Митскиот балет на Чајковски се појави на сцената на операта „Бастилја“ во Париз, овој март, во кореографија на Рудолф Нуреев, а Леонор Баулак и Жермен Лувел ги отелотворија Одета и принцот Зигфрид во насловните улоги. Ова е легендарен балет, кој ја поттикнува фантазијата на младите балерини повеќе од еден век и кој критичарите и експертите не се заморуваат да го гледаат.
„Лебедово езеро“ го компонираше Петар Илич Чајковски помеѓу 1875 и 1876 година. Балетот ја раскажува приказната за принцот Зигфрид и младата Одета, која е проколната од волшебникот Ротбарт да живее како бел лебед и која во својата човечка форма може да се врати само навечер. Тоа е еден од првите балети создадени од симфониски композитор, по барање на Владимир Петрович Бегичев, кустос на Царскиот театар во Москва, а врз основа на делото што Чајковски го напишал за да ги забавува своите внуци едно лето. Најпознатата верзија на балетот, веднаш по смртта на композиторот беше режирана од балет-мајсторот Мариус Петипа и кореографот Лев Иванов.
Постојат многу теории за потеклото на приказната за „Лебедово езеро“. Оригиналната книга на Владимир Бегичев била во голема мера инспирирана од традиционалната германска народна приказна на Јохан Карл Август Музеус, „Украдениот превез“, која ја раскажува приказната за метаморфозите на една жена во лебед. Меѓутоа, има и референции на руската народна приказна „Белата патка“.
Успехот на балетот
Чајковски, кој почина во 1893 година, не можеше да знае каков успех ќе биде „Лебедово езеро“. Првата изведба во театарот „Бољшој“ во Москва не беше добро прифатена од публиката и композиторот ја сметаше за „понижувачко разочарување“. За кореографот, Јулиус Рајзингер, се вели дека бил обземен од амбициозната композиција на Чајковски и како резултат на тоа, движењата на танчарите не биле сведоштво за величественоста на делото и наместо тоа, биле оценети како разнишани. Дури во 1895 година, под команда на Иванов и Петипа, балетот беше препознаен како вистински триумф.
Еден од највпечатливите квалитети на „Лебедово езеро“ е различноста во неговата кореографија. Инспириран од стилот на дворскиот балет за време на италијанската ренесанса, кој бил спој на традиционални танци од целиот свет, Мариус Петипа ја зачини својата кореографија со движења од Полска, Унгарија, Италија, Русија и од Шпанија. Мариус Петипа нарачал партитура од Рикардо Дриго во која имало траги од шпански и унгарски чекори, а исто така и венецијански танци.
Улогата на Одета посакувана од балерините низ светот
Улогата на Одета одамна е посакувана од балерините низ светот и е толкувана од најдобрите светски танчарки. Една од првите што ја презеде улогата беше италијанската балерина Пјерина Лењани, која во 1893 година ја воодушеви јавноста со 32 импровизирани, а сепак совршени фуети, препознатливи вртења, кои оттогаш се интегрирани во кореографијата. Верзијата на Рудолф Нуреев од 1964 година остана запаметена по изведбата на англиската примабалерина Марго Фонтејн, која разви неверојатно блиски професионални односи со кореографот. Друга од најисториските изведби беше онаа на Маја Плисетскаја, именувана како примабалерина на „Бољшој“ во 1960 година, која во 1976 година, за 100-годишнината од балетот, танцуваше со таква комбинација на грациозност и драма што ќе се памети со години. Токму тука лежи силата зад „Лебедово езеро“: симфониската моќ на Чајковски и богатството на кореографијата, кои заедно го издигнуваат делото од едноставен балет до претерано ремек-дело налик на пантомима. Во поново време, француско-норвешката балерина Леонор Баулак танцува како Одета во продукцијата на операта „Бастилја“ во Париз. Тоа е вторпат во последните пет години да ја добие улогата на Одета, потврдувајќи го нејзиниот талент како примабалерина.
„Лебедово езеро“ со години е инспирација на многу кореографи
Со текот на годините, „Лебедово езеро“ го отвори патот за многу адаптации. Од 1895 година, Иванов и Петипа испуштија делови од балетот, особено целиот четврти чин. Токму оваа ревидирана верзија стана класика и оттогаш инспирираше генерации кореографи. Помеѓу 1910 и 2019 година, создадени се повеќе од дваесет различни адаптации, во градови како Париз, Њујорк, Хавана, Хамбург и Сан Франциско. Една од најпознатите е кореографијата на Рудолф Нуреев во 1984 година во операта „Бастилја“ во Париз, кој во приказната внесе психоаналитичка димензија. Тој ја протолкува приказната како сон на принцот Зигфрид, во кој тој ги пребарува длабочините на езерото во обид да избега од договорениот брак. Белиот лебед ја претставува неговата недостижна слобода, а црниот лебед неговото алтер его, заробен во обврската да се ожени. На крајот, принцезата Одета е однесена од волшебникот Ротбарт, пред очите на немоќниот принц. Балетот со потекло од традиционалните детски народни приказни е адаптиран многупати за филм, често за помладата публика, како што се анимацијата „Лебедот и принцезата“ од 1994 година и „Барби од Лебедовото езеро“ од 2003 година. Несомнено, најпознатата адаптација е филмот на Дарен Аронофски од 2011 година, „Црниот лебед“, во кој Натали Портман ја игра улогата на млада балерина, која е во конфликт не само за главната улога во балетот туку и се бори со деструктивната внатрешна двојност, која ги замаглува границите меѓу имагинарното и реалноста.
