Поради својот грандиозен потенцијал и скромни резултати, Бразил, донекаде иронично, отсекогаш бил класифициран како „земја на иднината“, а таа иднина конечно треба да се случи во тековниот век. Огромната територија и население, моќната економија (десетта по големина во светот), изобилството природни ресурси, демократскиот политички систем и развиената национална свест и национален идентитет укажуваат дека Бразил има потенцијал да стане суперсила во 21 век… Автор на анализата/фељтонот што ќе го проследиме во неколку продолженија е Матеј Шериќ, аналитичар во „Актуалитика“ и во „Геополитика“. Во денешното издание го објавуваме последното продолжение
Номиналниот БДП на Бразил минатата година изнесуваше 2,13 трилиони долари (10-ти во светот), а БДП по жител беше 9.960 долари (80-ти во светот). По неколку години криза со коронавирусот, БДП порасна за 3,4 отсто минатата година. БДП на Бразил се состои од: услуги (62,9 отсто), индустрија (17,6 отсто) и земјоделство (5,9 отсто). Најважните земјоделски производи се: кафе, соја, пченица, шеќерна трска, памук, какао. Најважните индустриски сектори и производи се: хемикалии, воздухопловство и автомобилска индустрија, железна руда, механичка и транспортна опрема, текстил, дрва итн. Работната сила е околу 108 милиони работници.
Стапката на невработеност во 2024 година беше 7,6 отсто, јавниот долг беше 76 отсто од БДП, а стапката на инфлација беше 4,3 отсто. Минатата година, Бразилците извезоа стоки и услуги во вредност од 337 милијарди американски долари, додека вредноста на увозот беше 262 милијарди американски долари. Земјите во кои Бразил најмногу извезува се: Кина (31,3 отсто), САД (11), Аргентина (4,2), Холандија (3,3), Чиле (2,5) итн. Земјите од кои Бразилците најмногу увезуваат се: Кина (21,7 отсто), САД (18), Аргентина (5,4), Германија (5,1), Индија (3,1), Русија (2,6) и други.
Социјални нееднаквости
Со сите расположиви ресурси, Бразил е една од социјално најнееднаквите земји во светот – најбогатите 10 отсто од населението поседуваат дури 50 отсто од националниот доход, а околу 8,5 отсто од населението живее под линијата на сиромаштија. Меѓу големите земји, Бразил е водечка земја во однос на нееднаквоста во приходите. Како што покажуваат многу филмови, богатите уживаат во невиден луксуз и висок живот, додека сиромашните едвај преживуваат. Симбол на сиромашните се сиромашните населби, карактеризирани со криминал. Во некои населби на Рио и Сао Паоло, дури и на полицијата не ѝ е дозволено да влезе без посилна поддршка. Сепак, со текот на времето, ситуацијата се подобрува и фавелите стануваат поудобни за живеење, но проблемот со сиромаштијата сè уште останува и генерира многу други проблеми.
Ресурси и мека моќ
Бразил има богати наоѓалишта на стратешки минерали (боксит, железна руда, манган, ураниум, бакар, волфрам, злато, никел, цинк, ванадиум, литиум, титаниум) и скапоцени камења (аметист, смарагд, аквамарин и опал). Кога станува збор за енергија, Бразил е самодоволен со нафта и е еден од водечките светски производители на хидроелектрична енергија. Има една десеттина од светските резерви на слатка вода и најголемата зачувана дождовна шума, Амазон, која има голем биодиверзитет. Обработливото земјиште е погодно за производство на голем број култури и биогорива. Земјата е истакнат производител на говедско месо, пилешко месо, млечни производи и свинско месо.
Поради своите ресурси, експертите веруваат дека е многу веројатно Бразил да добие доминантна улога во меѓународните односи, особено кога станува збор за еколошки прашања (секако, ако екоопцијата дојде на власт во Бразилија). Покрај тоа, Бразил влијае на светот со својата верзија на мека моќ. Досега, карневалот, самбата, кафето, фудбалот и фавелите беа најпрепознатливите бразилски симболи, кои треба да се користат на уште подобар начин за ширење на бразилското влијание. Во последно време, бразилската кујна, музиката, филмската индустрија и уметноста се појавија и како сегменти на меката моќ.
Воена моќ
Најголемиот недостаток на Бразил во минатото беше недостигот од воена моќ. Во 20 век, властите покажаа мал интерес да инвестираат повеќе во својата армија, делумно затоа што нивните соседи во Јужна Америка не претставуваа никаква безбедносна закана. Никој не ја казнуваше слабата воена моќ поради природните бариери. Недостигот од воена моќ беше пречка за посилно ангажирање во надворешната политика. Сепак, во последните 20 години, Бразил напредуваше и воено. Според порталот „Глобал фајрпауер“, бразилската армија е 15-та во светот, што е респектабилно место. Бразилската армија е втора најсилна во Америка по САД. Бразилија развила свој воено-индустриски комплекс, кој произведува софистицирана воена опрема и оружје. Бразил е меѓу петте водечки земји во светот, вклучувајќи го населението достапно за воена служба (87 милиони луѓе), вкупната сила на воздухопловната флота и вкупниот број аеродроми (4.000) и големи морски пристаништа (17).
Недостатокот на Бразил е претходно споменатото недоволно внимание на безбедноста, односно борбата против организираниот криминал. Посилна воена сила овозможува посилна бразилска надворешна политика. Исто така, треба да се напомене дека во текот на 1970-тите години Бразил започна програма за нуклеарно оружје. Иако земјата на крајот одлучи да се откаже од својата нуклеарна програма поради нејзината посветеност на свет без нуклеарни бомби, таа сè уште поседува технолошки ресурси и специјализирана експертиза потребни за производство на нуклеарно оружје доколку е потребно.
Бразилски век
Идејата дека Бразил може да стане суперсила не е неодамнешна, туку стара. Бразилските политичари, дипломати и генерали размислувале за вакви аспирации уште во 19 век, па дури и американските експерти за надворешна политика како Хенри Кисинџер и Џорџ Кенан предвидоа пред неколку децении дека, со оглед на потенцијалот, јужноамериканскиот гигант ќе се разбуди порано или подоцна. Тоа е она што се случува токму сега. Иако сегашната ситуација не е светла, кога се разгледува долгорочната перспектива, со многу работа и реформи, бразилскиот народ и земјата можат да постигнуваат само успех по успех.
Бразил конечно треба да стане двигател на развојот на земјите во развој што го сочинуваат Глобалниот Југ (голем број земји од Латинска Америка, Африка и од Азија). Покрај огромните природни, материјални и човечки ресурси, предноста на Бразилците е што имаат демократска држава што обезбедува политички, медиумски и други слободи. Бразил може да стане суперсила што може силно да придонесе за градење поправеден мултиполарен свет, а предуслови за ова се внатрешна стабилност и влада што ќе биде политички разумна, економски способна, но исто така транспарентна и некорумпирана.
Конечно, како една од најголемите демократии во светот, поддржувач на мултилатерализмот, фер глобализацијата, склоност кон дијалог и мирни решенија, Бразил е во подобра позиција да изгради фер меѓународен поредок од другите големи сили, кои постојано се вмешани во воени конфликти, понекогаш блиску, а понекогаш далеку од своите граници. Статуата на Христос Спасителот над Рио де Жанеиро е потсетник дека Бразил е најнаселената римокатоличка земја во светот. Токму посветеноста на христијанските морални и етички стандарди би можела да му помогне на Бразил да се издигне и да стане земја на напредок со многу помалку корупција, криминал и сиромаштија. Дваесет и првиот век дефинитивно треба да биде бразилски. Ова ќе се постигне ако Бразилците се придржуваат до националното мото „Ред и напредок“.
Автор: Матеј Шериќ
крај
