Извештајот за нееднаквост во светот за 2022 година што го подготви Светската лабораторија за нееднаквост со седиште во Париз е извонреден документ од повеќе причини, почнувајќи од неговиот приказ на огромната моќ на колективното истражување. Извештајот ги дава најновите процени, врз основа на внимателно собрани државни податоци од мноштво извори, за нееднаквоста на приходите и богатството на национално, регионално и на глобално ниво. Тој дава долгорочни податоци за временски серии за овие индикатори што ни овозможува да ги разгледаме неодамнешните модели во поширок историски контекст. Исто така, тој се однесува и на различни димензии на нееднаквоста во откривањето нови начини.
Како што претходно имам истакнато, иако девизните курсеви на паритетот на куповната моќ (ПКМ) се чини дека ги контролираат разликите меѓу земјите на ценовно ниво и животен стандард, тие се оптоварени со концептуални, методолошки и емпириски проблеми. Девизните курсеви на ПКМ претпоставуваат дека структурата на економијата на секоја земја е слична на онаа на референтната земја (САД) и се менува на ист начин со текот на времето. Кога се применува за економиите во развој, оваа претпоставка е особено слаба. Покрај тоа, сложената процедура за релевантност на стоки може да резултира со вклучување нерепрезентативни производи со високи цени, кои ретко се консумираат во некои земји. Релевантните трошоци од националните сметки не ги одразуваат моделите на потрошувачка на луѓето што се сиромашни според глобалните стандарди.
Постои уште едно концептуално прашање. Земјите со висок ПКМ, односно оние каде што се смета дека фактичката куповна моќ на локалната валута е многу повисока од нејзината номинална вредност, се типично економии со ниски приходи и ниски просечни плати. ПКМ е висок токму поради тоа што значителен дел од работната сила добива многу ниски примања, што значи дека стоките и услугите се достапни поевтино отколку во земјите каде што мнозинството работници добиваат повисоки плати. Распространетата зачестеност на неплатена работна сила во многу сиромашни домаќинства во земјите со ниски приходи дополнително го засилува ефектот. Јасно е дека поголемата куповна моќ на локалната валута ги одразува условите на немаштија и на низок или никаков надомест за она што би можело да биде дури и за мнозинството работници.
Поради тоа, податоците за БДП изменети со ПКМ може да не ја опфатат суштината. Сметајќи ја поголемата куповна моќ на даден монетарен приход како предност, наместо како одраз на поголемата апсолутна сиромаштија на мнозинството работници во една економија, процените на ПКМ ефективно ги преценуваат приходите на посиромашните земји во споредба со оние на богатите економии. Поради сите овие причини, потпирањето на девизните курсеви на ПКМ при споредбите на приходите меѓу земјите, вклучувајќи ги и мерките за сиромаштија и нееднаквост, е крајно проблематично. Постои силна причина да се држиме до пазарните девизни курсеви при мерењето на нееднаквоста меѓу земјите, што веројатно би открило многу поголеми разлики од оние што се евидентни во извештајот за глобална нееднаквост.
Покрај овој приговор, извештајот многу придонесува за нашето разбирање за нееднаквоста, особено преку две нови мерки. Првиот е женскиот удел во приходот од трудот, што е корисен показател за родовата нееднаквост. На глобално ниво, овој удел остана во голема мера непроменет на една третина во текот на изминатите три децении и беше низок од 10 до 15 отсто на Блискиот Исток и Северна Африка и под 20 отсто во Азија, без Кина. Овој индикатор не ја опфаќа само нерамнотежата на пазарот на трудот, туку и, имплицитно, поголемиот дел од неплатената работа што ја вршат жените во домаќинствата и заедниците, што го намалува нивниот пристап до платена работа и влијае на нивниот надомест при платено вработување.
Втората иновативна мерка ја испитува нееднаквоста во емисиите на јаглерод диоксид преку процена на придонесите по категорија на приход низ земјите. Важниот наод овде е дека, иако нееднаквостите во емисиите низ регионите се високи и постојани, таквите разлики постојат не само меѓу богатите и сиромашните земји туку и во нивни рамки. Има високи емитери кај богатите во земјите со низок и среден приход, а релативно ниски емитери кај сиромашните во земјите со високи приходи.
На глобално ниво, најбогатите 10 отсто од населението се одговорни за повеќе од половина од сите јаглеродни емисии. Ова е особено важно затоа што политиките за заштита на животната средина, како што се даноците за јаглерод, најмногу ги погодуваат сиромашните, но оваа група ретко ако не и воопшто не се компензира за таквите мерки. Новиот индикатор овозможува многу побогато разгледување на тоа како треба да изгледаат социјално праведните климатски политики, и во и меѓу земјите.
Очекувано, извештајот детално ги прикажува соодветните редистрибутивни политики, особено за потенцијалот за зголемено оданочување на богатството и корпоративниот профит. Примарната причина за „преддистрибутивната“ нееднаквост е приватизацијата на финансиите, културните и природните ресурси, знаењето и информациите (преку правата на интелектуална сопственост) и јавните услуги. Кон тоа може да се додаде тенденцијата на државите, очигледна по глобалната финансиска криза во 2008 година, да го заштитат приватниот капитал од големи размери, притоа дозволувајќи да се создаде хаос кај обичните граѓани.
Реалноста што ја доловува извештајот за глобална нееднаквост ги одразува човечките избори, што значи дека може да се променат ако постојат други опции. Затоа извештајот е многу повеќе од една вредна компилација на корисни податоци и анализи. Тој претставува водич за акција.
Авторката е професорка по економија на универзитетот „Амхерст“ во Масачусетс и членка на Независната комисија за реформа на меѓународното корпоративно оданочување
