Високообразовните институции, „виртуелни“ од учење на далечина, до оние сместени во изнајмени автомеханичарски салони, ја вмрежија секоја педа од Србија. Студирајте, дипломирајте, докторирајте… на дигитална платформа. Што на прв поглед претставува своевидно научноистражувачко освежување на високообразовната мрежа
По стекнувањето капитал, но со дефицит од знаење/академски титули, транзициската „нова елита“ оди чекор понатаму. Отвораат универзитети, факултети, „храмови на науката“ во кои се „усовршуваат“ во студиски програми од различни менаџерски вештини, од применета економија или право во економијата до маркетинг и организациски вештини и дипломирани диск-џокеи. Магистерските и докторатите се завршуваат на студиски програми што не се ни акредитирани.
И тоа не е сѐ. Гладот за знаење не им дозволува на поинтелигентните, припадници на „новата елита“, да се задоволат со стекнатите звања на дипломиран… со додавање диплома/мастер. Со охрабрување на вашите ментори можете вие и повеќе, тие исто така брзо се искачија на највисоките позиции, како редовен професор, запишани на докторски студии, стекнувајќи академски звања доктор на науки. Таа нова генерација „лиценцирани“ професори, „познати“, но не „признаени“ познавачи на тајните на високото образование, набрзо се избираат на научни позиции и стануваат предавачи/професори/ментори на своите браќа од „новата елита“. Паралелно, покрај акредитираните државни и приватни универзитети/факултети, има и некои факултети „регистрирани“ по одлука на високообразовните власти чии студиски програми не се акредитирани, а во кои се одвиваат сите степени на студии.
Фигуративно кажано, ваквите примери на високообразовни институции потсетуваат на хипотетички примери, како на пример кога би се регистрирал клиничко-болнички центар (КБЦ) чии клиники не се акредитирани за давање медицински услуги, како што се: хируршки, ортопедски, интерни итн. Се прави операција, се менуваат колкови и колена, но без да се праша кој го прави тоа: дали тој доктор е „акредитиран/лиценциран“/специјалист според стандардите на Светската здравствена организација (СЗО), Лекарската комора, Српското лекарско здружение (СЛД). Да се потсетиме на неодамнешната изјава на претседателот на Одборот за високо образование, кој се пожали дека не можат да направат точен „список“ на (не)акредитирани студиски програми, со дополнителен проблем што високообразовните институции никнуваат како печурки по дожд, низ цела Србија.
Високообразовните институции, „виртуелни“ од учење на далечина до оние сместени во изнајмени автомеханичарски салони, ја вмрежија секоја педа на Србија. Студирајте, дипломирајте, докторирајте… на дигитална платформа. Што на прв поглед претставува своевидно научноистражувачко освежување на високообразовната мрежа. А да не зборуваме за работнички универзитети, како „франшиза“ високообразовни институции. Покрај редовните студентски услуги на факултетот, некои приватни високообразовни институции имаат своја мрежа на претставници, „комерцијално мобилни“ студентски сервиси и претставници на терен. Соодветни настани со соодветни услови за студирање ги намамија младите, матурантите и „недовршените“ матуранти да се запишат на нивниот факултет. А на прашањето кои се критериумите за студирање и колкава е стапката на полагање, одговорот би бил во стилот: не грижи се, одлично, колку семестри има. Кога ќе ја платите последната рата од школарината, сите испити се положени…
Идниот студент од среќа би се насмеал и би прашал – а дипломската колку се работи. Одговорот би бил во стилот: додека малку да се одморите, одете кај роднините или на планина, дипломската ќе биде завршена. Иден студент би ме прашал дали и колку чини изработката на дипломската. Одговорот е: не грижете се, сѐ е стандардизирано и пропишано, дури и транспарентно – прошетајте низ град, ќе најдете оглас на табла/автобуска постојка, сѐ е напишано. Ако некој го скинал, имате ценовник на социјалните мрежи… Посетете го сајтот: секакви научноистражувачки работи/цената е поволна. Не е скапо во споредба со степенот и знаењето што го добивате, не е тоа ништо „безначајно“.
Од друга страна, се појавуваат еден вид мрежни високообразовни институции – кластерски здруженија. Во овој синџир на вредности се појавуваат новини како што се двојните докторати. И тоа, првиот докторат на приватен универзитет, а вториот на државен универзитет. Фигуративно кажано, се појавува нов „модел“ на доктор на науки: двојно „спојување“ на доктор на науки. Тоа не е толку лошо. Формално, нашата високообразовна мрежа напредува, расте бројот на високообразовани луѓе со највисоко звање доктор на науки. Но, од друга страна, според една од последните најави (по пописот од 2022 година), во Србија има околу 700.000 лица што немаат завршено основно училиште. Што да кажам? Се плашам дека високото образование ја изгубило својата вредност и дека дипломата станала безвредно парче хартија од една страна, дека има многу звања, но малку знаење од друга страна, што е загарантирано со „високообразованиот имотен лист“ . Во исто време, треба да ги имате на ум зборовите на Арчибалд Рајс: Вашата диплома станува само парче хартија што му овозможува на својот сопственик да стане лош службеник… Така дозволивте да умре духот на вашата младост. Дозволивте таа да се угледа на сите тие мрзливци, зеленаши, воени богаташи, сомнителни политичари, затруени од желбата да се збогатат. Вашата младост е нивна жртва. Се образувала по нивниот пример. Ваша должност беше да ја заштитите од тој модел и не успеавте да го сторите тоа. Погрижете се невниманието да не ве чини скапо еден ден.
Сретен Ќузовиќ
