ВОСПИТАНИЕТО – ГЛАВНА КОМПОНЕНТА ШТО НЕДОСТИГА ВО ОБРАЗОВАНИЕТО (3)
Насилството треба да се спречи, а не да се лечи како негативна појава во поведението. Со таа цел е потребно индивидуално да се запознае секој ученик од одделението-класот односно училиштето што изразува и манифестира негативно поведение. Како резултат на тоа, повеќето од нив укажуваат на фактот и потребата од подготвување интервенциски програми на ниво на училиште, на ниво на одделение-клас и на индивидуален степен на ученикот, кои треба да бидат координирани на ниво на општина, меѓу општини и на државно ниво.
Врз основа на примената на мерките, програмските активности за намалување на агресивноста од следењето на наставниците, е согледано дека истите тие кај одредена категорија на ученици даваат позитивни ефекти, но нееднакво од сите програмски активности и содржини, на што се укажува од потреба на примена на дополнителни насочувања и советувања. Поконкретно, за примена на наведените мерки и активности треба да придонесат директорите на училиштата, како педагошки водители и координатори на сите активности во училиштето.
Имено, кога се воведуваат интервенциски мерки и активности, директорот на училиштето треба да даде подршка за примената за таквите програми, вклучувајќи ги педагозите, психолозите и поискусните наставници, кои треба да ја сочинуваат координациската група на училиштето, односно ќе координираат со одделенско-класните наставници, одделенско-класните заедници, советот на родителите, вклучувајќи го и училишниот одбор во училиштето. Имено, координативната група повремено ќе врши контрола за време на одморот и воннаставните активности, ќе ја следи примената на правилата на организацијата и правилата на одделенските состаноци, ќе врши разговори со учениците „насилници“ и нивните родители ,од кои ќе изведува сознанија и заклучоци за негативното поведение, агресивноста за нормализирање и хомогенизирање на одделенско-класниот колектив.
Наведените сознанија укажуваат дека насилството како општествена и асоцијативна појава на поведението во современите услови на живеење сѐ повеќе го актуализира насилството како резултат на повеќе општествени промени, миграциски движења, урбанизација, модерен начин на живеење, со што се намалува воспитната вредност на семејството и одреден број деца и ученици им се препуштаат на училиштето и на улицата, а сето тоа условува појавување на престапништво и деликвенција и манифестирање агресивност.
Поради тие причини се јавува потреба сите чинители еднакво да ги преземаат функцијата и улогата на воспитувањето на децата-учениците – семејството од овој аспект на семејна емотивна клима, што претставува основа за понатамошниот развој и воспитание, а не да му ја препушти улогата само на училиштето. Училиштето како едукативна институција има своја општествен улога, но и педагошка-едукативна, која во согласност со програмско-курикуларните основи и програми реализира програмски содржини и активности, односно училишни и вонучилишни, во чие реализирање значајна улога имаат и родителите, но не запоставувајќи ја воспитната улога на училиштето. И во тој поглед треба да дадат заеднички прилог и придонес во развојот и формирањето на младите генерации идни граѓани на општеството. И покрај заемното дејствување и соработување на семејството-родителите, училиштето и наставниците за едукација на учениците, во практиката на секојдневието наидуваме на одделни ученици од различни семејни и социјални средини и категории што по објективни и субјективни околности отстапуваат во поведението на однесувањето и стануваат проблем за себе, за родителите, за училиштето, за наставниците, за средината и за општествената заедница. Поради тие причини семејството и училиштето, родителите и наставниците, се должни да преземаат мерки и активности за превентивно дејствување преку посебни програми таа категорија на ученици да ја насочат кон превенирање и нормално однесување кон секојдневието на животното учење и училишните активности. Од тие причини општеството треба да има слух и разбирање за превентивно едуцирање и толерирање на таа категорија на ученици, за што е потребно да се подготват посебни информативно-пропагандни материјали во вид на брошури, прирачници, прашалници, кои ќе бидат достапни за сите чинители и учесници во едукациските процеси.
Ваквиот тренд треба да го следат и невладините организации, домашни и странски, што ги третираат прашањата за развојот на воспитанието и хуманизацијата и толеранцијата на децата-учениците, како што се: Сојузот за грижи за воспитување на децата (сега не постојат, ги нема детските одморалишта… зошто?), Подмлаткари на Црвениот крст, Сојузот на извидници, хуманитарни организации, УНИЦЕФ и други.
Во согласност со изнесените сознанија и видувања, треба да истакнеме и напоменеме дека Конвенцијата за правата на детето во Република Македонија, и покрај декларативните залагања, сѐ уште не е на завидно ниво во практиката на секојдневието во институциите за воспитание и образование и институциите на државата, што укажува и дава до знаење дека треба да се реактивира националното координативно тело од повеќе органи, институции и невладини здруженија, кои во согласност со Конвенцијата, состојбите и програмските активности ќе го следат процесот на практикување на правата на детето во воспитно-образовните институции, наставните програми, воннаставните активности и во содејство со здруженијата на граѓани ќе создаваат услови и можности за практикување на Конвенцијата за правата на детето во Република Македонија.
Наведените сознанија и видувања сами по себе потврдуваат дека во сузбивањето на агресивноста-насилството како негативна појава и како превенција треба да учествуваат сите чинители субјекти и на ниво на Републиката Македонија.
Семејството, родителите и општеството
Семејството како примарна социјализациско-едукативна заедница секогаш го привлекувало вниманието на теоријата и практиката, од причини што во семејството се поставуваат основите на целокупниот развој на личноста на детето. Во тој поглед постојат повеќе истражувања, сознанија и видувања за улогата и функцијата на семејството и родителите како воспитувачи на децата.
Покрај родителите, значајна улога во воспитанието на децата имаат и предучилишните установи, кои исто така преку воспитувачите вршат одговорна функција, во таа смисла родителите треба ги запознаваат воспитувачите со основните особености и карактеристики на децата и, обратно, воспитувачите да ги запознаваат родителите со програмските содржини и активности. Тие се договараат за заедничко подготвувања одредени дидактички материјали, учество на одделни програмски содржини и примена на Конвенцијата за правата на детето преку соодветни програмски содржини и активности.
Во согласност со насловот и гореизнесеното на излагањето што е предмет на елаборација, ќе се задржам на должностите и правата на родителите спрема децата што произлегуваат од родителските права, кои се делат на: права што се однесуваат на личноста и права што се поврзани со имотот на детето. Во Законот за семејство, под насловот „Права и должности на родителите и децата“,се дефинира семејството како заедница на родители и деца и други роднини што живеат во заедничко домаќинство. Според Законот, брачните односи се воспоставуваат врз принципот на: еднаквост, заемност, почит, заемна финансиска подршка, заштита на малолетните деца.
Во Законот за семејство се наведува: „Државата ги штити семејствата и се грижи за нивното опстојување, од насилство и влошени односи и слично. Регулирани се правата што се однесуваат на личноста, а и на имотните односи на родителите и децата“. Во Законот за семејство посебно се нагласени родителите, кои се најодговорни за растот и развојот на децата и должни се да се грижат за животот и здравјето на своите деца, за нивното подигнување, воспитание и образование, а истовремено се нагласуваат и должностите на децата према родителите, односно да ги почитуваат и помагаат. Должностите и правата што се истакнуваат за правата и должностите на детето, а произлегуваат од родителските права се: грижа, чување, воспитание, образование, застапување и издржување на детето. Во смисла на горенаведеното, право на родителот е да му даде име и презиме на детето и негово место во живеење. Цитираните членови од Законот за семејство ги потврдуваат улогата и функцијата на семејството-родителите, дека: детето е човечко суштество, суштество во развој и суштество на кое му е потребна помош од родителите и возрасните. За раст и развој на детето и негово подигнување и израснување во самостоен човек се неопходни помош, подршка, сестрана грижа и воспитување од родителите, воспитувачите, наставниците, педагозите, психолозите, лекарите и други лица. Таа помош е право на детето, а и грижа на општеството и институциите.
Тоа значи дека правата и должностите ги имаат општеството, детето, родителите и институциите.
Најзначајни должности и права на родителите претставуваат: чување и воспитание на детето. Чувањето на детето е грижа за него, грижата особено е потребна додека детето е мало и немоќно да се грижи само за сместување, исхрана, облекување, лекување и слично. Но и кога во негрижа на родителот би бил загрозен животот на детето. Според тоа, должност на родителот е да ги заштитува малолетните деца и да се грижи за животот и здравјето на децата, што е регулирано и во Конвенцијата за правата на детето. Поконкретно, горенаведените должности за родителите се регулирани во членовите 6 и 7 од Конвенцијата на правата на детето. Државите членки на Конвенцијата (Македонија е членка) се должни да ги обезбедат и реализираат правата во согласност со националните закони и своите должности во согласност со меѓународните инструменти од оваа област, особено во случаите кога децата биле запоставени.
Врз правилниот развој на личноста на детето родителите влијаат со својот начин на живот и поведение спрема децата, спрема другите членови, спрема институциите и спрема општеството. Со други зборови, родителите го оспособуваат детето за самостоен живот и го потпомагаат неговиот целокупен натамошен раст и развој. Во педагошката и правната литература под воспитание се подразбира: грижа за детскиот психофизички, морален и интелектуален развој, што ги вклучува и општествено-моралните и сексуалните односи на воспитанието. Тоа потврдува дека децата треба да живеат заедно со своите родители, а во исклучителни случаи и надвор од семејството и родителите, ако тоа е во интерес за детето (насилство, злоупотреба и сл.). Во Кривичниот закон е нормирано како кривично дело одземањето на детето од родителите, освен кога родителите го злоупотребуваат и занемаруваат детето, случаи во кои се донесува одлука за одземање. Едно од правата и должностите на родителите, а се однесува на личноста на детето, е и правото на образование, со кое се овозможува детето постепено да се осамостои и оспособи за живот и животни активности во интегрирано општество. Имено, родителите се должни да водат грижа за неговото општо, а подоцна и стручно образование. Имајќи го предвид значењето на образованието како процес, родителите се должни да ги контролираат работата, учењето и училишните задачи и задолженија за детето, што може да се реализира со перманентна и постојана соработка на родителите со наставниците.
Ѓорѓи Илиевски, виш просветен инспектор во пензија
продолжува
