Медиумското внимание за договорот за буџет на ЕУ главно се фокусира на одговорот на пандемијата на коронавирусот. Но буџетот вклучува милијарди евра за нови иницијативи за одбрана на ЕУ
На 21 јули, по маратонски дискусии, Европскиот совет постигна договор за 1.074 милијарди евра буџет на ЕУ, Повеќегодишна финансиска рамка (МФФ) и фонд за обновување од 750 милијарди евра што ќе помогне да се санираат штетите направени од коронавирусот врз европските економии. Договорот е историски поради неговата големина, затоа што тоа е првиот повеќегодишен буџет на ЕУ по брегзит и затоа што ѝ дозволува на Унијата првпат да позајмува заеднички од финансиските пазари.
МФФ е исто така значаен затоа што првпат вклучува пари за иницијативи поврзани со соработката во одбраната на ЕУ. Договорот му дава 7,014 милијарди евра на новиот Европски фонд за одбрана (ЕДФ), кој ќе финансира заеднички проекти за развој и истражувачки одбранбени способности; 1,5 милијарда евра за воена подвижност, која ќе инвестира во двојна употреба на инфраструктура за да се олесни движењето на воените средства и можности во Европа; и пет милијарди евра на новиот вонбуџетски Европски мировен објект (ЕПФ), кој ќе помогне во финансирањето на операциите на ЕУ и поддршка на оние на нејзините партнери.
Сепак, договорените буџети се значително пониски од она што Европската комисија првично го предложи на почетокот на процесот на МФФ во 2018 година. За време на преговорите, предложената големина на ЕДФ се намали за 39 отсто, ЕПФ за 46 отсто и воената мобилност за 74 отсто. Во еден момент, Европската комисија дури предложи и исклучување на воената мобилност во целост од МФП.
Ова значи дека договорените буџети не се премногу далеку од она што го предложи финското претседателство на Советот на ЕУ во рамката за преговори во декември 2019 година. Во тоа време, финскиот предлог беше осуден во Брисел како несоодветен и недоволен. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лејен, на пример, изрази загриженост за кратењата што Финска ги предложи во стратегиските области на политиката на ЕУ, како што се безбедноста и одбраната.
Сепак, од декември 2019 година, многу работи се случија во светот. Пандемијата на ковид-19 ги натера европските земји да затворат голем дел од нивните економии во март 2020 година и тие сè уште не се во можност целосно да ги отворат. Цената на пандемијата ќе биде исклучително висока. Според предвидувањата на Европската комисија, економијата на ЕУ ќе се намали за 8,3 отсто во 2020 година и ќе порасне само за 5,8 отсто во 2021 година.
Со оглед на тешката економска состојба, разбирливо е дека планираните буџети за иницијативи за одбрана на ЕУ не се оддалечиле многу од финскиот предлог, и покрај напорите на Франција и на Германија. И Париз и Берлин расправаа за финансирање на одбранбените амбиции на ЕУ на значително ниво во пресрет на Европскиот совет. Особено за Париз, ова значеше обезбедување буџет за ЕДФ, кој би бил повеќе од десет милијарди евра. На крајот, немаше доволно апетит за ова меѓу другите земји-членки.
Сепак, договорот може да се смета за делумна победа за одбранбената соработка на ЕУ. Буџетите за ЕДФ, ЕПФ и воената мобилност може да се намалат уште повеќе, бидејќи земјите-членки се фокусираат на решавање на непосредниот социо-економски исход од пандемијата. Договорот покажува дека земјите-членки сепак се подготвени да инвестираат во идните програми дизајнирани за зајакнување на безбедноста и безбедноста на Унијата. Ова е позитивно.
Прашањето што сега треба да се постави е следно. Дали договорот му дава доволно гориво на моторот на соработката со ЕУ во одбраната, така што Унијата може да ги постигне амбициите што ги постави за себе во наредните години? Постојат различни начини да се одговори на ова.
Од една страна, и покрај кратењата, не постои еквивалент на финансирањето поврзано со одбраната што го предлага новиот МФФ во претходниот МФФ за 2014-2020 година. Со други зборови, парите се нови, затоа ги има многу повеќе од порано, и покажува дека земјите-членки се подготвени да инвестираат во програми дизајнирани за зајакнување на безбедноста на ЕУ.
Од друга страна, сегашното раководство на ЕУ постојано истакнуваше дека безбедноста и одбраната се еден од нејзините клучни стратегиски приоритети и дека Унијата треба да инвестира во неа доволно за да стане геополитички актер способен за постигнување стратегиска автономија, според сегашно ниво на амбиција. Од оваа перспектива, ЕДФ од седум милијарди евра, воена мобилност од 1,5 милијарда евра и ЕПФ од пет милијарди евра не изгледаат импресивни за Унија што сака да го научи јазикот на моќта во ера на големо натпреварување за моќ.
Под претпоставка дека буџетите нема да се променат за време на процесот на ратификација на МФФ и фондот за обнова, треба да следат неколку работи. Прво, ЕДФ треба да постави јасни приоритети за видовите проекти што ќе ги поддржи.
Официјални лица во дискусии зад затворени врати пред Европскиот совет изјавија дека дури и ако ЕДФ ќе добие буџет од десет милијарди евра, сепак нема да може да ги финансира доволно сите проекти. Приоретизацијата сега ќе биде уште поголема.
Второ, воената мобилност треба да се фокусира на проекти што ќе ја зајакнат можноста на НАТО да овозможува одвраќање во источното крило на Европа.
Успешните проекти ќе дадат значителен поттик за соработката меѓу ЕУ и НАТО и да ги ублажат загриженоста во Вашингтон дека одбранбената соработка на ЕУ е нешто што го поткопува НАТО и трансатлантското единство. Вреди да се има предвид дека воената подвижност беше единствената иницијатива за одбрана на ЕУ што Алијансата ја поддржуваше.
Трето, треба да се заклучат дискусиите за специфичните модалитети на ЕФФ. Треба да стане можно за ЕУ да финансира не само обука на силите на нејзините партнери, туку и нивно опремување. Неможноста на Унијата да го стори тоа во минатото во разни земји им овозможи на другите актери, како Русија, да влезат и да го зголемат своето влијание за сметка на ЕУ. ЕПФ исто така треба да може да финансира поголем удел во заедничките трошоци за операциите на ЕУ од постојниот механизам Атина, кој ќе биде споен со претходниот.
