Владимир Вулетиќ
Доколку отпорот кон колонизацијата биде успешен, тоа не би значело крај на глобализацијата, бидејќи процесот на поврзување на светот е незапирлив, туку само би довело до крај на постојниот начин и форма на глобализација. Тоа исто така не би значело крај на капиталистичкиот начин на организирање на економскиот живот, бидејќи сите овие земји, вклучувајќи ја и Кина, ја поттикнуваат капиталистичката економија, туку би означило крај на доминацијата на транснационалната капиталистичка класа и враќање на политичкото т.е. државно управување со глобализацијата
Убавото кај новите појави е што тие не ги манифестираат веднаш сите нивни карактеристики, туку само некои навестувања, па набљудувачите можат да ги интерпретираат според сопствените желби, интереси и мислења. Појавата на БРИКС е добра илустрација за ова тврдење. Иако 15-от самит на оваа асоцијација штотуку заврши во Јоханесбург, може да се каже дека сè уште е нов и тешко е да се предвиди какви се неговите перспективи и во која насока ќе се развива. Ова остава многу простор за прикажување различни надежи и стравови и истакнување различни аспекти на овој феномен во преден план за да се минимизира или пренагласи неговата важност.
Конвенционалното знаење за оваа група се сведува на неколку основни елементи. Името го доби на почетокот на 21 век, речиси една деценија пред да се одржи првиот самит на четири економски сили во 2009 година – Бразил, Русија, Индија и Кина, на кои на вториот самит им се придружи и Јужноафриканската Република. Овие земји имаат малку заедничко структурно, било да е тоа политичка, економска или социјална структура. Сепак, нив ги обединува заедничката желба да се намали степенот на зависност од транснационалната капиталистичка класа и со тоа да се зголемат нивното значење и влијание во глобалната економија.
Главни теми на претходните самити беа зајакнувањето на меѓусебната соработка на полето на трговијата, развојот на технологијата, поттикнувањето на инвестициите и барањето различни финансиски аранжмани од заеднички интерес. На прв поглед не може да се каже ништо необично, ниту ново. Има многу примери на мултилатерално здружување. Да ги споменеме само најзначајните, како што е Асоцијацијата на нациите од Југоисточна Азија, формирана во 1967 година, или Договорот за слободна трговија меѓу трите земји од Северна Америка, кој постои од 1994 година. Европската економска заедница, претходник на денешната Европска Унија, е создадена во 1957 година од шест европски земји. Би можело да се продолжи да се набројуваат различни повеќе или помалку значајни иницијативи, меѓу кои и Отворен Балкан, но веднаш се забележува дека повеќето од овие мултилатерални договори се организирани регионално.
За разлика од нив, БРИКС е глобално организиран и вклучува земји од различни континенти, како Г7 или Г20. Токму оваа карактеристика нѐ тера да мислиме дека станува збор за организација што има потенцијал да биде предизвик и алтернатива на актуелната глобализација. На одреден начин веќе се случува тоа, бидејќи едно од најважните институционални случувања, а може да се каже и круна на досегашните активности, беше формирањето на Новата развојна банка како еден вид алтернатива на Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд. Овие две организации, заедно со Светската трговска организација, ги претставуваат потпорните столбови на глобализацијата на крајот на дваесеттиот век. За да стане појасно каква алтернатива претставува БРИКС – која и покрај неизбежната експанзија ќе остане, барем извесно време, популарно име за оваа поширока група земји – треба да се кажат неколку збора за актуелната глобализација.
Се карактеризира, пред сè, со доминацијата на транснационалната капиталистичка класа (ТКК), која успеа да ги контролира државните апарати на повеќето западни земји и значителен дел од земјите од поранешниот Втор (поранешни социјалистички земји) и Третиот Свет. Врската помеѓу големиот капитал и државата постоела отсекогаш, но државата била клучен играч во насочувањето на сите општествени текови. Денес ситуацијата е променета во смисла дека транснационалниот капитал ги насочува најважните општествени текови според сопствената логика на максимизирање на профитот. Државите и политиката служат само за олеснување на мобилизацијата на ресурсите и луѓето за постигнување на тие цели. Тој процес во значителна мера го погоди целиот свет, но некои од најважните земји што се или би сакале да му се приклучат на БРИКС сè уште се обидуваат да се спротивстават на колонизацијата од транснационалниот капитал.
Затоа на многумина денес им се чини дека БРИКС е противтежа на западните земји, но всушност е противтежа на глобализацијата предводена од транснационалната капиталистичка класа. Доколку отпорот кон колонизацијата биде успешен, тоа не би значело крај на глобализацијата, бидејќи процесот на поврзување на светот е незапирлив, туку само би довело до крај на постојниот начин и форма на глобализација. Тоа исто така не би значело крај на капиталистичкиот начин на организирање на економскиот живот, бидејќи сите овие земји, вклучувајќи ја и Кина, ја поттикнуваат капиталистичката економија, туку би означило крај на доминацијата на транснационалната капиталистичка класа и враќање на политичкото т.е. државното управување на БРИКС.
Многумина што веруваат дека мноштвото проблеми со кои се соочува светот денес се резултат на незауздената глобализација водена од неолибералната логика на приватизација, дерегулација, либерализација и комодификација на сѐ, со симпатии гледаат на БРИКС. Тој дејствува како вистинска сила што може да ѝ се спротивстави на доминацијата на неолибералната глобализација. Треба да се запомни дека различните општествени движења, како што е Светскиот социјален форум, ја немаа таа сила и беа исцрпени во изблиците на гневот на антиглобализациското движење по улиците на големите градови. Последниот таков обид беше движењето „Окупирај го Волстрит“, но се покажа дека спонтаните движења немаат сила да бидат сериозна алтернатива или барем устав на транснационалната капиталистичка класа. Многу е веројатно дека глобализацијата што би ја насочувале државите би придонела за намалување на нееднаквоста, особено таа меѓу државите, но би се отвориле нови проблеми и прашања на кои, како што покажува искуството, тешко би се дале јасни одговори.
Првото прашање што неизбежно се поставува се однесува на лидерството, бидејќи, како што забележа Михелс, постои железен закон на олигархија. Секаде каде што има организација, нужно се поставува прашањето за нејзиното раководство.
Друго и многу поважно прашање е како БРИКС би реагирал на распадот на постојната глобализација. Имено, тој дефект би бил неизбежен во моментот кога ќе престане да се шири поради отпорот на БРИКС. Тоа би довело до опаѓање на моќта на ТКК и до трансформација на постојната политичка структура во западните земји. Лидерите како Трамп во САД несомнено би ги воделе своите земји во насоката во која сега оди БРИКС. Дали во тој случај САД и Германија и другите членки на Г7, кои би ја вратиле својата поранешна доминација над капиталот, би можеле да аплицираат за членство во БРИКС и какви последици би имало тоа врз односите меѓу тие земји. Со други зборови, клучното прашање е до кога еден ваков нов свет би бил хармоничен и кога би имало конфликти што се логична последица на конкуренцијата меѓу различни земји и политичката волја.
Секако, рано е да се поставуваат вакви прашања, бидејќи сѐ уште не се знае дали отпорот што го нуди БРИКС на постојната глобализација ќе биде ефективен. Ќе зависи многу од силите на Русија да остане непоразена во оваа прокси-војна во Украина.
Во прилог на успехот на БРИКС е зголемениот интерес на важни земји ,како Саудиска Арабија, Египет и други, да му се приклучат. Меѓутоа, од друга страна, огромната економска моќ и многу посилната политичка организација создадена од ТКК на Запад сведочат дека конечниот исход не е сигурен.
(Политика)
