Дедоларизација – новиот глобален феномен?
Дедоларизацијата лебди во воздухот. Минатиот месец, во Њу Делхи, Александар Бабаков, заменик-претседател на руската Државна дума, најави дека Русија го предводи развојот на новата валута. Валутата ќе се користи за прекугранична трговија од земјите на БРИКС: Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка. Неколку недели подоцна, во Пекинг, за ова дискутираше и бразилскиот претседател Луис Инасио Лула да Силва. „Секоја вечер“, рече тој, „се прашувам себеси зошто сите земји треба да ја засноваат својата трговија на доларот“.
Токму овие случувања го комплицираат наративот дека владеењето на доларот е стабилно, бидејќи тоа е валута со само едно око во земјата на слепи индивидуални конкуренти, како што се еврото, јенот и јуанот. Но валутата издадена од БРИКС би била поинаква. Тоа би било како нов сојуз на незадоволства што сега постојат, а и кои доаѓаат, кои на скалата на БДП сега колективно го надминуваат не само владејачкиот хегемон САД туку и целата класа по тежина на Г7 заедно.
Оние што сакаат да се ослободат од потпирање на американскиот долар не се залагаат за нешто ново. Имено, обидите да се симне доларот од светскиот трон се на насловните страници уште од 1960-тите. Но идеите допрва треба да се претворат во резултати. Според едно мерило, доларот сега се користи во 84,3 отсто од прекуграничната трговија – во споредба со само 4,5 отсто за кинескиот јуан.
Сепак, сега, барем врз основа на глобалната економија, изгледите за успех на валутата издадена од БРИКС се нови. Колку и да изгледаат подрането плановите за тоа и колку и да останат неодговорени многу практични прашања, таквата валута – навистина може да го отфрли американскиот долар како резервна валута на членките на БРИКС. За разлика од конкурентите предложени во минатото, како на пример дигиталниот јуан, оваа хипотетичка валута всушност има потенцијал да го узурпира или барем да го разниша местото на доларот на тронот!
Ајде да ја наречеме хипотетичката валута – „брик“.
Ако БРИКС го користеше само брикот за меѓународна трговија, ќе ја отстранеше пречката што сега ги попречува неговите напори да избега од хегемонијата на доларот. Тие напори сега често имаат форма на билатерални договори за деноминација на трговијата во валути што не се долари, како јуанот, сега главната валута во трговијата меѓу Кина и Русија. Спреченоста? Русија не е подготвена да го набави остатокот од својот увоз од Кина. Така, по билатералните трансакции меѓу двете земји, Русија има тенденција да сака „да ги паркира“ приходите во средства деноминирани во долари, за да го купи остатокот од својот увоз од остатокот од светот, кој сè уште го користи доларот за трговија.
Меѓутоа, ако Кина и Русија ги користат само бриковите за трговија, Русија нема да има потреба да ги паркира приходите од билатералната трговија во долари. На крајот на краиштата, Русија би користела брикови, а не долари за да го купи остатокот од својот увоз.
Влезете конечно во – дедоларизација: Дали е реално да се замисли БРИКС да го користи само брикот за трговија? Да!
За почеток, тие би можеле сами да ги финансираат целокупните сметки за увоз. Во 2022 година, како целина, БРИКС оствари трговски суфицит, познат и како суфицит на платниот биланс, од 387 милијарди долари – најмногу благодарение на Кина.
БРИКС исто така ќе биде подготвен да постигне ниво на самодоволност во меѓународната трговија што ги избегна другите светски валутни унии. Бидејќи валутна унија БРИКС – за разлика од која било досега – нема да биде меѓу земјите обединети со заеднички територијални граници, нејзините членки веројатно ќе можат да произведуваат поширок опсег на стоки од која било постојна монетарна унија. Артефакт на географска разновидност, тоа е отвор за степен на самодоволност што болно ги избегна валутните унии дефинирани со географска концентрација, како што е еврозоната, исто така дом на трговски дефицит од 476 милијарди долари во 2022 година.
Но БРИКС нема да има потреба да тргува внатре, само едни со други. Бидејќи секоја членка на групацијата БРИКС е економска тешка категорија во својот регион, земјите низ светот веројатно би биле подготвени да прават бизнис во БРИКС. Доколку Тајланд се чувствуваше принудено да го искористи брикот за да прави бизнис со Кина, бразилските увозници сè уште можеа да купат ракчиња од тајландски извозници, задржувајќи ги ракчињата од Тајланд во менито на Бразил. Стоките произведени во една земја исто така можат да ги заобиколат трговските ограничувања меѓу две земји со тоа што ќе бидат извезени, а потоа реизвезени од трета земја. Тоа е често последица на новите трговски ограничувања, како тарифите. Доколку САД ја бојкотираа билатералната трговија со Кина наместо да тргуваат со брикот, нивните деца би можеле да продолжат да си играат со играчки од кинеско производство што станаа извоз во земји како Виетнам, а потоа извоз во САД.
Прегледот на нешто како апсолутно најлошо сценарио што би можело да ги снајде потрошувачите во земјите на БРИКС доколку нивните влади усвојат услови за трговија со „бриц или бит“ доаѓа од денешна Русија. Американските и европските влади имаат приоритет на економската изолација на Русија. Сепак, дел од американската и европската стока продолжува да тече во Русија. Трошоците за потрошувачите се реални, но не и катастрофални. Како што официјалните лица во земјите на БРИКС стануваат сè понагласени за нивната желба за дедоларизација, со денешна Русија како горна граница за тоа колку лоша би можела да стане, компромисот ризик-награда од дедоларизацијата ќе изгледа сè попривлечно.
За да се смени доларот како резервна валута меѓу БРИКС, на брикот ќе му требаат и безбедни средства за да се паркираат кога не се користат за трговија. Дали е реално да се замисли брикот да ги најде овие? Да.
За почеток, бидејќи БРИКС има суфицит во трговијата и билансот на плаќања, брикот не мора да има потреба да привлекува никакви странски пари. Владите на БРИКС би можеле да искористат некоја комбинација од моркови и стапчиња за да ги натераат своите домаќинства и фирми да купуваат средства од брик со своите заштеди и ефективно да го принудат и субвенционираат пазарот да постои.
Но, средствата деноминирани во брик всушност ќе имаат карактеристики што веројатно ќе ги направат невообичаено привлечни за странските инвеститори. Меѓу главните недостатоци на златото како класа на средства за глобалните инвеститори е тоа што, и покрај неговата вредност што го намалува ризикот како диверзификатор, не плаќа камата. Бидејќи БРИКС наводно планира да ја поддржи својата нова валута со злато и други метали со внатрешна вредност, како што се металите од ретки земји, средствата што плаќаат камати деноминирани во брик ќе личат на злато што плаќа камата. Тоа е необична карактеристика. Тоа е она што може да ги направи средствата деноминирани во валутата брик, привлечни за инвеститорите што сакаат и каматоносен имот на обврзниците и диверзифицирачки својства на злато.
Секако, за обврзниците од брик едноставно да функционираат како каматоносна верзија на златото, треба да се смета дека имаат релативно низок ризик од неисполнување на обврските. И долгот дури и на суверените влади во земјите на БРИКС има нетривијален ризик за неисполнување на обврските. Но овие ризици може да се ублажат. Издавачите на долгови деноминирани во брик би можеле да го скратат рокот на достасување на долгот за да ја намалат ризичноста. Инвеститорите може да ѝ веруваат на владата во Јужна Африка дека ќе ви врати „30 од сега“ кога единицата време е денови, но не и кога се години. Цените исто така би можеле едноставно да ги компензираат инвеститорите за тој ризик. Доколку учесниците на пазарот бараат повисоки приноси за купување средства од брик, веројатно би можеле да ги добијат. Тоа е затоа што владите на БРИКС би биле подготвени да платат за одржливоста на брикот.
Брикот, да бидеме фер, би отворил низа трнливи практични грижи. Користен првенствено за меѓународна трговија, наместо за домашна циркулација во која било земја, брикот би ја комплицирал работата на националните централни банки во земјите на БРИКС. Создавањето наднационална централна банка како Европската централна банка за управување со брикот исто така ќе бара работа. Ова се предизвици – но не мора да се непремостливи.
Трнлива е и геополитиката меѓу членките на БРИКС. Но валутата БРИКС би претставувала соработка во добро дефинирана област, каде што интересите се усогласуваат. Земјите како Индија и Кина може да имаат безбедносни интереси спротивставени едни со други. Но Индија и Кина имаат заеднички интерес за дедоларизација. И тие можат да соработуваат на заеднички интереси додека се натпреваруваат со други.
Циглата (брикот) нема толку да ја одземе круната од главата на доларот колку што ќе ја намали големината на територијата во нејзиниот домен. Дури и ако БРИКС се дедоларизира, голем дел од светот сепак би користел долари, а глобалниот монетарен поредок би станал повеќе мултиполарен отколку униполарен.
Многу Американци се склони да жалат поради падот на глобалната улога на доларот. Треба да размислат пред да жалат. Глобалната улога на доларот отсекогаш била меч со две сечила за САД. Иако тоа му дозволува на Вашингтон да додаде санкции на својот пакет алатки за надворешна политика, со зголемување на цената на американскиот долар, тој ги зголемува трошоците за американските стоки и услуги за остатокот од светот, намалувајќи го извозот и чинејќи ги САД работни места. Но, страната што влегува во Америка дома се заострува, а страната што ги пресекува американските непријатели во странство е затапена.
Меѓу оние што разбираат дека глобалната улога на доларот доаѓа на сметка на работните места и конкурентноста на извозот дома, барем врз основа на коментарите од 2014 година, е Џаред Бернштајн, сега шеф на Советот на економски советници на Белата куќа. Но овие трошоци само се зголемија со текот на времето, бидејќи американската економија се намалува во однос на светската. Во меѓувреме, меѓу традиционалните придобивки од глобалната улога на доларот е способноста на Америка да користи финансиски санкции за да се обиде да ги унапреди своите безбедносни интереси. Но Вашингтон смета дека безбедносните интереси на Соединетите Американски Држави во 21 век сѐ повеќе се дефинирани со конкуренцијата со државните актери како Кина и Русија. Ако е точно тоа и ако провереното досие на санкциите кон Русија е некаква индикација, санкциите ќе станат сè понеефикасна алатка на безбедносната политика на САД.
Доколку брикот го замени доларот како резервна валута на БРИКС, реакциите ќе бидат разновидни и бизарни. Аплаузот се чини дека е подготвен да дојде гласно од функционери во земјите на БРИКС што се антиимперијалистички настроени, од одредени републиканци во американскиот Сенат и од главниот економист на американскиот претседател Џо Бајден. Во секој случај, владеењето на доларот веројатно нема да заврши прекуноќ – но брикот секако би ја започнал бавната ерозија на неговата доминација.
Џозеф В. Саливан
Авторот е висок советник во групата „Линдзи“ и поранешен специјален советник во Советот на економски советници на Белата куќа за време на администрацијата на Трамп
