„Ајкула“ и по половина век демне од под синилото

Блокбастерот на легендарниот Стивен Спилберг го претвори стравот од ајкули во децении прогон, но конечно плимата можеби полека почнува да се менува

Ремек-делото на Спилберг слави 50 години

Пред педесет години светот на филмот беше во шок од тоа што го виде на филмското платно. ​​На 20 јуни 1975 година гледачите во киносалите во САД беа првите што ги доживеаја тогаш екстремно реалните возбудувања од океанските ужаси во филмот „Ајкула“ на режисерот Стивен Спилберг.
Овој оригинален блокбастер инспирираше цел жанр на филмови за океански предатори што ги плашеа гледачите во наредните години. Светот на хоророт повеќе не беше ист. Тој беше побогат за уште една, овој пат, многу реална фобија – стравот од ајкули.
Во многу погледи морското ремек-дело на Стивен Спилберг беше случајно. Во 1973 година романописецот Питер Бенчли го смисли насловот „Jaws“ (кој буквален превод би значел „Вилици“, но филмот го прифати универзалниот превод „Ајкула“) само 20 минути пред неговото прво прикажување. „Што значи тоа?“, праша неговиот уредник. „Воопшто немам идеја, но барем е кратко“, одговори Бенчли.
Прекарот Брус, кој се користеше во филмот за механичката ајкула, бил добиен по адвокатот на Спилберг. Овој изум бил толку многу нефункционален што во финалната монтажа се појави само четири минути, а целосно дури по речиси еден час. Наместо тоа, Спилберг се фокусираше на стравот и заканата, а другото е историја.
Сепак, оваа навидум нефункционална направа, си ја заврши работата и повеќе одошто очекувале режисерот и неговата екипа. Рос Вилијамс вели дека филмот „фрлил долга сенка врз ајкулите. Го претворил стравот во бес, а тој страв се претворил во децениски прогон и кошмар“.
По 1975 година, убивањето ајкули и ловот на трофеи се зголемија низ целиот свет. Сето тоа оди во прилог на статистиката што покажува дека во САД е поверојатно човекот да биде каснат од жител на Њујорк отколку од ајкула.
Истражувањата покажуваат дека помеѓу 1986 и 2000 година, во северозападниот Атлантски Океан имало намалување на популацијата на ајкулите воопшто за 89 отсто, од кои 79 отсто кај големите бели ајкули и 65 отсто кај тигрестите ајкули, од кои многу биле фатени во рибарски мрежи.
Бројките објавени во „Сајнс“ проценуваат дека смртните случаи на ајкули од риболов се над 80 милиони годишно, од кои 25 милиони се загрозени видови, пренесува „Гардијан“.
Зоолошкиот писател Џулс Хауард вели дека „во случајот со големите бели ајкули тоа е хит. Тоа е депресивно, бидејќи ајкулите како овие не се чудовишта. Тие се сложени, комуникативни суштества, кои се многу добро адаптирани за убивање суштества. Би помислиле ли некогаш дека овој воден предатор ќе најде сличности со човекот?“
Спилберг го изрази своето жалење во емисијата „Десерт исландс“ на Би-би-си, велејќи: „Уништувањето на популацијата на ајкули поради книгата и филмот е нешто за кое навистина жалам“.
Но, сепак, „Ајкула“ имаше и позитивни ефекти. Бенчли се вклучи во зачувувањето на морето, како и подводните фотографи на филмот, Рон и Валери Тејлор и Родни Фокс.
Во разговор за „Гардијан“, Фокс вели дека фасцинацијата со ајкулите предизвикана од „Ајкула“ кулминирала не само во зачувувањето на ајкулите како вид туку и во грижата и разбирањето на важната улога што ја играат во пошироката морска средина.
Хауард е само еден од многуте што го потврдуваат тоа: „Се сеќавам на тоа чувство“, вели тој. „Го гледав филмот. Купував книги за ајкулите. Почнав да ги разбирам ајкулите на подлабок начин. Сакав луѓето да ме чујат и да почнат да ги почитуваат и чуваат овие прекрасни суштества. Тие мораше да бидат спасени“.
Вилијамс додава: „Повеќе не станува збор за страв од ајкулите. Станува збор за страв од свет без нив“.
Во меѓувреме јавната свест е заинтересирана за ајкулите повеќе од кога било. Многумина се обидоа да поентираат на сметка на „Ајкула“, правејќи филмови со евтини возбудувања и смеа, како што се „Робошарк“, „Ајкула духови“, „Шаркенштајн“, „Напад на ајкулата“ и, секако, „Шаркнадо“.
Други, пак, како на пример филмот „Нешто во водата“ од минатата година, се обидоа да го реплицираат стравот од „Ајкула“, покажувајќи чувствителност кон животните. Неговата британска режисерка Хејли Истон Стрит вели: „Сакав ајкулите да бидат само животни што треба да најдат храна, а не злобни убијци што ловат луѓе“.
Денес предаторот од океанот е дел од филмската историја, славејќи половина век. Со овој филм режисерот Стивен Спилберг успеа да постави една нова матрица по која многумина се обидуваат да создадат дело што ќе може да парира во однос на идејата и реализацијата, но и она што внатрешно побудува силен страв кај човекот.
На прашањето што би било и како би изгледал филмот доколку „Ајкула“ би требало да биде направен сега, во денешно време, во есеј од 1995 година за списанието „Смитсонијан“, Бенчли размислува: „Ако требаше да ја напишам книгата денес, ајкулата ќе мораше да биде жртва“.
Овие неверојатни животни сè уште се борат да избегаат од сенката на филмот, но благодарение на следната генерација научници, застапници и реформирани раскажувачи, плимата конечно може да се сврти во нивна полза.

На кои локации се снимаше „Ајкула“?

„Ајкула“ има едни од најстрашните филмски сцени кога станува збор за хорор-филмовите. Едната е сцената во која ајкулата неочекувано излегува од водата, а другата се случува порано во филмот, кога Броди и Хупер пловат на чамецот во ноќта. Тие наидуваат на напуштениот рибарски чамец на Бен Гарднер (Крег Кингсбери), еден од рибарите што ја бараат наградата за ајкулата. Хупер нурка и открива дупка на страната на чамецот, од која испловува откинатата глава на Гарднер

„Ајкула“ годинава полни јубилејни 50 години, а е исто толку добар како кога се појави првпат во киносалите. Анегдотите за тоа како „Ајкула“ ги тера луѓето да се плашат од ајкули или дури и да пливаат во океанот се бескрајни. Но „Ајкула“ исто така, несомнено, е прекрасен филм. Изборот на рајски локации и плажи, во сцените кога нема напад од ајкула, може да ве натера да копнеете по лето.
Спилберг изработи ремек-дело, кое беше толку хаотично што инспирира бродвејска претстава (позната како „Ајкулата е скршена“). Голем дел од тешкотиите во продукцијата на „Ајкула“ (која, меѓу другото, траеше сто дена подолго од предвиденото) беа механички проблеми со анимирањето на ајкулите. Дали можеби и изборот на локацијата за снимање имаше некаква врска со проблемите? Или тоа беше можеби најлесниот дел од снимањето?
Издвојуваме неколку клучни локации на кои се снимија некои од најпрепознатливите сцени во филмот.

Вистинскиот остров Амити од „ајкула“ е Мартас Вињард, Масачусетс

Сега, островот Амити не е вистински остров или, барем, островот не се вика така.
„Ајкула“ првенствено е снимен на островот Мартас Вињард, Масачусетс. Населен од Европејци во 17 век, Вињард некогаш бил сиромашно рибарско село. Денес, сепак, тоа е богата енклава и место за одмор (со постојано население од околу 20.530), слично на другите острови на Масачусетс, како Кејп Код и Нантакет. Вињард исто така ја рекламира својата поврзаност со „Вилици“ за да привлече обожаватели на филмот како посетители.
Сепак, во 1970-тите, Вињард одговараше на барањата за мал островски град како Амити. Во „Ајкула“ се вели дека Амити е на источниот брег на Соединетите Американски Држави (Броди се преселиле таму од Њујорк), па снимањето на Мартас Вињард додаде уште поголема веродостојност. Имаше мал град (куќи и сообраќајница), плажи и пристаништа што ќе му бидат потребни на Амити.
Спилберг е познат по тоа што избра да го снима „Ајкула“ на вистински океан, а не на резервоар за вода во студио. Тој рече дека Атлантски Океан што го опкружува Вињард бил еднакво важен за неговиот избор на локација како и градот на островот.

Градскиот плоштад на островот Амити е навистина Едгартаун, Масачусетс

Мартас Вињард е дом на неколку различни заедници. Една од нив е Едгартаун, кој е основан во 1642 година и историски служел како пристаниште за лов на китови. Голем дел од градот Амити во „Ајкула“ е всушност Едгартаун. На пример, градскиот плоштад низ кој Броди шета на почетокот е всушност центарот на Едгартаун; таа прошетка завршува со мини-возење со ферибот, кој сè уште е во функција.
Во меѓувреме пристаништето каде што првпат го среќаваме Хупер (Ричард Драјфус) е всушност пристаништето во Едгартаун.
Снимањето на „Ајкула“ не остана само во Едгартаун. Куќата на Броди е снимена на сè уште постојната адреса на Ист Чоп Драјв 265 во градот Вињард Хевен, Масачусетс. Слично на тоа, сцената каде што Броди и Хупер се обидуваат да го убедат градоначалникот Вон да ги затвори плажите, одењето, зборувањето и круговите, е снимена кај карпите Геј Хед. Тоа е обележје лоцирано во малото гратче Акина на Мартас Вињард. Светилникот Геј Хед може да се види и во филмот за време на оваа сцена.

Плажите што се гледаат во „Ајкула“ се наоѓаат преку лозјето Мартас

„Ајкула“ започнува во водата од перспектива на самата ајкула. ​​Но потоа продолжува на плажа, каде што Криси Воткинс (Сузан Беклини) ужива во своите последни моменти од животот на забава на плажа доцна во ноќта. Тоа е снимено е на две плажи: сцените на копно се снимани на плажата Едгартаун Саут. Застрашувачката сцена со пливање, пак, каде што ајкулата ја влече Криси под вода е снимена на плажата Кау.
Првиот пат кога всушност ја гледаме ајкулата во филмот е кога ја зема својата четврта жртва, неименуван човек (Тед Гросман) што плови со црвен чамец во езерцето покрај главната плажа.
Синот на Броди, Мајкл (Крис Ребело), ​​исто така плива во езерцето, но, за среќа, ајкулата плива покрај него. Езерцето на островот Амити е всушност дел од езерцето Сенгеконтакет, кое се протега на повеќе од 700 хектари. Ако го посетите Мартас Вињард, можете да ја одредите локацијата на филмот покрај Спомен-мостот на Американската легија, кој го поврзува Едгартаун со Оукс Блаф и е видлив во заднината на горенаведената сцена. Сепак, не брзајте да скокнете од мостот, и тоа не само затоа што може да има ајкула што чека подолу.

Кафезот со ајкулата беше снимен во австралискиот океан

За време на кулминацијата на овој трилер-хорор, кога Орка е заринкана и тоне, а Хупер е потонат во кафез за ајкули, можеби ќе забележите дека нешто се менува. Ајкулата повеќе не е само кукла, туку има и снимки од вистинска бела ајкула.
Оваа снимка е снимена од втор тим од Мартас Вињард, во Австралија. Австралија (која е опкружена со Тихи, Антарктички и Индиски Океан) има ајкули во своите води, но тоа не беше единствената причина зошто тимот отиде таму. Рон и Валери Тејлор, искусни нуркачи што претходно снимале снимки од ајкули, живееле во Австралија и работеле во вториот тим.
Снимањето на сцената во кафезот на овој начин заврши со голем успех за приказната. Кога вториот тим конечно ја натера ајкулата да го уништи кафезот, тој беше празен. Оттука, сценариото беше преработено, така што Хупер испливува од кафезот и преживува, наместо да умре како во оригиналниот роман „Ајкула“ на Питер Бенчли.

Една од најстрашните сцени во „Ајкула“ е снимена во базен

„Ајкула“ има едни од најстрашните филмски сцени кога станува збор за хорор-филмовите. Едната е сцената во која ајкулата неочекувано излегува од водата, а другата се случува порано во филмот, кога Броди и Хупер пловат на чамецот во ноќта. Тие наидуваат на напуштениот рибарски чамец на Бен Гарднер (Крег Кингсбери), еден од рибарите што ја бараат наградата за ајкулата. Хупер нурка и открива дупка на страната на чамецот, од која испливува откинатата глава на Гарднер.
Оваа снимка всушност е снимена откако завршило главното снимање на „Ајкула“. Но враќањето до океанот за повторно снимање едноставно не било практично. Затоа, наместо тоа, снимката е направена во базен во Енсино, Калифорнија, во сопственост на монтажерката на „Ајкула“, Верна Филдс. Филдс одржувала соба за монтажа во својата куќа покрај базенот, каде што таа и Спилберг работеле заедно монтирајќи го филмот, така што базенот им бил лесно достапен.
Во „Спилберг: Првите 10 години“ режисерот раскажува како, за време на пробните проекции, кадарот со главата не ја исплашил публиката како што тој очекувал. Затоа тој решил да ја измени целата сцена.
– Отидов и потрошив три илјади долари од мои пари за уметничкиот оддел да ја изгради страната на чамецот на Бен Гарднер од дрво, за да одговара на оној што го снимавме претходно. Исековме дупка во него, ја користевме истата глава и го снимавме користејќи двојник за Ричард Драјфус, во базенот на мојата монтажерка Верна Филдс. Првично, главата беше таму, па ја снимав поминувајќи низ дупката на околу девет различни начини – вели Спилберг во своето интервју.