Пандемијата на ковид-19 предизвика огромно страдање низ цела Европа, а бавната вакцинација на Европската Унија се заканува само да ја продолжи агонијата. Ако лидерите на регионот не преземат решителни активности наскоро, пандемијата може да предизвика неповратна штета на самата ЕУ.
Кога коронавирусот го погоди регионот во 2020 година, членките на ЕУ не беа во можност да се договорат за распределба на вакцините, кои се главна одбрана. Националните влади ѝ ја доверија набавката на вакцините на Европската комисија, но потоа не успеаја да ги усогласат нивните стратегии за производство и дистрибуција или да постигнат консензус за тоа кои групи треба прво да се вакцинираат. Неодамна 13 европски земји ја прекинаа употребата на вакцината „Астра Зенека“, откако мал број луѓе што ја примија, развија атипична васкуларна тромбоза. Последователниот заклучок на Европската агенција за лекови (ЕМА) дека вакцината е „безбедна и ефикасна“ не ги увери сите. Иако неколку европски земји продолжија со користење на вакцината, во Данска, Норвешка, Финска и Шведска таа е суспендирана додека Франција ја ограничи употребата на луѓе над 55 години. Овие континуирани разлики ја зголемуваат јавната недоверба, не само кон вакцината на „Астра Зенека“ туку и на целата кампања за вакцинирање против ковид-19.
Првиот приоритет на ЕУ во следните недели мора да биде решавање на недостигот од вакцини. Повторно членките не успеаја да се договорат, а некои не се двоумат да купуваат вакцини надвор од ЕУ. Унгарија ја користи руската вакцина „Спутник“, Словачка ја купи, а Чешка размислува да го стори тоа, додека Унгарија набави и стотици илјади дози на кинеската вакцина на „Синофарм“. Понатаму, Австрија и Данска неодамна објавија посебен договор со Израел за производство на следни генерации вакцини против ковид-19. Овој пакт особено предвидува формирање заеднички фонд за истражување и развој и соработка во клиничките испитувања надвор од редовните програми на ЕУ.
Истовремено, Европа мора да ги заштити луѓето изложени на ризик, кои или чекаат да се вакцинираат или нема да реагираат на вакцините затоа што имаат одредена болест или примаат одредени третмани. Во САД, моноклоналните антитела биле многу ефикасни во исполнувањето на овие важни потреби. Франција, Германија и Италија не чекаа одобрување од ЕМА пред да ги понудат овие терапии откако нивните национални регулаторни агенции веќе го сторија тоа претходно, што сугерира дека национализмот на третманот со антитела може да се рашири како вакцинацискиот национализам.
Соочена со овие предизвици, Европската комисија формираше работна група за управување со снабдувањето со вакцини во наредните месеци. Предводена од Тиери Бретон, комесар на ЕУ за внатрешен пазар, работната група има цел да ги мобилизира сите достапни европски капацитети за производство, со амбициозна цел да имунизира 70 отсто од возрасните во Европа до крајот на летото.
Паралелно со тоа, претседателката на Комисијата, Урсула фон дер Лејен, во февруари најави формирање агенција за здравствена итна помош и подготвеност (ХЕРА), орган задолжен за справување со нови варијанти на коронавирусот. ХЕРА е наменета да игра улога слична на улогата на Американскиот орган за биомедицинско напредно истражување и развој (БАРДА), кој беше клучен во невидениот брз развој на вакцините „Астра Зенека“, „Модерна“ и „Џонсон“. Преку БАРДА, САД брзо обезбедија огромни количества вакцини што овозможи земјата да започне многу побрз систем на имунизација од Европа.
Успехот на напорите на операцијата „Ворп-брзина“ на американската влада за развој на вакцини против ковид-19, се должи не само на буџетскиот план од повеќе од 12 милијарди долари туку и на нејзината интеграција и координација на чекори низ целиот процес околу вакцините, од основни истражувања до масовно производство и дистрибуција. Оваа стратегија вклучуваше значително преземање ризици, чиј товар го поделија јавниот и приватниот сектор.
Управувањето со операцијата „Ворп-брзина“, кое им беше доверено на висок извршен директор на фармацевтска компанија со искуство во вакцинологијата и на висок генерал на американската армија, одговорен за логистиката, беше уште еден одлучувачки фактор за успехот на планот. Ако амбицијата на ЕУ е да репродуцира иницијатива како оваа во Европа, јасно е дека мобилизирањето на доволно финансиски средства ќе биде значајна, но не и најголема пречка.
Наместо тоа, главниот предизвик може да биде постигнување договор меѓу членките и Европската комисија за доделување доволно автономија на ХЕРА за да се обезбеди доволен простор за работењето на агенцијата. Европскиот совет за иновации (ЕИЦ), неодамна свечено отворен од Фон дер Лејен и од францускиот претседател Емануел Макрон, може да понуди интересен модел во тој поглед. Заедно со Европската инвестициска банка, ЕИЦ овозможи да се задржи европскиот терен на „Кјурвак“, следната вакцина против ковид-19 што ќе се појави на пазарот.
Без оглед на формата на новата агенција, европските лидери мораат итно да го забрзаат ширењето на вакцините во регионот. Покрај тоа, тие треба да дефинираат нова амбициозна стратегија за поддршка на фармацевтските иновации во Европа во корист на луѓето насекаде.
Авторот е претседател на Институтот за интердисциплинарна иновација во здравството и почесен професор по имунологија на Слободниот универзитет во Брисел
