Додека инфлацијата почнува да опаѓа во САД и во Велика Британија, трошоците за живот ги надминуваат зголемувањата на платите речиси три години, велат експертите. Вистинските плати денес сè уште се под она што се претпоставуваше дека се, пред пандемијата. Значи, тоа е трка меѓу инфлацијата и платите
Масовните отпуштања во САД во изминатите неколку години продолжуваат. Само во 2024 година илјадници работници во многу сектори, вклучувајќи ги и медиумите и технологијата, ги загубија своите работни места и се во потрага по нови. Но некои наоѓаат несакано изненадување додека ги скенираат огласите за отворени улоги. Намалувањето на платата е речиси вообичаена појава; во многу случаи платите што се нудат се пониски од нивните претходни плати – дури и за истите работни места.
Извештајот за трендовите на платите од 2023 година од „Зиприкрутер“ покажа дека 48 отсто од 2.000 анкетирани американски компании ги намалиле платите за одредени улоги.
Но, според експертите, компаниите не мора да го користат само моментот на стеснетиот пазар на трудот за да ги намалат трошоците. Во некои случаи стагнантните, па дури и намалените плати се резултат на задоцнето исплаќање на средствата за компензација ветени во ерата на пандемијата, кога компаниите се обидуваа да ги пополнат загубите за време на големите откажувања.
Ефектот од прекумерна понуда
Затегнатиот пазар на трудот ги остави американските работници со помалку опции отколку само неколку години претходно. Почнувајќи од 2020 година, работодавците ги зголемија платите на нови височини за да привлечат таленти во поплава од отворени работни места. Но, во услови на неизвесна економија, работодавците се повлекоа од новите вработувања и ги намалија работните места.
– Сега има помала конкуренција за ангажирање работници – а со тоа и помала потреба за зголемување на платите. Огласите за вработување се многу намалени, додека понудата на работници порасна – вели Ник Бункер, директор на Северноамериканските економски истражувања со седиште во САД.
На својот врв во почетокот на 2022 година, растот на платите во САД за огласените работни места се искачи на 9,3 отсто, според податоците на „Индид“. Оттогаш опадна нагло, бидејќи побарувачката за работници опадна. До јануари 2024 година, тој падна на 3,6 отсто. Надолниот тренд продолжува, а не е јасно кога ќе го достигне дното.
Сега, со падот на отворените работни места, работниците имаат помалку можности да добијат нови вработувања и да обезбедат подобра компензација. Едноставно, вработените имаат помалку моќ да преговараат за плата или да обезбедат подобра почетна плата – особено ако бараат каков било вид на вработување што можат да го добијат.
Во некои случаи, според Бункер, компанијата можеби нема целосно да се откаже од компензацијата за нови работни места, но во сегашното опкружување на инфлација, парите едноставно нема да одат толку далеку – истата плата како порано може да изгледа како намалување на платите на работниците. Но, во други случаи, поголемата понуда на работници наспроти ослабената побарувачка може да значи дека слична позиција од 2022 година сега се огласува со помала плата.
Најверојатно тоа ќе се случи во индустриите што имаа најголема конкуренција за работници за време на кризата со вработувања. На пример, податоците на „Индид“ покажуваат дека американските угостителски и малопродажни работни места забележале раст на платите од 11,8 отсто на годишно ниво во февруари 2022 година – паѓајќи речиси четири пати до јануари 2024 година. Компаниите во другите сектори, како што е технологијата, кои едно време имаа голема побарувачка за работници, сега исто така ги ресетираат очекувањата.
– Видовме голем скок на пазарот за време на пандемијата, каде што имаше големо зголемување на основната компензација за работниците поради недостиг од таленти. Сè уште гледаме ресетирање на пазарот, кое е во тек. Прекумерната понуда значи дека компензацијата е намалена бидејќи побарувачката повеќе ја нема – вели Крис Рајс од американска фирма за регрутирање извршна технологија „Ривиера партнерс“ со седиште во Бостон.
„Ефект на удар со камшик“
– На крајот на краиштата, работодавците што ги пополнуваат работните места по отпуштањата или замрзнувањето на вработувањата веројатно ќе ја користат новооткриената моќ што ја имаат. Тие ќе имаат тенденција да ги ориентираат своите нови плати според тековната стапка, така што почетните плати може да паднат за да се изедначи пазарот – вели Тил фон Вахтер, професор по економија на Универзитетот во Калифорнија, Лос Анџелес.
Тековниот феномен може да се почувствува најакутно во САД поради тоа како нивната економија се врати од првото заклучување поради ковид-19 во 2020 година. Податоците навистина покажуваат дека највисокиот раст на платите во САД далеку ги надмина оние во Велика Британија и во Европа.
– Американската економија скокна од портите како резултат на пакетите за стимулирање и масовните вакцини – вели Бункер.
Значи, растот на платите брзо избледе во услови на помал одлив и менување на пазарот на трудот. На многу начини, она што го гледаме е корекција. Бункер вели дека растот на платите се враќа на нивоата од пред пандемијата, под 3 отсто.
– Зголемувањето на платите од 9,3 отсто на годишно ниво е ненормално на многу начини. Почна од почетниот шок од ковид-19 и економијата што се движеше кон рецесија и наеднаш брзо се ширеше, а потоа мораше одеднаш повторно да ги притиска сопирачките. Тоа е ефект на удар со камшик.
Со сегашните стапки, до мај 2024 година растот на платите може да се врати на нивоата од пред ковид. Дали ќе се издигне, ќе се подигне или ќе се намали, оттаму зависи дали вработувањето ќе продолжи. И ако инфлацијата продолжи да расте, работниците сè повеќе ќе го чувствуваат стисокот на овие нови пониски или стагнантни плати – вели Бункер.
Бункер вели дека додека инфлацијата почнува да опаѓа во САД и во Велика Британија, трошоците за живот ги надминуваат зголемувањата на платите речиси три години. Вистинските плати денес сè уште се под она што се претпоставуваше дека се, пред пандемијата. Значи, тоа е трка меѓу инфлацијата и платите.
