Зошто ситуацијата во Франција е причина за загриженост кај нејзините либерални европски партнери?
- Франција не е единствената политички нестабилна земја членка на ЕУ, каде што подемот (и перспективното доаѓање) на европската либерално скептична десница на власт сега е повеќе од можен. Но Франција игра посебна улога во рамките на Унијата, бидејќи е членка основач, бидејќи има втора најголема економија, бидејќи е единствената нуклеарна сила и бидејќи е единствената земја членка што седи во Советот за безбедност на ООН
Тони Гламчевски, наш постојан дописник од Франција
Политичката нестабилност, влошувањето на јавните финансии, незадоволството кај мноштвото граѓани, како и подемот на Националниот собир (РН) се причините поради кои европските партнери на официјален Париз се особено загрижени за Франција. И назначувањето на премиерот Себастијан Лекорну, кој досега беше релативно неинволвиран во Европската Унија, веројатно нема да ги увери дека состојбите ќе се стабилизираат.
Кој ќе ја урне првата плочка што ќе предизвика домино-ефект во либерална Европа?
Во либералните влади на европските престолнини, француската политичка ситуација се смета за загрижувачка по пробивот на Националниот собир (РН) на европските избори во јуни 2024 година и, по него, неуспешното распуштање на Собранието од страна на Емануел Макрон. Од оваа перспектива, назначувањето на трет премиер за една година (на 9 септември) – Себастијан Лекорну – тешко дека е смирувачко. Особено ако постојат сериозни показатели дека и третиот по ред премиер може да падне до крајот на годината.
Секако, Франција не е единствената политички нестабилна земја членка, каде што подемот и доаѓањето на европската либерално скептична десница на власт сега е повеќе од можен. Но, Франција игра посебна улога во рамките на Унијата, бидејќи е членка основач, бидејќи има втора најголема економија, бидејќи е единствената нуклеарна сила и бидејќи е единствената земја членка што седи во Советот за безбедност на ООН.
Со војна на нејзините граници, со враќањето на антилибералниот Доналд Трамп во Белата куќа и француска економија што заостанува зад САД и Кина, Европската Унија (ЕУ), потребата дека треба да биде реформирана е посилна и поприоритетна од кога било.
– Политичката нестабилност во Франција е проблем за Европа. Четири влади за помалку од две години се премногу – изјави за париски „Ле монд“ Никола Прокачини, член на Европскиот парламент од партијата Фратели д’Италија, близок пријател на италијанската премиерка Џорџа Мелони.
Именувањата во кабинетот на премиерот на Мишел Барние, а потоа и на Франсоа Бајру, верни либералистички Европејци, за одреден период се обидоа „да ги уверат“ институциите, барем во однос на „европските корени на Париз“. Но двајцата не создадоа свои успешни механизми да ги исчистат особено влошените јавни финансии на Франција, обврзана според европските договори да го сведе дефицитот на три отсто од БДП, и тие „паднаа“ поради нивната неможност да го усвојат буџетот од Националното собрание. И двајцата, под политички притисок од лидерката на десницата Марин Ле Пен, ѝ се предадоа на евроскептичната реторика. Либералното крило се жалеше дури и дека нема поддршка од „центарот“.
– Во Париз владее атмосфера во која дури и центристите ја напаѓаат ЕУ, што е многу загрижувачко тука – забележува еден европски дипломат.
Франсоа Бајру неколку дена пред неговиот пад спомена намалување на придонесот на Франција во буџетот на ЕУ, повторувајќи го познатиот суверенистички рефрен од нелиберално ориентираните партии и предизвикувајќи збунетост во актуелен Брисел.
Имено, социјалистичката европратеничка Нора Мебарек, која се сретна со него на 4 септември како дел од консултациите на поранешниот премиер со партиите, изјави за јавноста дека тој ѝ рекол дека „Французите чекаат знак од владата против Европа“, толкувајќи го така овој негов став дека го искажал за „да се оправда“, раскажува таа, додавајќи дека „пропуштивме можност да молчиме“, пишува француски „Ле монд“.
Француските актуелни лидери се „ограничени Европејци“
Што ќе се случи со Себастијан Лекорну, кој е подалечен Европеец од неговите претходници?
– Каков Европеец е Лекорну? Останува мистерија; не се сеќавам дека зазел став за оваа тема, на еден или друг начин – забележува Себастијан Мајард од Институтот „Жак Делор“.
„Тој е ограничен Европеец“, се доверува висок европски функционер. Цврсто вкоренет во својата Нормандија, новиот премиер е пред сè прагматичар кога станува збор за градење заедница. „Тој знае како да пристапи до европските фондови“ и, како министер на вооружените сили, три години, „се залагаше за европската преференцијална агенда“, драг и на Емануел Макрон и на францускиот воено-индустриски комплекс, резимира министерски советник во Франција.
За разлика од шефот на државата, Себастијан Лекорну не води кампања за поинтегрирана Европа. Премиерот, кој се залага за социјално право по стилот на Филип Сеген (поранешен градоначалник на Епиал и претседател на Националното собрание), тврди дека гласал „за“ на референдумот во 2005 година за Договорот за воспоставување устав за Европа. Но, тој ја одржува својата дистанца од институциите што ги смета за далечни од граѓаните. „Тој има визија за Европа заснована на ефикасност, моќна и суверена Европа, но е многу е прецизен во почитувањето на надлежностите на земјите членки“, резимираат негови блиски луѓе.
Покрај тоа, како министер на вооружените сили, тој не е познат по својата вклученост на сцената на ЕУ. Тој учествувал само на еден состанок на европските министри за одбрана на 15 ноември 2022 година, претпочитајќи да ги делегира другите пет состаноци од овој тип одржани за време на неговата функција министер за одбрана. Слично на тоа, тој присуствувал само на еден од шесте неформални состаноци на советот одржани во истиот период, оној во Варшава на 2 и 3 април 2025 година.
Овие состаноци, тврди неговата придружба, „не се безбедни, министрите ги чуваат своите телефони, секој го чита својот текст во договорениот формат, нема вистинска дискусија, тие не донесуваат одлуки“. Себастијан Лекорну продолжува: „Се залагаат за ефикасни формати што го почитуваат суверенитетот на земјите“. Всушност, тој учествувал на повеќето министерски состаноци во рамките на Северноатлантскиот договор (НАТО) и одржал голем број состаноци со своите европски колеги, почнувајќи со Германецот Борис Писториус, со кого одржува многу добри односи.
„Франција на европската сцена е претседателот, а не премиерот“, инсистира Елисејската палата, истакнувајќи дека шефот на државата учествува на европските самити. Но, некои тврдат дека францускиот глас веќе има помала тежина во Брисел. „Франција е двојно понижена“, ја пренесува париски „Ле монд“ изјавата на европратеникот Џордан Бардела на 10 септември, осврнувајќи се на договорот за слободна трговија Меркосур и трговскиот договор со Соединетите Американски Држави склучен од Комисијата. „Нејзините интереси никогаш не биле бранети во Брисел, за разлика од оние на германската автомобилска индустрија“.
Париз го губи кредибилитетот
Оваа критика не е ограничена само на антилибералите. „Беше смртоносно лето за Франција, нејзината позиција, нејзиното влијание и нејзините земјоделци. Го губиме кредибилитетот“, се согласува неговиот колега социјалист Ерик Сарџакомо.
Спротивно на тоа, придружбата на Емануел Макрон тврди дека Париз обезбедил додавање заштитни клаузули за дополнување на договорот ЕУ-Меркосур што ќе ги заштити земјоделците. Тие исто така сакаат да веруваат дека повикот на Франција да не попушта пред сите барања на Доналд Трамп помогнал да се ограничи штетата и ги подготвил умовите за поборбен став доколку Белата куќа не ги исполни своите обврски. Во двата случаја, само времето ќе покаже дали француската стратегија е навистина победничка.
Во блиска иднина прашањето за придонесот на Франција во ЕУ би можело брзо да се врати во преден план во француската политика, прашање што предизвикува загриженост за Комисијата, која потсетува дека брегзит се родил во други времиња од слична дебата. Ова изгледа уште поверојатно со оглед на тоа што првиот приоритет на Себастијан Лекорну, откако ќе се формира неговата влада, ќе биде да презентира закон за финансии за 2026 година (буџет), кој веројатно ќе биде усвоен од парламентот. „Дебатата за придонесот на Франција штотуку започна“, оценува еден европски комесар.
Под лупа на пазарите, по понатамошното намалување на нејзиниот рејтинг од страна на Фич на 12 септември и од страна на Комисијата, како дел од постапката за прекумерен дефицит, Франција оди по тенка линија. „Јасно е“, призна министерот за економија во оставка Ерик Ломбард, на 13 септември, „напорот“ за намалување на трошоците планиран од Франсоа Бајру за 2026 година „мора да се намали“.
Приближувањето на претседателските избори во 2027 година не зборува во прилог на поголема ортодоксија следната година. „Со постојано менувачката буџетска траекторија на Франција, го губиме кредибилитетот“, вели Ауроре Лалук, европратеничка на движењето „Јавен плоштад“, за која денес „исто така, се деградира францускиот јавен говор“.
Во секој случај, „гледано од Брисел, гледаме Франција на која ѝ недостигаат средства за да ги оствари своите амбиции“, тврди за „Ле монд“ Себастијан Мајар. Во тој контекст, тој верува дека Емануел Макрон има сè помалку легитимитет во барањето за зголемување на буџетот на ЕУ, нови ресурси за помош на Украина и зајакнување на европската одбрана, или во работењето кон нов заеднички долг за дваесет и седумте. „За да бидете слушнати, мора да бидете финансиски кредибилни“, заклучува тој.
