Идејата за зајакнување на европските одбранбени капацитети почна да добива интензитет и динамика
Откако и најголемите оптимисти веќе го прифатија ставот дека украинската армија нема сила да ја ослободи Украина и дека поради слабеењето на западната помош може да доживее дури и пораз, идејата за зајакнување на европските одбранбени капацитети почна да добива сила.
Така, есента донесе „поплава“ од процени за тоа колку време има Европа да се вооружи за да биде безбедна од евентуална руска агресија. Во зависност од изворот, процените за брзината на зајакнување на руската армија до ниво каде што ќе може да им се заканува на членките на Европската Унија се движат од само две до десет години.
Поврзаноста на европската безбедност со евентуалното враќање на Трамп за претседател на САД
Во исто време, не помал стрес создава можноста за враќање на Доналд Трамп во Белата куќа. За оваа опасност е свесен и Вашингтон, па така, на 15 декември, Конгресот (со големо мнозинство во двата дома) прифати закон со кој се спречува американскиот претседател да ги повлече САД од НАТО. Бидејќи излегувањето на САД од НАТО би значело негово укинување, ова барем го спречи најлошото сценарио. Иако Трамп ќе има повеќе од доволно политичка моќ да го ослаби НАТО до степен на нефункционалност.
По 46 години, САД се грижат за европската безбедност штитејќи ја од Советскиот Сојуз и 30 години самоуништување на европските вооружени сили и воена индустрија, време е Европа уште еднаш да го прифати фактот дека е одговорна за сопствената безбедност.
Не е дека Европа нема доволно ресурси и технолошка моќ да го стори тоа. Проблемот е кај политичарите на кои вооружените сили до неодамна им беа непотребен трошок. И кој многу повеќе сакаше да троши пари на социјални програми, со што купуваше гласови. Проблемот е што тешките одлуки ги нема во описот на работата на огромното мнозинство актуелни европски лидери.
Констатацијата дека „современото оружје само по себе не е доволно за победа“ станува аргумент
Една од неопходните мерки за зајакнување на европските сили е зголемување на буџетските распределби на најмалку 2 отсто од БДП. Ова треба да обезбеди доволно пари за финансирање големи воени програми како што е развојот на борбен авион од шестата генерација и нов европски тенк. Сепак, искуството од војната во Украина покажа дека само современото оружје не е доволно за победа. На големата годишна прес-конференција, Путин рече дека во моментов во Украина има 617.000 војници. На почетокот на оваа година рускиот министер за одбрана Сергеј Шојгу најави значително зголемување на големината на руската армија, од 900.000 во февруари 2022 година на 1,5 милион во 2024 година. Во времето на почетокот на руско-украинскиот воен судир во февруари 2022 година, украинската армија имаше помалку од 200 илјади војници. Поранешниот министер за одбрана Олексеј Резников уште во јули 2022 година изјави дека украинската армија има околу 700.000 припадници, а кога ќе се додадат Националната гарда, граничната стража и специјалните полициски сили, бројката се зголемува на еден милион.
Европските војски без војници
Не е тајна дека недостигот од луѓе (војници или „жива сила“) е еден од најголемите проблеми на европските армии. Воената служба одамна престана да биде привлечна. Дотолку повеќе што европските стапки на невработеност се многу ниски. Односот на политиката како маќеа кон вооружените сили само уште повеќе го поттикна овој тренд. Како што има решение за секој проблем, така има и за овој – враќање на обврската за отслужување воен рок. Германскиот министер за одбрана Борис Писториус повторно го отвори ова прашање во интервју за најчитаниот германски неделник „Велт ам зонтаг“.
Не е првпат Писториус да се занимава со оваа тема. На почетокот на оваа година, откако Писториус зборуваше за кадровските проблеми на Бундесверот, анкетите покажаа дека дури 61 отсто од Германците се согласуваат со неговата идеја за враќање на воената служба. За негова жал, Писториус доби многу поголема поддршка за повторното воведување на воената обврска од опозициските демохристијани отколку од неговата црвено-жолто-зелена коалиција. Бундесканцеларот Олаф Шолц дури му забрани на својот министер за одбрана јавно да го отвори ова прашање.
Со пикање под тепих, проблемот не исчезна, туку растеше. И ќе расте уште повеќе кога новите борбени системи ќе почнат да пристигнуваат во единиците во кои веќе сега нема доволно персонал. Затоа, доколку сака да биде барем малку одговорен, министерот Писториус нема друга опција, освен повторно да го отвори прашањето. Без разлика на реакциите на Шолц.
Германија го разгледува системот на задолжителна воена служба
Германскиот министер за одбрана Борис Писториус предложи за Германија – „шведски систем на воена служба“! Министерот Писториус не е сигурен дека шведскиот модел целосно би го решил проблемот со недостигот од војници, но барем би го ублажил.
Каков е шведскиот систем?
Во Шведска, воениот рок беше укинат во 2010 година, но поради заострувањето на односите со Русија, тој беше вратен во 2018 година. Основата на вооружените сили ја сочинуваат професионалци, а регрутирањето служи за формирање воена резерва. Најголема специфичност е начинот на избор на регрути. Сите момчиња и девојчиња се обврзани да пополнат онлајн прашалник на Агенцијата за регрутирање.
Врз основа на анкетата, податоците за здравствената состојба и професионалната обука, армијата избира луѓе што ѝ одговараат. Правото на жалба е признаено, но поради моделот на регрутирање таа е само проформа. Од 90.000 млади мажи и жени што стануваат полнолетни секоја година, околу 13.000 се поканети да бидат тестирани од Агенцијата за регрутирање, која избира 4.000 од физички и психички најподготвените. Другите што не биле поканети или го положиле тестот, немаат никакви обврски. Имајќи предвид дека само четири илјади од оние што покажале најголем интерес и волја се избрани од 90, овој начин на служење воен рок е всушност доброволен. Воениот рок трае од четири до 12 месеци, во зависност од гранката и родот на армијата. По отслужувањето, тие главно се распоредени во Хемварнет (Национална гарда), која има околу 22 илјади члена.
Имајќи предвид дека во Германија секоја година се полнолетни околу 800 илјади млади мажи и жени, примената на шведскиот принцип би овозможила регрутирање на неколку десетици илјади регрути. Доколку би се примениле посеопфатни критериуми отколку во Шведска, тој број би можел да биде меѓу 50 и 100 илјади. Затоа, за германскиот министер за одбрана Борис Писториус, шведскиот систем на воена служба би бил исклучително прифатлив, барем за почеток.
Подготвил: Митко Јовановски
