По годината во која луѓето копнееја да се вратат во „нормала“, сега е јасно дека ковид-19 нема да го дозволи тоа. Пандемијата, која сега влегува во својата трета година, длабоко ги погоди поединците, заедниците, земјите и меѓународната соработка, создавајќи четири тешки предизвици за 2022 година. Обновата на довербата ќе биде од клучно значење за соочување со сите нив.
Првиот предизвик е дека односот на луѓето со работата е променет. Во САД, бројот на работници што во периодот од јули до октомври годинава ги напуштија своите работни места надмина четири милиони. Многу млади Кинези се откажуваат од долгите работни часови, се вложуваат само онолку колку што е доволно за да успеат и се стремат само за она што е апсолутно неопходно за опстанок. Пандемијата го продлабочи јазот меѓу оние што можат да работат од дома и многумина што ја немаат таа опција.
Во 2022 година, луѓето треба да веруваат дека враќањето на работа навистина ќе ги подобри нивните животи. За да се дојде до таа точка ќе биде потребна акција и од владите и од компаниите. Од клучно значење е да се вложат инвестиции што ќе помогнат да се надминат нарушувањата во образованието предизвикани од ковид-19. Воспоставувањето програми за да им се помогне на студентите да фатат чекор и да се стекнат со вештини и обуки потребни за економијата на 21 век, ќе им овозможи да добијат подобри работни места. Владите не можат да го направат тоа сами, но можат барем да постават стандарди за образование и обука. Тие, исто така, можат да создадат или да ги зајакнат иницијативите на фирмите да инвестираат во нивната работна сила, барајќи пристојна плата и работни услови. Од своја страна, работодавачите ќе треба да ги преиспитаат работните услови, да покажат доверба во своите вработени, да инвестираат во професионален развој и да ги приспособат новите работни модели.
Вториот предизвик во 2022 година е да се запре слабеењето на демократиите. Според „Фридом хаус“, пандемијата ја ослаби контролата на владината моќ во најмалку 80 земји, без разлика дали се богати или сиромашни. Владиниот надзор, полициската бруталност и притворањето се зачестија, а во многу земји слободата на медиумите и изразувањето се загрозени или ограничени. Ранливите групи, како што се етничките и верските малцинства и мигрантите, несразмерно беа погодени. Политичката корупција исто така цвета. Во десетици земји во светот, изборите беа одложени или откажани, или изборните резултати беа оспорувани. Во 2022 година, граѓаните ќе треба да најдат начини да ги повикаат своите лидери на одговорност и да ги обноват институциите и довербата на јавноста. Во некои земји ова веќе се случува, што одразува колку добро владите функционираат во пет домени, како обезбедувањето или регулирањето на јавните услуги, предвидувањето на промените и штитењето на граѓаните, етичкото користење на моќта и јавните ресурси, комуникацијата со граѓаните и објаснувањето на нивните одлуки, како и подобрување на условите за живот за сите.
Третиот предизвик со кој светот ќе се соочи во 2022 година е уште една пандемија. Иако ковид-19 е во фокусот на здравствениот систем, сепак не треба да се занемарат и другите закани од заразни болести. Во 2021 година, светот не успеа праведно или ефикасно да дистрибуира вакцини, третмани и терапии за ковид-19. Механизмот „Ковакс“ беше создаден за да обезбеди еднаков пристап до вакцините за сите земји, а со тоа да се ограничат мутациите на вирусот и неговото ширење. Но наместо тоа, богатите влади се натпреваруваа која прва од нив да обезбеди пристап до вакцините за своите граѓани.
Довербата и соработката меѓу владите не е невозможен идеал. Клучот е да се креираат правила, институции и спроведување на политиките на начин што ќе ги увери земјите дека сите (најчесто) ги почитуваат. Длабока мана во одговорот на ковид-19 е недостигот од транспарентност за тоа колку и кому владите му плаќаат за дозите вакцини. Во 2022 година, светот мора итно да ги редизајнира и подобри глобалните договори за истражување, дистрибуција и финансирање вакцини, со цел да се обезбеди минимално ниво на доверба потребно за постигнување меѓународна соработка.
Конечно, ковид-19 ќе ги трансформира економските регулативи и стандарди за 2022 година. Економскиот национализам се зголемува, поттикнат од искуствата на земјите што се обидуваат да набават опрема, третмани и вакцини. Ако на ова се додаде желбата да се постигнат целите за нето нула штетни емисии, резултатот најверојатно ќе биде ширење на индустриските политики, повеќе протекционистички трговски мерки и поголем скептицизам кон странските инвеститори, а сето тоа во заднина на построга монетарна политика и зголемен државен долг. Овие трендови се засилени со геополитичките сојузи и ривалства, кои се одразуваат и на склучувањето економски договори. Индија и Русија неодамна ја зајакнаа соработката со потпишување 28 договори во области од воена соработка до трговија. Европската Унија сега самосвесно ја усвојува „отворената стратегиска автономија“, за да го обликува својот нов пристап кон трговијата.
Глобалните економски предизвици за 2022 година бараат сериозност. Но дури и во екот на Студената војна, основните меѓународни договори и институциите на заемно воздржување беа можни благодарение на трпеливите преговори и договорите што им даваа гаранции на двете страни. Довербата не е лек за зголемените меѓународни тензии, но мал дел од неа, поддржана од веродостојни институции, ќе биде од клучно значење за да се ограничат тие тензии. Нема да има враќање на претходното статус кво по ковид-19, бидејќи пандемијата промени премногу работи. Предизвикот за идната година е да се чекори напред со редизајнирање и преосмислување на правилата и институциите, со тоа што ќе се внимава на враќањето на довербата во домените во работењето, политиката, јавното здравје и економските политики.
Авторката е деканка на школата за управување „Блаватник“ при универзитетот „Оксфорд“.
