АНАЛИЗА: ДВЕТЕ ХРВАТСКИ ВО ХРВАТСКА
Хрватска се смета првенствено за туристичка земја, со добра причина. Една петтина од вкупниот БДП зависи од туризмот, учеството на туризмот во вкупната остварена бруто-додадена вредност е далеку повисоко отколку во другите земји на ЕУ (вклучувајќи ги и оние познати по туризмот), вработените во туризмот сочинуваат многу поголем удел во вкупната вработеност отколку во други земји, а приходите од туризмот изнесуваат 14,6 милијарди евра во 2023 година.
Сепак, тоа не значи дека туризмот е поважен од индустријата за хрватската економија, ниту е најголемиот генератор на работни места. Дури и кога се гледа само преработувачката индустрија (индустријата во потесна смисла), во декември во производството биле вработени 233,6 илјади луѓе, а од Хрватска во текот на годината биле извезени 21,1 милијарди евра.
Идејата за Хрватска како првенствено туристичка земја е само половина вистина
Хрватската преработувачка индустрија генерира повеќе извоз отколку туризмот, а повеќе луѓе се вработени во индустријата отколку во туризмот. Но дистинкцијата за Хрватска е всушност поостра во однос на зависноста од туризмот и зависноста од индустријата, при што континенталниот дел зависи од производството, а брегот зависи од туристичките услуги.
Овој факт лесно се гледа кога се споредуваат окрузите според активностите во кои најмногу работат нивните жители. Не постои група на активности исклучиво за туризам, но може да се процени врз основа на бројот на вработени во трговијата и активностите за обезбедување сместување и приготвување и послужување храна.
Јасно е дека има две Хрватски, производствената Хрватска, која се однесува на континенталните жупанија, и комерцијална и услужна Хрватска во крајбрежните земји. Сите окрузи во источна и северна Хрватска имаат најмногу работници во преработувачката индустрија, од Вуковар-Срем до Меѓимурје и Карловац.
Исклучок е главниот град Загреб
Исклучок е градот Загреб, кој има статус на жупанија, во кој доминираат вработените во трговијата („Трговија на големо и мало…“ според ЦБС), и Загрепската жупанија, каде што работат еднаков број луѓе во трговија и сместување и приготвување и услуга на храна.
На брегот на Јадранот доминираат трговијата и услугите. Поточно, во окрузите Истра и Дубровник-Неретва, најмногу вработени има во дејноста обезбедување, сместување и приготвување и послужување храна, а во Приморје-Горски Котар, Задар, Шибеник-Книн и Сплит-Далмација. најмногу вработени се во трговија.
Црната овца е округот Лика-Сењ, каде што поголемиот дел вработени работат во јавната администрација и одбраната. Во Лика се во производство, трговија и услуги на крајбрежје и во администрација. Податоците се однесуваат на 31 март 2023 година, за да се елиминира влијанието на туристичката сезона
Кои жупании во Хрватска се најмногу, а кои најмалку индустријализирани?
Разликите меѓу окрузите се уште поочигледни ако се спореди процентот на вработени што работат во преработувачката индустрија. Разликата меѓу округот со најмногу вработени во производството и округот со најмалку работници во производството е 38,3 процентни поени. Рекордер во Хрватска е жупанијата Меѓимурје, каде што 42 отсто од вработените работат во преработувачката индустрија. Не заостанува и Вараждинската жупанија, која има 37,7 отсто вработени во преработувачката индустрија. По нив следуваат Крапинско-загорска со 34,2 отсто и Копривничко-крижевачка со 33,7 отсто. Јасно е дека северот на Хрватска може да се нарече нејзин индустриски и производствен центар.
На спротивната страна, најмалку индустриски окрузи се Дубровничко-неретванската жупанија, Задар, Лика-Сењ и градот Загреб. Дубровничко-неретванската жупанија со 3,7 проценти од вработените што работат во преработувачката индустрија (вкупно само 1.333 вработени) е веројатно најмалку индустријализирана во Хрватска, но таа е најуслужна жупанија бидејќи 16,7 проценти од вработените работат во активности за обезбедување сместување. и приготвување и послужување на храната.
Иако само 9,6 отсто од луѓето во Загреб се вработени во преработувачката индустрија, тој сепак има најголем вкупен број вработени во овие индустрии во цела Хрватска, 41.491 работник. Но, тоа првенствено се должи на неговата големина, има многу поголем број вработени од која било друга област. Така, има вкупно 434 илјади вработени, а најблиску до таа бројка е Сплитско-далматинската жупанија со 129 илјади вработени.
Пишува: Бранимир Перковиќ
Природна е поделбата на Хрватска на индустриско-производствен
север и услужно-трговски југ
И двата гореспоменати макрорегиони, имено индустриско-производствениот север и услужно-трговскиот југ, ги користат своите предности. За северна и северозападна Хрватска, тоа е географската близина на некои од индустриските центри во Европа, првенствено Австрија и јужна Германија.
Една од законитостите на прекуграничните инвестиции е дека кога компаниите инвестираат во други земји, тие сакаат да го прават тоа во региони што се географски блиски до нив. Има многу причини, од намалени транспортни трошоци, полесна деловна координација, побрз трансфер на знаење до полесно деловно вмрежување.
Жупаниите на крајбрежјето имаат несомнена компаративна предност за развој на услужните дејности, пред сѐ туризмот. Во 21 век развојот на оваа дејност не може да се заснова само на сонцето и морето, туку сонцето и морето се голема почетна предност на која може да се надоврзе.
Ова не значи дека државите покрај брегот не можат и не треба да ја развиваат преработувачката индустрија или дека континенталните земји не треба да развиваат туризам и други услужни активности. Напротив, поразновидна структура на активности создава поотпорна економија. На крајот на краиштата, многу земји со развиена преработувачка индустрија имаат силен сектор за туризам и општи услуги.
