Освен некои поединечни коментари од носители на јавни функции, изостана вистинска и суштинска реакција од страна на повиканите релевантни македонски чинители, со што би се разгледале сугестиите што се дадени од академици и интелектуалци во Македонија, кои беа содржани во неколку отворени писма до македонската јавност
ПО БРАНОТ ЈАВНИ ОБРАЌАЊА НА СТРУЧНАТА ФЕЛА ЗА РЕДИЦА СУШТИНСКИ ПРАШАЊА СО НАЦИОНАЛЕН И ИДЕНТИТЕТСКИ ПРЕДЗНАК
Новата агенда за подобрување на добрососедските односи меѓу Македонија и Бугарија и начинот на кој треба да се спроведе тоа предизвикаа мноштво реакции во македонските научни и интелектуални кругови. Во изминатиот период се јавија неколку иницијативи со потписи од над триста професори, академици и историчари, во кои се понудија неколку различни погледи и решенија во однос на македонско-бугарскиот спор. Но освен некои поединечни коментари од носители на јавни функции, изостана вистинска и суштинска реакција од македонските државни институции, со што би се разгледале сугестиите што се дадени од голем број интелектуалци во Македонија.
Позначајно внимание кај јавноста предизвика писмото од група еминентни македонски историчари, испратено до јавноста пред најавеното заедничко македонско-бугарско чествување на 150-годишнината од раѓањето на македонскиот револуционер Гоце Делчев. Во отвореното писмо потписниците прашаа што заедничко ќе имаат македонските и бугарските политичари на чествувањето на Гоце Делчев. Во писмото потсетуваат и на претходно искажаните ставови за Преспанскиот договор и за Договорот за добрососедство и пријателство со Бугарија, за кои велат дека се асиметрични и на штета на македонскиот национален идентитет. Но, покрај укажувањата, политичките гарнитури водат своја агенда, за која се стравува дека води кон рекомпонирање на македонскиот идентитет, а со тоа и на јазикот, културата и колективната меморија, нагласуваат потписниците на писмото. Во него, меѓу другото, се наведува и дека барањето за „заедничка историја“ е во спротивност со правото на самоопределување на секој народ, кој има сопствена колективна меморија што никој не може да ја избрише. Историјата и нацијата не се создаваат со декрет. Македонскиот народ има своја долга колективна меморија, свој јазик, традиција и култура, кои произлегуваат од неговото повеќевековно опстојување.
Сепак, според историчарката Виолета Ачкоска, за голема жал, политичарите не обрнуваат значајно внимание.
– Останувам на мојот став дека потпишувањето на договорот за добрососедство со Бугарија е спротивен на интересите на македонскиот идентитет. Според мене, не постои термин „заедничка“ историја на два посебни народа. Вака формулираната историја значи да се прифати бугарската историја. Политичарите останаа глуви на нашите сугестии наведени во нашето писмо. Наместо тоа, ги напаѓаат историчарите и продолжуваат со притисоците врз членовите на историската комисија, која се распадна со заминувањето на некои членови, а има и поделби во однос на сфаќањето на историските факти. Тоа што се прави сега од страна на Бугарија не е добрососедство. Нашите политичари не се подготвени да ги сослушаат мислењата на потписниците на писмото, кои се и докажани во своите области. Сѐ е насочено кон остварување на поставената цел за почнување на преговорите со Европската Унија. Но го занемаруваме фактот дека никој нема да нѐ цени како дел од цивилизациските народи на Европа ако ги промениме нашето име, идентитет и историја – ни изјави историчарката Виолета Ачкоска, која е една од потписниците на писмото, на кое стојат и имињата на други историчари, политиколози, дипломати и интелектуалци од Македонија.
Професорот по социологија Илија Ацевски отсуството од каква било реакција на отворените писма на групите интелектуалци го гледа низ призмата на длабоките поделби во заедницата, но и на воспоставениот систем во општественото и политичко дејствување во земјата.
– Прашањето за тоа какво е влијанието на поединецот или на групата историчари ме врати во периодот од пред четири-пет години, кога укажував на некои пропусти во мојата институција. Тогаш напишав над петстотини страници во кои ги наведов пропустите, одржував голем број прес-конференции, настапував по медиумите… И сега, по толку време, си го поставував прашањето што сменив со мојата реакција. Во случајот со историчарите е уште посуштински проблемот, зашто се однесуваат за важни државни прашања. Но поради воспоставениот систем, влијанието ќе биде еднакво незабележливо. Можеби ќе се разбрануваат духовите за кратко. Немам некаков впечаток дека институциите кон кои се обраќаат, а тоа се Владата, претседателот или некој министер, ќе ги преиспитаат своите политики. Сѐ ќе помине во стилот дека политичарите се избрани на некои функции за да трпат критики и на тоа ќе остане. Ваквите реакции само нѐ обесхрабруваат како поединци и како граѓани да реагираме за одредени постапки, а кои се однесуваат и на државните интереси – ни изјави Ацевски.
Пред неколку недели, друга група интелектуалци застанаа зад отворено писмо во кое се искажува длабока загриженост поради фактот што Македонија станува заложник на апсурдните барања на Република Бугарија.
– Никој нема право да ѝ ја одрече на Македонија нејзината европска иднина и да ја спречи во нејзиното интегрирање во составот на Европската Унија. Македонија, токму затоа, не може и не смее да прифати цената за добивање датум за почеток на пристапните преговори за членство во Европската Унија да биде разнебитување на историски заокружениот легитимен процес на конституирање на македонската нација и нејзиното размакедончување. Македонија не може и не смее да прифати концепт на бугарски корени на македонскиот народ и нација. Наводниот бугарски историски идентитет на Македонците не е и не може да биде основа на новиот европски идентитет на државата – се наведува во писмото на групата интелектуалци.
И во однос на ова писмо или укажување нема никаков одговор од надлежните институции и органи. Дали институционалниот молк значи одобрување или игнорирање на фактите забележани во низата отворени писма останува да видиме во следниот период.
