Демократското назадување и надворешната политика блиска до Русија предизвикуваат сомнеж дали Белград навистина сака да му се приклучи на клубот
Ниту една земја не ѝ се приклучи на ЕУ по Хрватска во 2013 година. Но ако се суди според препораките од минатата среда на Европската комисија, постои вистински нов момент зад некогашниот проект за проширување на ЕУ. Брисел предлага отворање преговори за влез со Украина, Молдавија и Босна и Херцеговина и да се направи Грузија кандидат за членство – скалило пониско на скалата.
Некои внимателно избрани зборови ја квалификуваат иницијативата. Сите потенцијални членки – вклучувајќи и шест балкански држави, но најверојатно не и Турција – се потсетуваат дека мора да ги спроведат политичките, економските и административните реформи потребни за да ги направат погодни за прием. Но општата порака е јасна: проширувањето на ЕУ е пожелно, па дури и неопходно, поради опасностите со кои се соочува Европа по целосната инвазија на Русија на Украина во февруари 2022 година.
Сепак, погледнете ги поединечните извештаи за земјите во истражувањето на комисијата и сликата е понејасна. Ниту една членка аспирант не е блиску до исполнување на сите критериуми за влез, за демократија, владеење на правото и економски стандарди. Еклатантен пример е Србија, најголемиот кандидат на Балканот по население и територија.
Србија, како што ни е кажано во препораките, прави премалку за да ги реши своите разлики со Косово, државата со мнозинско албанско население, која прогласи независност од Белград во 2008 година. Нејзината надворешна политика е недоволно усогласена со ЕУ, особено поради нејзината блискост со Русија. Србија постигна ограничен напредок во справувањето со корупцијата и организираниот криминал. Независноста на медиумите е слаба.
За волја на вистината, комисијата ќе беше оправдана да употреби уште посилен јазик. Спорот за Косово е огромна пречка за влезот на Србија во ЕУ. Но не помалку сериозно е прашањето дали претседателот Александар Вучиќ и неговата Српска напредна партија се искрени што сакаат да му се приклучат на блокот од 27 нации. Пореалното читање на политиките на Србија сугерира дека главната цел на владејачката елита е едноставно да остане на власт, преку ограничување на политичката опозиција и контролирање на судството, безбедносниот апарат, јавниот сектор и медиумите на начини што им пркосат на основните вредности на ЕУ. Втората цел е да се зачува одредена независност на Србија преку негување на односите со Русија и Кина.
Каде водеа овие политики? Во јули, САД објавија санкции за Александар Вулин, шефот на српската државна безбедносна агенција и сојузник на Вучиќ, за наводна вмешаност во меѓународниот организиран криминал, операции за наркотици, врски со Русија и „промовирање на етнонационалистички наративи што поттикнуваат нестабилност во Србија и во регионот“.
Ова обвинение против Вулин, кој поднесе оставка овој месец, се однесува на појавата под владеењето на Вучиќ на концептот на „српски свет“ – поим што потсетува на промовирањето руски свет од претседателот Владимир Путин. Москва и Белград тврдат дека имаат право и должност да ги „заштитат“ етничките Руси и Срби што живеат надвор од матичната земја.
Во Украина, ова служи како изговор на Путин за анексија на земји што тој ги смета за дел од „рускиот свет“. За Србија, тоа имплицира дека не само Косово туку и Црна Гора и Република Српска, дел од Босна и Херцеговина населен со Срби, треба да бидат дел од големосрпската политичка сфера.
Ваквите цели се целосно некомпатибилни со членството во ЕУ, но проблемот не застанува тука. Вучиќ овој месец го распушти парламентот и свика предвремени избори за декември со цел да го продолжи владеењето на неговата партија. Гласањето сигурно нема да биде пофер од изборите во април 2022 година, за кои независните набљудувачи рекоа дека ги фаворизираат актуелните претседатели.
Брисел заслужува признание за продолжување со плановите за проширување на ЕУ. Но во Србија процесот е во застој и го губи кредибилитетот – фрлајќи сомнеж дали овие планови ќе го решат проблемот со демократското назадување и регионалната нестабилност на Балканот.
(„Фајненшел тајмс“)
Тони Барбер
