Живееме во време на терор на некоја чудна комбинација од страв и инсистирање на среќа (па и на, најчесто вештачка, убавина). Речиси е задолжително на социјалните мрежи да ставиш фотографија на весело друштво, во кафеана, кое на гледачите им покажува: видете колку сме сложни и среќни! За циничните и несреќните меѓу нас нема место, бидејќи ние сме миленици на ѕвездите (и имаме моќ и пари). Среќата денес и се фотошопира – со помош на апликации се дизајнира сцена, изглед, па дури и лица. А вистинската среќа, како и тагата, е многу интимна работа – во моментот кога ја „рекламираш“ ја доведуваш во прашање нејзината автентичност
Откако напишав дека не остана нешто што не е гнило (и со задоцнување од десет дена добив официјална реакција од МАНУ дека сум пренесувала „необјективна информација“ – небаре сум новинарка, а не колумнистка) и откако кажав што мислам за вештачките збогувања и (д)очекувања, се чини дека ја затворив приказната за 2022 година, па дури и за идната. Впрочем, она што го нарекуваме Нова година и го замислуваме како „точка на пресврт“ е само обична конвенција, договор меѓу луѓето, а и повод за „паради на пијанство и кич“ (што би рекол Балашевиќ). Потребата да му се стави точка на некој тек и да се верува дека од утре ќе биде сè ново, подобро и понадежно е онаа човечка сламка за спас што во лагата бара трага за надеж. Ова е веројатно најлошиот можен момент да се зборува за вистината, да се расипува забавата. Од сите страни се слушаат честитки, најдобри желби, а зборот среќа/среќна/среќно одекнува како ехо. Но можеби ќе ми се прости што и во ваков (можеби непристоен) миг ќе се изземам од хорот и здравиците – и онака сум осамен глас, нели? Па, едвај и да се слушне од петардите и пијаната песна.
Дефиницијата на нашата човечка состојба на многу едноставен начин ја даде Констракта со онаа прекрасна песна In corpore sano (да, такви има дури и на „Евровизија“, кога случајно ќе залутаат): „Слаб ум во здраво тело, тажна душа во здраво тело, очаен ум во здраво тело, уплашен ум во здраво тело. И што ќе правиме сега?“ Дури и кога е телото здраво, како човештво сме во очајна состојба. Уште полошо е кога ни телото не е здраво: солзите на хронично болните, кои пред камери ни кажуваат дека животот им е доведен во опасност поради генерална негрижа на државните (здравствени) власти, се само некои од оние што можевме да ги видиме. Ние мижеме и пред солзите на оние што нема да ги регистрира камерата, затвораме уши пред лелеците на децата и родителите на болните од ретки и не толку ретки заболувања. Здравствениот систем е мислена именка, постои само на хартија. Вистината за фармацевтската мафија и корпорациите дека печалат на нашиот страв од заболувања, од нивните планови како божем да нè заштитат (првенствено големата конструкција поврзана со пандемијата), веќе излегува на површина. Но во нас стравот од сопствената смртност живее како да е Павлов рефлекс. За да го смириме, се „клукаме“ со дијазепами, се бориме со тахикардии, се втурнуваме во заборавот, кој ни го носат спортот, забавата, музиката, па и некои други супстанции. Веќе се повторувам – бидејќи зборовите/мислите изгубија смисла и значење.
Еден умен човек деновиве напиша: „Се чини ќе го доживееме 31 декември 2022. Но ќе стасаме ли до 31 декември 2023? Ова прашање не е хипербола. Дури и би рекол дека е ова најзначајното прашање барем за целата северна хемисфера.“ Но да не одам по таа трага и за миг да се оттргнам од глобалното апокалиптично опкружување. Знаеме ли ние што е среќа? (Побелените коси ми даваа право да мудрувам – отпосле, откако минаа децении во потрага по тоа што се вика среќа.) Смислата на постоењето може да биде остварување на личната среќа само кај егоистичниот ум. Индивидуализмот е тој што нè уништува како човечки род, бидејќи среќата не умееме да ја најдеме надвор од себе или својот најблизок род. Дресирани сме да не веруваме во колективно добро/добробит, а среќата да ја дефинираме во најтесна можна смисла. Кога ќе се роди дете, му посакуваме здрав и среќен живот, ама свесни сме дека е тоа невозможно: животот е полн со искушенија, битки, темни места, застранувања, несреќи што доаѓаат однатре или однадвор, па затоа вистинска среќа е да минеш низ него со што помалку лузни, со што помалку гнев и желба за одмазда, а со што повеќе посветеност кон другите. Ако се тие несреќни, како можеш да бидеш вистински среќен, освен ако не се затвориш во твојот среќен меур? Во сиромашно и несреќно општество, тие среќните чија мерка е во големината на џипот, бројот на станови, јахти и банкарската сметка се сето она што морален човек не би го посакал. Тука е замката: дали повеќе сакаш да си „среќен“ (т.е. богат) или да спиеш спокојно (да си чесен и да имаш мирна совест)? Дали повеќе сакаш да си тегнеш за себе и да не ти е грижа за другите, или да оставиш белег и трага со делата што им биле посветени на другите? Тоа е слично како онаа дилема за љубовта: дали повеќе посакуваш да си сакан или да сакаш? Вистинската љубов е во втората опција: да сакаш значи да живееш за на саканиот/саканата да му го дадеш она што него го прави среќен и исполнет.
Како некој што не е религиозен, а во многу нешто толку близок со размислувањата на покојниот Хиченс, колку што ме ужасува стварноста, толку ме застрашува помислата дека има задгробен живот во кој ќе владее тотална и апсолутна среќа! Кога си постар и со долго животно искуство, знаеш нешто што младоста не сака да го види: среќата се состои во мигови, некогаш се мери со минути или секунди што ти го менуваат животот и те исполнуваат. Да не е така, како би знаеле да разделиме моменти на среќа од мигови на тага, потиштеност, разочараност? Мудроста, барем мене така ми се чини, е во умешноста да се препознаат среќните мигови тогаш кога се случуваат, а потоа како ниски бисери да се нижат во ѓерданот на спомените. Најголемо промашување е додека ти се случува нешто исклучително и вредно, ти да сонуваш за нешто повеќе, поголемо, подалечно.
Да не си ни забележал кога среќата ти се насмевнала. На пример, момент на бескрајна среќа може да биде кога за првпат ќе го почувствуваш плодот во утробата или ќе го слушнеш срцебиењето на нероденото дете; среќа е кога за првпат ќе ти го стават во прегратка по доаѓањето на свет – иако подоцна може таа врска да е преполна со тензии, недоразбирања, па и разидувања. Среќа е кога си сам со природата, со синило, зеленило, жубор на вода. Среќа е кога ќе се сретнеш со некој за кој ти се чини дека си го знаел, а ти недостасувал низ годините. Токму затоа што е толку ретка, а понекогаш и навидум ситна, среќата е толку вредна.
Но живееме во време на терор на некоја чудна комбинација од страв и инсистирање на среќа (па и на, најчесто вештачка, убавина). Речиси е задолжително на социјалните мрежи да ставиш фотографија на весело друштво, во кафеана, кое на гледачите им покажува: видете колку сме сложни и среќни! За циничните и несреќните меѓу нас нема место, бидејќи ние сме миленици на ѕвездите (и имаме моќ и пари). Среќата денес и се фотошопира – со помош на апликации се дизајнира сцена, изглед, па дури и лица. А вистинската среќа, како и тагата, е многу интимна работа – во моментот кога ја „рекламираш“ ја доведуваш во прашање нејзината автентичност.
Во оваа пригода ми се поставува едно подлабоко прашање (се разбира, сето ова се прашања што бараат многу повеќе од стотици реда во колумна): Дали е среќата смисла на животот? Дали несреќните луѓе минале бесмислен живот? Дали оние што го посветиле животот на повисоки цели, во таа намера си ја жртвувале и личната среќа или немале време за неа или биле казнувани од оние „среќни и насмеани“ – се лузери (губитници)? Можеби сум мизантроп или премногу ме вознемирува општата несреќа во која живееме, а пред која сум најчесто немоќна – но животот има многу поголема смисла и вредност ако не се сведе исклучиво на потрага по лична среќа. Затоа ми е многу блиска мислата на Албер Ками кога вели дека кога еднаш ќе го видиш блесокот на среќата на лицето на саканата личност, тогаш осознаваш дека човекот не може да има друга мисија освен да ја буди таа светлина на лицата околу него. Умешноста е во длабочината на зимата да научиш дека внатре во тебе лежи едно непобедливо лето. Но вистинската мисија е да се пронајдеш самиот себе, да станеме она што сме (во суштина) преку радикално и длабоко одбивање на она што другите (системот) сакаат да го направат од нас (Сартр). Уште една тула во ѕидот.
Не знам колку ви помогнав или онерасположив, но, сепак, посакувам што повеќе луѓе да не се гледаат меѓусебно низ нишан, а себеси да се сакаат и почитуваат доволно. Системот (би рекле структуралното насилство) секогаш има моќ да удри и да се обиде да го скрши и најдобриот човек – затоа што добрината, благоста и хуманизмот се непријатели на системот. Посакувам барем мал успех на долгиот пат на соочување со фактот дека светот е ужасен, бидејќи како што вели Бертранд Расел – тајната на среќата лежи токму во тоа сознание; сè друго е заблуда и чекорење по пат што некој друг го определил и за кој нè убедува дека е најдобриот можен свет. Ви посакувам „полнење батерии“ со љубов и собирање зрнца радости и моменти среќа, затоа што битката за колективен благодат ќе биде долга и тешка. Таа битка секогаш и била таква, а 2023-та може да биде нашиот најголем – егзистенцијален – предизвик.
