Одлуката за назначување специјален претставник за Бугарија внесе дополнителен немир кај дел од јавноста, која се прашува каква ќе биде неговата улога, има ли план и програма за дејствување, дали се утврдени точките од кои нема отстапување и оние за кои може да се преговара, за кого е надлежен и пред кого поднесува отчет итн.
СПЕЦИЈАЛНИТЕ ПОСРЕДНИЦИ МАКЕДОНСКО ПРОКЛЕТСТВО ИЛИ СУДБИНА, ПО НИМИЦ – БУЧКОВСКИ
Владата неодамна го именува поранешниот премиер Владо Бучковски за специјален претставник на нашата земја за Бугарија, но она што се наметнува како дилема е всушност каква е таа функција „специјален претставник“ и какви се нејзините ингеренции.
Според владиното образложение на одлуката донесена на 25-та седница, именувањето на Бучковски за специјален претставник е за период од една година, што на некој начин би можело да значи дека Македонија се подготвува за подолгорочно бугарско вето, а истовремено ќе продолжи да разговара со Бугарија за надминување на разликите во периодот што следува.
– Убеден сум дека ќе најдеме решение, но не за седум дена. Можеби ќе биде потребно дополнително време, но сме на вистинскиот пат. И јас, поради моето искуство, нема да прифатам со нашите бугарски пријатели да ги испраќаме пораките преку медиумите. Нашата комисија работи интензивно, имаме инструменти што ги дава договорот. Ако тие инструменти и досега се користеа, немаше да дојде до оваа криза – изјави Бучковски.
Функцијата „специјален претставник“ делумно се поклопува и со функцијата министер за надворешни работи, а во еден дел и со функцијата вицепремиер за евроинтеграции, иако според премиерот Зоран Заев, специјалниот претставник ќе има улога само на мотиватор.
Како што информираат од македонската влада, тој нема да има ингеренции сам да носи какви било одлуки.
– Специјалниот претставник нема мандат сам да одлучува. Целта на неговиот мандат е да се заокружи со успех процесот на решавање на отворените прашања со Бугарија и да се создаде атмосфера за реализација на прашањата од интерес на двете земји опфатени со Договорот за добрососедство, пријателство и соработка – велат од Владата.
Оттаму уште појаснуваат дека Бучковски за оваа функција е избран бидејќи има голем број контакти и познанства во Бугарија, а истовремено е и добро прифатен од тамошните политичари.
– Очекуваме дека со неговите контакти и познанства, како и преку позитивниот начин на кој Бучковски е примен од бугарскиот општествен и политички врв, да помогне да се изгради уште еден мост на пријателство и заемно разбирање и решавање на отворените прашања. Бучковски ќе придонесе и кон забрзана имплементација на Договорот за добрососедство, пријателство и соработка и кон зајакнување на билатералната соработка – појаснуваат од Владата.
Според нив, сите одлуки и целокупниот процес на креирање политики ги прават легитимните институции на државата, односно Владата и надлежните министерства, во случајов Министерството за надворешни работи и Секретаријатот за европски прашања.
Премиерот Зоран Заев појасни дека специјалниот претставник ќе има улога на мотиватор во реализацијата на акцискиот план за подобрување на реализацијата на договорот со Бугарија.
– Треба да се имплементираат договорите со Грција и со Бугарија. Во оваа насока, Бучковски треба да е мотиватор за реализација на договорите – рече Заев.
Тој додаде дека акцискиот план, покрај зајакнувањето на пријателството меѓу двете земји, опфаќа и побрза изградба на Коридорот 8, соработка во енергетиката, образованието, здравството, како и за историските прашања.
Македонија веќе имаше искуство со неколку специјални претставници, последна беше специјалната обвинителка што неславно заврши изневерувајќи ги очекувањата на граѓаните за бескомпромисна борба со високиот криминал, откако и самата заврши во корупциски скандал.
Особено впечатлив остана Метју Нимиц, кој беше назначен за специјален претставник од страна на Обединетите нации во преговорите меѓу Македонија и Грција за разликите за името и круна на неговата дипломатска кариера беше токму потпишувањето на Преспанскиот договор во Нивици, со што му се стави крај на речиси тридеценискиот спор.
Во сегашниот случај, дополнителна дилема е колкава е политичката тежина на специјалниот претставник во преговорите, односно како бугарската страна ќе го доживува, поточно на кое ниво ќе разговара со него.
Не може да се исклучи ниту претпоставката дека официјална Софија може да се обиде да го користи специјалниот претставник за лансирање пробни балони, односно до каде може да оди со ирационалните барања.
Поранешниот македонски амбасадор во Софија Никола Тодорчевски смета дека нема никаква гаранција дека специјалниот претставник ќе ги реши проблемите со Бугарија.
– Самиот чин дека е поставен некој владин претставник не мора да значи дека со тоа може да се реши проблемот со Бугарија. Тоа не е никаква гаранција. Мислам дека е добро да се размисли што сè губат двете страни ако не се постигне согласност. За жал, бугарската страна не гледа дека и таа ќе биде губитник ако не се постигне решение – смета Тодорчевски.
Според него, ако двете страни не можат самите да дојдат до решение, би било пожелно да се вклучи и меѓународниот фактор ако смета дека би можел да помогне.
Во исчекување на целосна програма, план и насоки на дејствување на специјалниот претставник за Бугарија стручната јавноста веќе јасно ги исцрта појдовните точки што би можеле да бидат прифатливи за надминување на недоразбирањата со Бугарија, а до кои би требало да се држи и специјалниот претставник, како и оние точки и прашања за кои не може да има отстапки ниту, пак, простор за компромиси.
Деновиве се изјаснија и голем број стручни и научни институции во земјава, кои сметаат дека не треба да се преговара за идентитетот, јазикот и историјата што би биле еден вид цврста фиксна позиција во преговорите, но варијабли би можело да има за добрососедство, пријателство, изградбата на коридори, соработка на економски, образовен и културен план.
– Да се почитуваат безрезервно сознанијата на македонските општествени, хуманистички и културолошки науки во врска со автохтоноста на македонскиот народ и неговиот историски, јазичен, културен и религиски континуитет; Да се уважуваат не само објективните факти и научната аргументација туку и комплексната интерпретација на историските факти, настани и личности – пишува во меморандумот што заеднички го потпишаа МАНУ, МПЦ-ОА и УКИМ.
Со сличен став излегоа неодамна и Институтот за национална историја и Институтот за македонски јазик „Крсте Петков Мисирков“. Овие научно и историски фундирани мислења и препораки што се во насока на заштита на македонскиот јазик, историја и идентитет,, секако мора да бидат уважени и применети како наш цврст и непроменлив став.
