Нуклеарната енергија често се фаворизира како волшебно решение за брза и голема декарбонизација на нашите општества, за која сите знаеме дека треба да се случи доколку имаме некаква надеж за ублажување на најлошите ефекти од климатската вонредна состојба што се развива. Помеѓу политичарите и индустриските групи таа постојано се фаворизира во однос на значајните инвестиции во системи за обновлива енергија, засилена со погрешни тврдења за нејзината безбедност, ефикасност, стабилност и брзина на распоредување.
Со оглед на тоа што трошоците и ефикасноста на решенијата за обновливи извори на енергија се подобруваат од година на година, а ефектите од нашето брзо менување на климата се забрзуваат низ целиот свет, треба искрено да погледнеме во некои од митовите што ги овековечуваат нуклеарната индустрија и нејзините поддржувачи. Ќе наброиме шест причини зошто нуклеарната енергија не е патот до зелена и мирна иднина без јаглерод.
1. Нуклеарната енергија испорачува премалку
За да се справиме со климатските промени треба да ги намалиме фосилните горива во вкупниот енергетски микс пред 2050 година на 0 отсто. Според сценаријата од Светската нуклеарна асоцијација и Агенцијата за нуклеарна енергија на ОЕЦД (и двете нуклеарни лоби-организации), удвојувањето на капацитетот на нуклеарната енергија низ светот во 2050 година само ќе ги намали емисиите на стакленички гасови за околу 4 отсто. Но за да го направи тоа, светот ќе треба да изгради 37 нови големи нуклеарни реактори во мрежата секоја година од сега, од година на година, до 2050 година.
Последната деценија донесе само неколку од 10 предвидени нови приклучоци на мрежата годишно. Достигнувањето до 37 е физички невозможно – нема доволен капацитет да се направат. Поради тоа, удвојувањето на нуклеарниот капацитет – за разлика од експлозивниот раст на чистите обновливи извори на енергија, како што се соларните и ветерните, е нереално. И тоа за само 4 отсто кога веќе треба да намалиме 100 отсто!
2. Нуклеарните централи се опасни и ранливи
Нуклеарните фабрики и постројки се лесни цели за злонамерни дејства: терористички закани, ризик од ненамерни или доброволни падови на авиони, сајбер-напади или акти на војна. Оградите на постројките и одредени помошни згради што содржат радиоактивни материјали не се дизајнирани да издржат ваков тип напад или шок. Нуклеарните централи претставуваат уникатни опасности во однос на потенцијалните последици што произлегуваат од тешка несреќа. Нуклеарните реактори и нивните поврзани складишта за потрошено гориво на високо ниво се ранливи на природни катастрофи, како што покажа Фукушима, но тие се исто така ранливи за време на воен конфликт. За првпат во историјата голема војна се води во земја со повеќе нуклеарни реактори и илјадници тони високорадиоактивно потрошено гориво. Војната во јужна Украина околу Запорожје ги става сите во зголемен ризик од тешка несреќа.
Нуклеарните централи се едни од најкомплексните и најчувствителни индустриски инсталации, кои бараат многу сложен сет на ресурси во активна состојба во секое време за да останат во функција. Ова не може да се гарантира во војна. Ова не може да се гарантира ниту во време на климатска криза и екстремни временски настани. Нуклеарната енергија е технологија гладна за вода. Нуклеарните централи трошат многу вода за ладење. Тие се ранливи на воден стрес, затоплување на реките и зголемени температури, што може да го ослабне ладењето на електроцентралите и опремата. Нуклеарните реактори во Соединетите Американски Држави и во Франција честопати се затвораат за време на топлотните бранови или нивната активност е драстично забавена.
3. Нуклеарната енергија е прескапа
За да ја заштитиме климата, мораме да го намалиме најмногу јаглеродот со најмала цена и во најкратко време. Трошоците за генерирање соларна енергија се движат од 36 до 44 долари за мегават-час (MWh), се вели во Извештајот за статусот на светската нуклеарна индустрија, додека енергијата на ветерот на брегот доаѓа од 29 до 56 долари за мегават-час. Нуклеарната енергија чини меѓу 112 и 189 долари за мегават-час. Во текот на изминатата деценија, Извештајот за статусот на светската нуклеарна индустрија проценува дека израмнетите трошоци – кои ги споредуваат вкупните трошоци за животен век за изградба и функционирање на постројката со доживотно производство – за соларната енергија во размер за комунални услуги се намалени за 88 отсто и за ветерот за 69 отсто. Според истиот извештај, овие трошоци се зголемени за 23 отсто за нуклеарната енергија. Според студијата од ноември 2021 година објавена од „Гринпис Франција“ и институтот „Русо“, енергијата од европскиот реактор под притисок (ЕПР) во фаза на изградба (ЕПР) во Фламанвил во Франција би била трипати поскапа од најконкурентните обновливи извори во земјата.
4. Нуклеарната енергија е премногу бавна
Стабилизирањето на климата е вонредна состојба. Нуклеарната енергија е бавна. Извештајот за статусот на светската нуклеарна индустрија за 2021 година проценува дека од 2009 година просечното време на изградба на реакторите низ светот било нешто помалку од 10 години, што е многу над процената дадена од индустриското тело на Светската нуклеарна асоцијација (ВНА) помеѓу 5 и 8,5 години. Дополнителното време што им е потребно на нуклеарните централи за изградба има големи импликации за климатските цели, бидејќи постојните постројки со фосилни горива продолжуваат да испуштаат ЦО2 додека чекаат замена.
Извлекувањето, транспортот и преработката на ураниум очигледно не се ослободени од емисии на стакленички гасови. Сè на сè, нуклеарните централи се споредливи со енергијата на ветерот и сончевата енергија. Но ова последното може да се имплементира многу побрзо и во многу поголем обем. Не можеме да чекаме уште една деценија да се намалат емисиите. Тие треба да се спуштат сега. Со чисти обновливи извори и енергетска ефикасност можеме да го направиме тоа.
5. Нуклеарната енергија генерира огромниколичества отровен отпад
Повеќекратните фази на циклусот на нуклеарно гориво произведуваат големи количества радиоактивен отпад. Ниту една влада сè уште не решила како безбедно да управува со овој отпад. Дел од овој нуклеарен отпад е високорадиоактивен и ќе остане таков неколку илјади години. Нуклеарниот отпад е вистинско зло за нашата животна средина и за идните генерации, кои допрва ќе ја имаат одговорноста да управуваат со него по неколку века.
Земјите како Франција силно вршат притисок за нуклеарна енергија на ниво на ЕУ, надевајќи се дека кога станува збор за отпадот, надвор од видното поле е надвор од умот. Но нуклеарниот отпад никогаш нема да исчезне и никогаш нема да биде одржлив. Ова е една од очигледните причини зошто нуклеарната енергија не треба да биде подобна за зелено финансирање ниту да се продава како „одржлива“, како што неодамна истакнаа земји како Австрија, Данска, Германија, Луксембург и Шпанија, кои зборуваа против вклучувањето на нуклеарната енергија.
6. Нуклеарната индустрија не ги исполнува своите ветувања
Технологијата на нуклеарниот реактор ЕПР беше прикажана од страна на француската влада и францускиот нуклеарен оператор ЕДФ како револуционерна технологија што ја најавува зората на нуклеарната ренесанса. Реалноста е дека оваа технологија не е никаков вид технолошки скок. Што е уште поважно, францускиот реактор ЕПР лоциран во Фламанвил доцни повеќе од 10 години и чини речиси четири пати над буџетот. Овој таканаречен „нуклеарен реактор од следната генерација“, исто така, претрпи повеќе проблеми, одложувања и пречекорувања на трошоците во Франција, Обединетото Кралство, Финска и Кина. Хипотетичките нови технологии за нуклеарна енергија беа ветени дека ќе бидат следната голема работа во последните четириесет години, но и покрај огромните јавни субвенции, таа перспектива никогаш не се покажа. Тоа важи и за малите модуларни реактори (СМРс).
А нуклеарната фузија, идеја што е стара колку и нуклеарната индустрија, некако секогаш изгледа како да доцни педесет години. Трошоците и несигурноста на фузијата значат инвестирање во термонуклеарни реактори на сметка на другите достапни опции за чиста енергија. Оваа технологија нема да пристигне навреме, ако некогаш и пристигне, а парите подобро ќе се инвестираат на друго место.
„Гринпис“
