Важно е на семејната маса да нема мобилни телефони. Заедничкиот оброк е важен за емоционалната стабилност на луѓето. Тој ритуал е длабоко регресивен, нè враќа на безбедното место на тоа дете, нè враќа на човечката потреба да припаѓаме и да бидеме прифатени. Не смее да има место за мобилните телефони. Можеби ќе можеме без секс, но без тие емотивни моменти на заедничко јадење, размена на емоции, поддршка, едноставно не можеме да живееме квалитетен живот
Интервју со проф. д-р Анте Багариќ, психијатар и психотерапевт
Зависни сме од сѐ, храна, алкохол, вежбање, но сѐ почесто и од мобилни телефони. И додека им се лутиме на децата и на младите затоа што тие повеќе не гледаат подалеку од екранот и ни одговараат на прашања со кратки реченици, не забележуваме дека самите сме паднале во мрежата на зависност од тој мал уред што значи живот. Тој ја складира целата наша интелигенција, сите телефонски броеви, закажани состаноци, работните и пријателските групи на Ватсап, Гугл како централна енциклопедија на знаење.
Затоа го прашав психијатарот и психотерапевт, проф. д-р Анто Багариќ колку често поминува време со својот мобилен телефон.
– И јас потклекнав на тој тренд, бидејќи тоа не е тренд туку неопходност. Целиот овој виртуелен систем не само што е неизбежен туку е и суштината на нашите животи. Семејните обврски, ручеци, родендени, деловни состаноци и термини на пациентите ги договараме преку мобилен телефон. Ние спроведуваме многу едукација, надзор, па дури и терапија преку Зум. Така се образуваме. Порано мораше да одиш на другиот крај на светот за да слушаш авторитет и да слушнеш важно предавање, денес само се вклучуваш и си во тек со сите достигнувања на професијата. Тоа се неизбежните и големи нешта што ни ги даваат мобилниот телефон и виртуелниот свет. Но сега завршува медениот месец. Ги избравме најдобрите од горенаведените предности до фактот дека кога возите во Рим или која било друга метропола, точно знаете кои улици да ги избегнувате поради метежите или во кој музеј да одите затоа што нема метеж.
Можеме ли тогаш да зборуваме за зависност? Тоа е едноставно човечко достигнување без кое повеќе не можеме.
– Секоја психотерапија има свој меден месец, во кој терапевтот и клиентот се запознаваат и се заљубуваат. Љубовта се случува. Тоа ни се случи кога го запознавме виртуелниот свет. Се заљубивме и сега започнува вистинскиот живот. Ние сме луѓе, мора директно да комуницираат, мора да се гледаме во очи, мора да ги споделиме нашите емоции со семејството, пријателите и со саканите. Многу е важно целосно да ги оставите настрана мобилниот телефон и другите уреди во таквата комуникација. Важно е на семејната маса да нема мобилни телефони. Заедничкиот оброк е важен за емоционалната стабилност на луѓето. Тој ритуал е длабоко регресивен, нè враќа на безбедното место на тоа дете, нè враќа на човечката потреба да припаѓаме и да бидеме прифатени. Не смее да има место за мобилните телефони. Можеби ќе можеме без секс, но без тие емотивни моменти на заедничко јадење, размена на емоции, поддршка, едноставно не можеме да живееме квалитетен живот. Мислам дека е последен час да се вразумиме и да почнеме сериозни кампањи. Од клучно значење е да имаме три, пет или повеќе часа секој ден во кои ќе немаме апсолутно никаков контакт со виртуелниот свет.
Постојано вибрираме на таа матрица и штетите и придобивките се огромни. Возрасните некако ќе се справат со тоа, но за децата тоа може да биде катастрофално. Ние како вид функционираме на принцип наречен пресликување. За децата, тој принцип е од клучно значење. Нема ништо поважно од дете што се отсликува во лицето на неговата мајка, кое чита емоции, состојби, поддршка од тоа лице.
Сакаш да кажеш кога детето ќе падне и прво ќе ја погледне мајка си за да види дали падот е страшен или занемарлив?
– Точно. Како возрасен, кога одговарам на прашања, го читам твоето лице за да видам дали одговорите се во согласност со она што го очекуваш. Тоа е дел од невербалната комуникација, кој е многу важен. Тоа е од клучно значење за децата. Премногу гледање во екранот ги осакатува децата за целата емотивна димензија. Детето чита различни емоции на лицето на својата мајка, татко и на сите околу него, ги копира, учи како да постигне одредени работи, станува свесно како да ја изрази својата болка, незадоволство или среќа и на тој начин почнува да комуницира. Директниот контакт е важен и за нас возрасните, бидејќи преку него го прошируваме капацитетот за емпатија, поддршка и различни човечки емоции. Без него, ние само би преживеале, повеќе или помалку успешно би ги извршувале задачите и би станале рамни школки без емотивни димензии и нијанси.
Дали всушност ги губиме присуството и пресликувањето кога се гледаме само на ладните екрани на мобилните телефони и на компјутерите?
– Во нашиот емотивен развој и времетраење мора да има и место на празнина што постојано се пополнува и празни. Промена на чувствата од среќа во тага и повторно назад. Во виртуелниот свет нема празнина, сè е секогаш полно и достапно, многу содржини, интеракција, постојано сме стимулирани, но многу е важно да има места на тишина, празнина, на тие места да се преиспитуваме, да стигнуваме до – запознајте се, растете. Креативноста е важна за луѓето, а таа доаѓа од размената на емоции што се случува во интеракцијата со другите луѓе. Не постои наша креација во виртуелниот свет. Сè е веќе создадено и уредено за да не мора да излеземе од нашата комфорна зона. Ние не растеме и не учиме во тој простор. Ризикот е дел од нашиот живот и мора да поминеме низ различни ризични ситуации.
Ми паѓа напамет случај од моето маало кога добро момче, добар ученик влезе во училиште и ги уби своите врсници. Сите останавме без зборови од таа трагедија. Нашите деца губат емоционални димензии, нијанси, емпатија или, уште полошо, тие го немаат ни изградено тој емотивен систем. Ова е драстичен пример, за жал. Многу е важно децата да трчаат на фудбалски терен со своите врсници или девојчињата да се натпреваруваат во игра. Важно е да доживеете пораз, важно е да го преживеете, да ги проширите своите капацитети. Важно е да знаете како да ги почувствувате и поразот и победата. Така тренираме доживотно. Ако го немате тоа, кога ќе пораснете, ја губите можноста за социјализација, не поднесувате шега на час, ниту пак прифаќате заедништво и поддршка. Децата стануваат емоционално попречени, а решението секако го гледаат во елиминирање на непријателите. Затоа што е невозможно да издржат таква емоција, пораз, потсмев.
Дали нашиот образовен систем воопшто е подготвен да се справи со овие предизвици?
– Мислам дека на сите им е јасно дека не е добро децата да бидат на мобилни телефони по неколку часа дневно, затоа што не си играат во воздух и не поминуваат време со другарите, но мислам дека воопшто не сме свесни за тоа што се случува емотивно со нашите деца и какви далекосежни последици има тоа врз нивниот развој.
