Што значи војната Израел – Хамас за иднината на човековите права и меѓународното право
По повеќе од четири месеци конфликт, кампањата на Израел за одмазда против Хамас се карактеризира со модел на воени злосторства и кршење на меѓународното право. Наведеното оправдување на Израел за неговата војна во Газа е елиминацијата на Хамас, кој е одговорен за ужасните злосторства извршени за време на неговиот напад врз Израел на 7 октомври: убиени 1.139 луѓе, главно израелски цивили; уште илјадници ранети; сè уште непознат број жени и девојки подложени на сексуално насилство; и 240 луѓе земени како заложници, од кои многу сѐ уште се држени во Хамас.
Како одговор, Израел насилно ги раселува Палестинците, наметнувајќи услови што оставија стотици илјади без основните човечки потреби. Изврши недискриминирачки, непропорционални и директни напади врз цивили и „цивилни објекти“, како што се училиштата и болниците. Убиени се околу 28.000 Палестинци, од кои повеќето жени и деца. Огромни делови од Газа се претворени во прав; една петтина од нејзината инфраструктура и повеќето од домовите сега се оштетени или уништени, оставајќи го регионот во голема мера непогоден за живеење. Израел воведе продолжена блокада, оневозможувајќи им на Палестинците соодветна храна, вода за пиење, гориво, пристап до интернет, засолниште и медицинска нега: акција што значи колективна казна. Ги затвора жителите на Газа во нехумани и понижувачки услови, а Израел признава дека некои од приведените веќе умреле. Во меѓувреме, на Западниот Брег, насилството врз Палестинците од страна на израелските сили и доселениците значително се зголеми.
Соединетите Американски Држави и многу западни земји го поддржаа Израел, обезбедувајќи воена помош, се спротивставија на повиците за прекин на огнот во Обединетите нации, стопирање на финансирањето на Агенцијата за помош и работа на ОН што им служи на палестинските бегалци и отфрлајќи го случајот за геноцид на Јужна Африка врз Израел на Меѓународниот суд на правдата (МСП), иако масакрот продолжи да се развива.
Денешното дипломатско соучесништво во катастрофалната криза за човековите права и хуманитарната криза во Газа е кулминација на годините на ерозија на меѓународното владеење на правото и глобалниот систем за човекови права. Таквото распаѓање започна сериозно по 11 септември, кога Соединетите Американски Држави ја започнаа својата „војна против тероризмот“, кампања што ја нормализираше идејата дека сè е дозволено во извршувањето на „терористите“. За да ја гони својата војна во Газа, Израел позајмува етос, стратегија и тактики од таа рамка, правејќи го тоа со поддршка на САД.
Се чини дека тешките морални лекции од холокаустот, од Втората светска војна, се целосно заборавени, а со нив и самата срж на деценискиот принцип „Никогаш повторно“: неговата апсолутна универзалност, идејата што тој ја штити – сите ние или никој од нас. Овој распад, толку очигледен во уништувањето на Газа и одговорот на Западот на тоа, го сигнализира крајот на поредокот заснован на правила и почеток на нова ера.
ВРЕМЕ НА УНИВЕРЗАЛНОСТА
Универзалноста, принципот дека сите ние, без исклучок, сме еднакво обдарени со човекови права, без разлика кои сме или каде живееме, лежи во срцето на меѓународниот систем за човекови права. Тоа беше основата на Конвенцијата за геноцид и Универзалната декларација за човекови права, усвоени во 1948 година, и продолжи да информира за нови средства за одговорност низ годините, вклучувајќи го и Меѓународниот кривичен суд основан во 2002 година. Со децении, таа правна инфраструктура помагаше да се осигури дека државите ги исполнуваат своите обврски за човекови права. Ги дефинираше движењата за човекови права на глобално ниво и ги поткрепи најголемите достигнувања за човекови права во дваесеттиот век.
Еден критичар на овој систем би можел да тврди дека државите само ѝ служеле на универзалноста. Дваесеттиот век изобилува со примери на неуспеси да се поддржи еднаквото достоинство на сите: насилството употребено врз оние што се залагаат за деколонизација, Виетнамската војна, геноцидите во Камбоџа и Руанда, војните што следуваа по распадот на Југославија и многу други. Сите овие настани сведочат за меѓународен систем вкоренет повеќе во системска нееднаквост и дискриминација отколку во универзалност. Со добра причина, може да се тврди дека универзалноста никогаш не била применета на Палестинците, кои, како што изјавил палестинскиот американски научник Едвард Саид, наместо тоа, од 1948 година биле „жртви на жртвите, бегалци на бегалците“.
Сепак, судбината на универзалноста не е во рацете на оние што ја изневеруваат. Наместо тоа, како вечен амбициозен проект за човештвото, неговата моќ почива, пред сè, во неговото континуирано објавување и во неговата упорна одбрана. Во текот на дваесеттиот век, принципот на универзалност имаше безброј падови, но сеопфатната насока беше кон негово прогласување, потврдување и одбрана. Сепак, тоа се смени во раните години на дваесет и првиот век, со започнувањето на „војната против тероризмот“ по трагичните настани од 11 септември.
ВАДЕЊЕ НА РАКАВИЦИТЕ
Во последните 20 години, доктрината и методите на „војна против тероризмот“ беа усвоени или имитирани од владите низ светот. Тие се распоредени за да ги прошират досегот и опсегот на државните мерки за „самоодбрана“ и да ги ловат, со најситните ограничувања, сите луѓе или власти за кои се смета дека ја гарантираат лабаво дефинираната, но широко применета ознака „терористичка закана“. Извонредната бројка на цивилни убиства во Газа извршени и во име на самоодбрана и спротивставување на тероризмот е логична последица на таа рамка, која го изопачи и речиси го демонтира меѓународното право и, заедно со него, принципот на универзалност.
Американските воздушни напади во Авганистан, Ирак, Пакистан, Сомалија и во Сирија резултираа со масовни цивилни жртви. Непроменливо, американската војска би тврдела дека ги презела неопходните чекори за заштита на цивилите. Но даде малку објаснување за тоа како точно ги разликува цивилите од борците и зошто, ако правилно се разликуваат, толку многу цивили биле убиени.
Се чини дека тешките морални лекции од холокаустот, од Втората светска војна, се целосно заборавени.
Масовното израелско бомбардирање на Газа има корени што одат подлабоко во историјата отколку долготрајната „војна против тероризмот“, вклучувајќи го и протерувањето на околу 750.000 Палестинци од нивните домови во 1948 година, што стана познато како накба или катастрофа. Но тоа е, исто така, темелна манифестација на ерозијата на меѓународното право од дваесет и првиот век, во која малку или ништо од ограничувањата поставени од системот по Втората светска војна се почитувани: не оние во Повелбата на ОН, во меѓународните човекови права, закони или дури и според Конвенцијата за геноцид, како што тврди Јужна Африка.
КАДЕ Е ИСКЛУЧУВАЊЕТО?
Веднаш по 7 октомври, западните влади ги осудија злосторствата на Хамас и изразија безусловна поддршка за Израел, разбирлив и предвидлив одговор на ужасот нанесен врз населението на блискиот сојузник. Но тие требаше да ја сменат својата реторика откако стана јасно, како што тоа брзо стана, дека израелското бомбардирање на Газа уби илјадници цивили. Сите влади, особено оние со влијание врз Израел, требаше недвосмислено и јавно да ги осудат незаконските дејства на Израел и да повикаат на прекин на огнот, на враќање на сите заложници и на одговорност за воени злосторства и други прекршувања на двете страни.
Тоа не се случи. Во првите два месеца од војната, администрацијата на Бајден во голема мера ја минимизираше загубата на животи во Газа. Не успеа да ги осуди немилосрдните бомбардирања и разорната опсада на Израел. Тој не го призна контекстот на израелско-палестинскиот конфликт, вклучувајќи ја и 56-годишната израелска воена окупација, па наместо тоа, се надоврза на антитерористичката рамка на Израел.
И додека војната продолжи, администрацијата на Бајден ја бранеше тактиката на Израел. Тој отфрли одредени непроверени и подоцна отфрлени тврдења на Израел за злосторствата на Хамас. Иако Соединетите Американски Држави на крајот станаа погласни за заштитата на палестинските цивили, тие одбија јавно да ги поддржат клучните чекори што ќе помогнат да се спасат нивните животи. Наместо тоа, во ОН, Соединетите Американски Држави ставија вето на резолуциите на Советот за безбедност што повикуваат на хуманитарни паузи на војната. Дури на 22 декември дозволија, преку своето воздржување, Советот за безбедност да усвои компромисна резолуција со која се повикува на „итни чекори веднаш да се овозможи безбеден и непречен и проширен хуманитарен пристап“ до Газа и „услови за одржлив прекин на непријателствата“. Никогаш јавно не се обидуваа да ги запрат своите трансфери на оружје во Израел.
Неколку дена по пресудата на МСП и неговите повици за привремени мерки за спречување на геноцидот во Газа, Соединетите Американски Држави и голем број други западни влади го откажаа финансирањето на Агенцијата на ОН за помош и работа, која обезбедува спас за луѓето во Газа. Таа одлука не само што ги игнорира евидентните ризици од геноцид туку служи за нивно засилување и забрзување. Статусот на суперсила на Соединетите Американски Држави и нивното влијание врз Израел значи дека Вашингтон е уникатно позициониран да ја промени реалноста на теренот во Газа. Повеќе од која било друга земја, САД можат да го спречат својот близок сојузник да продолжи да врши злосторства. Но досега избраа да не го прават тоа.
