Според информации од Министерството за земјоделство, годинава површините засеани со пченица во Македонија бележат раст од два процента во однос на минатата година. Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство Цветан Трипуновски посочи дека првичните податоци од теренските сондажи и анализи покажуваат оти просечниот принос ќе надмине четири тони по хектар на државно ниво. Ваквата позитивна вест е поттик да се запрашаме што и како треба да се направи за да се врати производство на повеќе земјоделски култури, како кај житните култури, како пченката и јачменот, така и кај оризот, но и другите култури со кои државата ги обезбедува базичните продукти врз чија основа се гради уште еден облик на сувереност и самоодржливост на Македонија – земјоделството!
По веста за раст на производството на пченица: Како македонското земјоделство да влезе во здрава кондиција?
Македонското производство на земјоделски култури од година на година бележеше надолен тренд, при што речиси во сите области има намалување на засадените површини, но и во произведените количества. Сепак, кај одредени култури што се значајни за исхрана на домашното население надлежните посочуваат дека се забележани поинакви трендови годинава, што претставува позитивен знак, сигнал дека се подобруваат состојбите во секторот. Според информации од Министерството за земјоделство, годинава површините засеани со пченица во Македонија бележат раст од два процента во однос на минатата година. Министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство Цветан Трипуновски посочи дека првичните податоци од теренските сондажи и анализи покажуваат оти просечниот принос ќе надмине четири тони по хектар на државно ниво.
– Овие 70.000 хектари што ги имаме во евиденцијата како министерство засеани со пченица ќе дадат просек што е многу поголем од минатите години. Ќе добиеме производство од 280 до 300 илјади тони пченица, со што ќе се задоволат домашните потреби – изјави министерот Трипуновски.
Ваквата позитивна вест е поттик да се запрашаме што и како треба да се направи за да се врати производство на повеќе земјоделски култури, како кај житните култури, како пченката и јачменот, така и кај оризот, но и другите култури што се во надолна линија на производство или веќе ги нема на нашите ниви. Зошто? Одговорот е едноставен: Производството на храна и вложувањето во развојот на земјоделството (и земјоделските гранки) значи и обезбедување опстој на граѓаните со неопходни домашни и поевтини продукти, силно намалување на увозната зависност од храна и други прехранбени продукти, ефикасно искористување на ресурсите на нашето поднебје како високопотенцијална аграрно-индустриска држава и кластерско врзување на населението во соодветните капацитети. Тоа нема да донесе само еднослојни бенефиции во земјоделството, туку ќе има широки економско-социјални рефлексии, па и политички, како што нагласуваат нашите соговорници. Имено, земјоделскиот суверенитет (како и енергетскиот и низа други, на пример) е уште еден облик на повеќеслојниот суверенитет што треба здраво да се зафатиме да го регенерираме, затоа што националниот суверенитет, интегритет и идентитет не се нешто апстрактно. Сега тоа е нешто опипливо, нешто конкретно. Ние имаме територија, држава, историја, јазик, култура, институции, правен систем итн., но сето тоа треба интегрално да функционира, а одржливоста на сето тоа ја прави обезбедувањето своја храна за нацијата. Затоа, една есенција е и земјоделството, според нашите соговорници.
Нема брзи решенија
Што може да придонесе за поголемо домашно производство на хранливи продукти е честа тема на нашите страници, но, за жал, и покрај многубројните анализи, не доаѓа до промена на состојбата. За експертите што долги години се дел од научната фела во областа на земјоделството, а некои од нив и учесници во производството, развојот на оваа гранка и поттикнувањето на домашното производство воопшто не се едноставен, ниту лесен, ниту пак брз чекор.
Поранешниот професор Илија Каров од Земјоделскиот факултет во Штип објаснува за „Нова Македонија“ дека иако веста за раст на производството на пченица во споредба со минатата година е позитивна, и понатаму има простор за подобрување на состојбите.
– Според она што го гледаме на терен, се очекува поголемо производство на пченица годинава споредено со минатата година, но сепак не се очекуваат некои рекордни приноси. Сме имале подобри години, но тоа не е најзначајно, бидејќи кога се работи на отворено, не секогаш се исполнуваат плановите. Земјоделството како гранка зависи од временските услови, и тоа не можеме да го промениме. Сепак, Македонија има поволни временски услови и ние мора да бараме начини да го поттикнуваме домашното производство, и тоа најпрво да ги задоволиме домашните потреби, а потоа да остане и за извоз – објаснува Каров.
Според него, земја што не произведува доволно за сопствените потреби води погубни политики. Тој додава дека на секторот му се потребни инвестиции во инфраструктурата, но и во мерки за поддршка на земјоделците, на самите производители, не само мерки за обнова на трактори, туку мерки што ќе го направата производството поисплатливо.
Ниски откупни цени
Професорот истакнува дека изминативе години биле водени лоши политики во земјоделскиот сектор и дека веќе е крајно време да се преземат конкретни чекори што ќе бидат јасен сигнал за поддршка на земјоделците, кои, како што истакнува, се најзначајна алка во синџирот на производство на храна.
– Еден проблематичен сегмент што создава револт кај земјоделците се трговците, откупувачите на земјоделски култури. Тие секогаш се обидуваат да ги купат продуктите по многу пониски цени, дури и под производствените трошоци на земјоделците, а тоа создава револт кај земјоделците и поради недоволно финансии многумина од нив се откажуваат од земјоделството. Тие не успеваат да ги покријат трошоците за производство, остануваат должни во земјоделските аптеки, а немаат ни средства за нормален живот. Ова е состојба кај најголем дел од земјоделците, единствено мислам дека состојбите се подобри кај тутунопроизводителите – објаснува Каров за „Нова Македонија“.
Професорот истакнува дека надлежните во секторот треба да преземат конкретни мерки, кои ќе бидат ригорозни и насочени кон поддршка на земјоделците. Тој појаснува дека сегашните откупни цени за поголем дел од културите се ниски и оти со нив не се покриваат трошоците, што влијае демотивирачки врз земјоделците, поради што се намалуваат и земјоделците и обработливите површини земја.
– Ако производството не се исплати, тогаш земјоделците се откажуваат од производство. Откупните цени се ниски, не ги покриваат трошоците и тоа е најголемиот проблем. Со пораст и подобрување на состојбите со откупот на земјоделските култури ќе се врати и интересот за обработка на земја – нагласува Каров.
Неговиот колега Драги Димитриевски од Факултетот за земјоделски науки и храна од Скопје потенцира дека земјоделството како гранка е значајно заради производството на храна и додава дека тоа е сектор во кој нема резултати во краток период.
– Оформувањето и спроведување политики што ќе водат кон успех и раст на земјоделството во Македонија е доста комплексна тематика за која нема „магично“ стапче – вели универзитетскиот професор Драги Димитриевски од Факултетот за земјоделски науки и храна.
Системски решенија
Димитриевски објаснува за „Нова Македонија“ дека концептот за поддршка од буџетот е проблематичен доколку се реализира преку директни плаќања, треба малку поинаку да се пристапува, повеќе да се вложува во форми на рурален развој, бидејќи тоа се мерки што носат промени во структурата, со кои се вложува во механизација и се модернизира процесот на работа, и кои придонесуваат да се зачува конкурентноста на секторот.
– Се напушта обработката на земјоделско земјиште, се намалува бројот на население во руралните средини и нема кој да работи. Дополнително, голем дел земјоделци се повозрасни граѓани, честопати и постари од 60 години, некои од нив се и без образование и многупати одбиваат да прифатат новини, ами продолжуваат да работат како што правеле некогаш – укажува нашиот соговорник.
Поради овие факти, Димитриевски појаснува дека ќе бидат потребни сериозни и комплексни мерки за да се подобрат состојбите и да се зголемат домашното производство и продуктивноста на нашите земјоделци. Е.Р.
Земјоделското производство – приоритет во националните земјоделства на традиционалните земји житници
На светските берзи поскапеа и пченката и пченицата
Цената на пченката на берзата во Чикаго, САД, скокна на највисоко ниво за еден месец бидејќи силната побарувачка и пониските изгледи за производство во однос на очекувањата продолжија да го поддржуваат ценовниот раст. Имено, во рамките на денешното азиско тргување на стоковната берза движењата покажуваат дека цената на пченката за испорака во декември порасна за речиси еден отсто, на 4,1525 долари по бушел (бушелот содржи 25,4 килограми пченка).
Пченицата, пак, порасна за 0,5 проценти, на 5,3 долари по бушел, додека цената на сојата се намали за 0,2 проценти, на 10,5675 долари за бушел (бушел соја има 27,2 килограми).
Побарувачката за извоз на пченка во САД беше силна, а Министерството за земјоделство извести за дополнителни 2,8 милиони тони нето продажба во неделата што заврши на 14 август.
Во меѓувреме, „Про фармер“ги процени приносите на пченка во САД на 182,7 бушели по хектар по годишната обиколка на земјоделските култури. Иако ова претставува рекорд, сепак би било далеку под претходните процени на Министерството за земјоделство на САД за приноси од 188,8 бушели. Сушното време и болестите на земјоделските култури остануваат ризици што дополнително имаат влијание на растот на цените. Е.Р.
Поради сушата и ЕУ ќе увезува пченка
Поради високите температури што зафатија големи делови од Европската Унија се намалени приносите и квалитетот на пченката. Според очекувањата, европскиот увоз на оваа житарка ќе биде највисок во последните три сезони. Во Франција, која учествува со 21 процент во вкупното производство на пченка во ЕУ, само 62 проценти од пченката беше оценета како добра или одлична, значително помалку од минатата година, додека сушите во Бугарија доведоа до најниски приноси на пченка и сончоглед во последните децении.
Проблемите со сушата и високите температури влијаеја и на приносот и квалитетот на земјоделските култури во Романија, земја што учествува со 13 проценти во производството на пченка во ЕУ, објавуваат медиумите. Според прогнозите на Меѓународниот совет за житарки (ИГЦ), Европската Унија очекува нејзиниот увоз на пченка во сезоната 2025/2026 да изнесува 21 милион тони. Покрај традиционалните доставувачи, како Украина и Бразил, се очекува зголемување на европскиот увоз од САД, пренесуваат светските медиуми. Е.Р.
Силен удар врз производството на житните култури во Русија
Температурните промени, како и сушните периоди, се силен удар врз производството на житните култури. Поради климатските промени, температурите беа високи во раните пролетни месеци, но потоа следуваа мразови, кои оштетија огромни хектари посеви со пченица низ Русија.
Првично, од мразовите беа уништени 240.000 хектари со пченица, а дополнително уште 100.000 хектари беа целосно изгубени. А поради сушата и рекордните температури се уништени вкупно 500.000 хектари посеви, што предизвика квотата за извоз да падне на најниско ниво во последните 17 години.
До 2016 година Русија стана најголем извозник на пченица во светот и водечки извозник на ѓубрива, при што овој извоз донесе не само приходи туку и влијание, особено меѓу купувачите во Африка и на Блискиот Исток.
По избувнувањето на војната во Украина во 2022 година, западните санкции имаа цел да ја изолираат руската економија. Тие главно го исклучија извозот на земјоделски производи за да ја заштитат глобалната безбедност на храната, особено во земјите во развој. Жетвата годинава се чини дека ќе биде најлоша во Русија во последните години, бидејќи во јули беше забележан најнизок извоз на жито за тој месец од 2008 година.
Потоа следуваа рекордни летни топлотни бранови, со температури над 40 Целзиусови степени, предизвикувајќи суша, која уништи речиси 500.000 хектари. Се очекува вкупното производство на житни култури, кое достигна врв од 158 милиони тони во 2022 година, сега да падне на околу 130 милиони тони. Е.Р.
