5 Мај – Ден на македонската азбука

На денешен ден, 5 мај, 1945 година, со решение на Народната влада на Федерална Република Македонија е усвоена азбуката на македонскиот јазик, а по два месеца Министерството за просвета го озакони првиот правопис на македонскиот јазик.

Развојот на денешната македонска азбука датира уште со појавата на глаголицата и потоа со замената на глаголицата со кирилица и со постепено развивање и усовршување на гласовно-графичкиот систем. До 10 век македонскиот јазик користел различни други писма, како што е грчкото писмо или некои сè уште недешифрирани писма, но со појавата на глаголицата се стандардизирала писменоста.

Така, од 10 па сè до 19 век македонскиот јазик ги користел следните азбуки: глаголица, кирилица, црковно-македонско писмо, илинденска азбука.

Нашиот великан Блаже Конески, чијшто заслуги за создавањето на македонската азбука и кодификацијата на македонскиот јазик се огромни, во една пригода рекол дека „Јазикот е нашата најкомплетна татковина“.

Со решение на АСНОМ од 2 август 1944 година, донесено во манастирот Прохор Пчински, македонскиот јазик беше заведен како службен јазик на македонската држава.

Првиот број на „Нова Македонија“ има историско значење како прв официјален документ во кој Блаже Конески го извршил нормирањето на јазикот. Но кога станува збор за македонскиот литературен јазик и за азбуката, весникот има уште поголема историска улога, бидејќи на неговите страници е објавена првата македонска официјална азбука.

По донесување на Решението на Народната влада на Федерална Македонија од 1945-та за усвојување на азбуката на македонскиот јазик како официјално писмо и озаконувањето на првиот правопис, со што беше стандардизиран македонскиот јазик, создадена е азбуката на 3 мај 1945 и е предложена на тогашната Влада. Таа ја прифатила и азбуката е официјализирана на 5 мај, со објавување во весникот „Нова Македонија“, зашто во тоа време не постоел „Службен весник“ каде што државата ги објавува своите одлуки. Објавувањето на 5 мај се смета за службен документ.

Забележано е дека тробројот на весникот од 5, 6 и 7 мај 1945 година, редакцијата го подготвувала со посебно внимание. Во овој дотогаш најголем број се застапени текстови со различни теми од областа на јазикот, но најзначаен е документот со наслов „Решението на Народната влада на федерална Македонија за македонската азбука“. Весникот водел историска битка за почист и воедначен јазик. Уште во првите години биле присутни специјални рубрики, како „Јазично катче“, „Дневната јазична практика“… И денес весникот ја има благородната улога за зачувување на македонскиот јазик, особено внимавајќи да не потфрли на ова поле. Чистотата на јазикот е наша највисока задача, а неговото негување сѐ уште е еден од белезите на „Нова Македонија“. 

Усовршувањето и приспособувањето на македонскиот пишан систем и постепено поедноставување на црковномакедонското писмо започнало во 19-от век со појавата на поедноставната илинденска азбука, која, пак, довела до оформување на македонската преродбеничка азбука за на крај да се создаде стандардната македонска азбука.

Во 20-от век имало и обид за запишување на македонскиот јазик и со латинична азбука, т.н. македонска абецедарска азбука, која не зела широки размери и останала на локално ниво во Егејска Македонија.

Најбогатиот период во поглед на развојот на стандардната македонска азбука е периодот на преродбата, поточно од средината на 19-от век до почетокот на 20-от век. Во овој период голем број македонски интелектуалци вршеле реформи за поедноставување на македонската илинденска азбука и со тоа стандардизирање на македонскиот правопис.