Влошувањето на макроекономските услови и заострувањето на монетарната политика поттикнаа некои експерти да предупредат за можна мегакриза во економијата. Сепак, има доволно докази што покажуваат дека таква катастрофа не е неизбежна ниту, пак, е веројатна да се случи на краток рок
Нуриел Рубини смета дека глобалната економија „се движи кон невиден спој на економски, финансиски и должнички кризи, по експлозијата на дефицити, задолжување и потпора во последните децении“. Меѓутоа, лично не го сметам таквото сценарио за катастрофално неизбежно, па дури и како најверојатен исход. Турција и неколку други погодени земји речиси сигурно ќе ја доживеат судбината што ја опишува Рубини, но повеќето економии сè уште можат да избегнат финансиска катастрофа и длабока рецесија.
Приватниот и јавниот долг како дел од БДП се блиску до рекордно ниво во мирно време. Со 334 отсто, заклучно со третиот квартал на 2022 година, овој сооднос е намален од својот врв во првиот квартал во 2021 година (363 отсто), но многу повеќе од нивото во првиот квартал од 1991 година (227 отсто). Покрај тоа, малото намалување од почетокот на 2021 година се должи првенствено на (непредвидената) инфлација, а не на реалниот раст на БДП. Инфлацискиот наплив по пандемијата ја поткопува вистинската вредност на номинално деноминираниот долг со фиксна стапка, што е потсетник дека неочекуваната инфлација секогаш им е најдобар пријател на должниците.
Сепак, реалната каматна стапка без ризик кај повеќето напредни економии е блиску до 800-годишно најниското ниво, а консензусната процена за безризичната неутрална реална каматна стапка е 0,5 отсто. Таа е погодна под сегашната основна стапка на раст на реалниот БДП за повеќето земји и светот како целина. Прашање е дали и колку ќе траат овие услови.
Исто така, познатата хипотеза за „секуларна стагнација“ на поранешниот министер за финансии на САД, Лоренс Х. Самерс, никогаш немаше многу смисла како објаснување за ниските глобални реални каматни стапки од раните 1980-ти. Во изминатите 40 години немаше глобална стагнација. Дополнително, останува да се види како на побарувачката за инвестиции ќе влијае технолошкиот напредок во вештачката интелигенција, машинското учење, автоматизацијата, роботиката, биотехнологијата, финансиската технологија и децентрализираните финансии. Најдоброто што можеме да го направиме е да ја поздравиме ниската неутрална реална стапка без да се преправаме дека ја разбираме.
Гледајќи нанапред, компонентата на инфлацијата што се должи на шокови на агрегатната понуда (наместо на монетарни и фискални стимулации) најверојатно ќе биде минлива. Исто така, сè уште нема докази што укажуваат на тоа дека среднорочните и долгорочните инфлациски очекувања стануваат незацврстени од целната стапка на инфлација. Војната на Русија во Украина ќе заврши порано или подоцна и најверојатно без нуклеарна ескалација. Кога и да се случи тоа, последователното олеснување на западните санкции ќе предизвика дефлациски шок.
Покрај тоа, Кина брзо ја укинува својата строга политика за ковид-19. Иако ова веќе резултира со бран на инфекции, нето-ефектот врз кинеската економска активност и клучните глобални синџири на снабдување веројатно ќе биде позитивен. Во САД, континуираното умерено затегнување на монетарната политика ќе ја забави економијата, но веројатниот ефект ќе биде рецесија на растот наместо целосно намалување. Слично на тоа, иако Европа беше посилно погодена од САД од последиците од војната во Русија, одговорот на Европската централна банка на повисока инфлација беше уште помалку агресивен од оној на Федералните резерви на САД, повторно оставајќи ја рецесијата на раст како најверојатно сценарио. Големиот губитник меѓу напредните економии е Велика Британија, каде што владее економски хаос, чии надворешни проблеми се влошени со самонанесени рани, како што е брегзит, разни регулаторни неуспеси и апсурдна демонстрација на фискална неодговорност од краткотрајната влада на Лиз Трас.
Што се однесува до предупредувањето на Рубини за веројатноста за финансиска криза, треба да се спомене дека билансите на банкарскиот сектор во повеќето напредни економии се во подобра форма отколку што беа во времето на глобалната финансиска криза 2007-2009 година и дека надзорот над голем дел од небанкарскиот финансиски сектор е многу подобрен. Додека регулативата очајно пропадна на криптопазарот, неизбежното пропаѓање на таа индустрија во голема мера беше самостојно.
Низ напредните економии и Кина, монетарните власти се подготвени и способни да ги монетизираат идните фискални стимулации финансирани од дефицитот доколку дојде до рецесија. Од февруари 2020 година наваму, централните банки ефикасно се справуваа со она што можеше да стане финансиска криза од прв ред, дејствувајќи како позајмувачи и креатори на пазарот како последна мерка.
Згора на тоа, дури и владите што се борат со фискален предизвик и кои немаат пристап до монетарно финансирање или надворешна поддршка не се целосно без опции. На пример, бидејќи домаќинствата со ниски приходи имаат тенденција да трошат поголем дел од својот дополнителен приход отколку домаќинствата со високи примања, намалувањето на даноците во корист на сиромашните, а платени со зголемување на даноците на богатите, треба да ги зголеми вкупните трошоци за стоки и услуги. Таков ефект ќе има и зголемувањето на јавната потрошувачка за реални стоки и услуги, како што е поттикнување на инвестициите во зелена инфраструктура финансирани со зголемување на даноците на богатите. Искористувањето на ресурсите, пошироката социоекономска ефикасност и дистрибутивната правичност укажуваат на истиот курс.
Речиси сè е можно, но не е сè веројатно. Лично не очекувам да се случи глобална финансиска и макроекономска катастрофа според прогнозите на Рубини во блиска иднина.
