Европската Унија во моментов претставува помалку од 6 проценти од светското население. Нејзиниот удел ќе се намали на 4,5 отсто до 2050 година. Во однос на паритетот на куповната моќ, ЕУ ќе падне од 16 отсто од глобалниот БДП денес на 9 отсто во 2050 година. Двете најголеми светски економии во 2050 година најверојатно ќе бидат Кина и Индија, со САД на третото место. Турција се предвидува да биде 12-та најголема економија во светот до 2030 година, искачувајќи се на 11-то место до 2050 година, надминувајќи ја Франција. Иако овие проекции се засноваат на претпоставки, кои би можеле да бидат побиени со идните случувања, долгорочните трендови се доста јасни.
Потребна е само уште една бројка за да се комплетира равенката: ЕУ финансира над четири десеттини од глобалните социјални трошоци. Затоа што нејзиното население старее, затоа што инвестира во образованието. Затоа што зачувувањето на демократската стабилност бара инвестиции во социјалната кохезија. Затоа Европа претставува еден од најразвиените региони во светот, слободен демократски блок на зрели институции, со права, можности и социјална заштита, еколошка свест и посветеност на квалитетен живот – нашиот европски начин на живот. Тоа се критериумите по кои се избира каде да се живее, а не стапката на раст на БДП. Тоа е, исто така, причината зошто милиони мигранти се борат да стигнат до Европа – не до Кина или Турција.
Но промената во бројките е незапирлива: глобалниот удел на Европа се намалува, заедно со нејзината моќ во светот, што значи (сите нешта стануваат еднакви) опаѓачка способност да ги спречи меѓународните случувања неповолни за нејзините интереси. За да го одржи својот животен стандард, ЕУ мора да се справи со својот производствен предизвик: со реформи, поблиска пазарна и фискална интеграција и технолошки инвестиции. Таа, исто така, мора да одговори на својот демографски предизвик: со политики за зајакнување на семејствата, продолжување на работниот век и интегрирање на легалните имигранти. За да го компензира својот зголемен дефицит на моќ, ЕУ мора да ја подигне границата на својата заедничка амбиција, да го дефинира својот колективен европски интерес, да зборува на јазикот на моќта и на европското (не само евроатлантското) единство.
Дефицитите од моќ се веќе видливи. Заеднички, со нашиот најблизок трансатлантски сојузник, ЕУ ги брани заедничките вредности и интереси на украинскиот фронт против путинистичкиот ревизионизам. Но Европа исто така го носи товарот од енергетската криза. Американските енергетски компании остварија неочекувани профити од 300 милијарди американски долари од војната во Украина – 300 милијарди американски долари, главно, исцицани од конкурентноста на Европа. Потоа доаѓа протекционизмот на „Купи американски“ на претседателот Бајден, кој ги опсипува европските компании со субвенции доколку се населат во САД, што претставува реална закана од деиндустријализација за Европа.
Алегоријата за зовриената жаба ни кажува дека жабата што останува во тенџерето додека полека се доведува до вриење ќе загине, додека жабата падната во врела вода ќе скокне на безбедно. Според тоа, неодамнешниот бран на (поли)кризи доаѓа со една предност: ненадејните кризи помагаат да се активираат рефлексите, да се разбие отпорот, да се искорени одложувањето. До денес, Европа – и Грција со неа – се покажаа отпорни наспроти неочекуваните кризи. Проблемот на долг рок е што полека ни се прикрадува и дава постојани стимулации за одложување на тешките одлуки. На крајот од краиштата, политичкото време има (во најдобар случај) хоризонт од четири години; очигледно не е погодна за децениска подготовка. Во услови на сложени промени што бараат многу сложени мобилизации на повеќе нивоа, политичкиот систем има тенденција да наоѓа рамнотежа во инерција и одолжување. Најголемата опасност за иднината на Европа – поопасна од „поликризата“ и „пермакризата“ – лежи во постепената, незабележлива, долгорочна маргинализација и намалувањето на нејзината моќ.
Со оглед на неповолната демографска динамика, Грција се соочува со идентични предизвици, за кои зборуваме толку многу, но правиме толку малку. Која е пораката што треба да се примени дома? Заедно со атлантизмот, тековното политичко созревање, зајакнување и продлабочување на Европската Унија е она што долгорочно ќе ја заштити Грција од опасностите што ги носи нашето проблематично соседство. Тоа значи поголема подготвеност за поддршка на иницијативите за одбрана и политичка интеграција на ЕУ. Тоа значи и придржување кон вистински европски начин на размислување и солидарност, барајќи усогласување на националниот интерес со стремежот за посилна Унија. Ова вклучува и јавен дискурс што не ги третира партнерите клучни за европскиот проект (како Германија) како ривали!
(Авторот е професор по европска политика и економија на Атинскиот универзитет за економија и бизнис и генерален директор на Грчката фондација за европска и надворешна политика)
