Во февруари 1994 година, десетчлена македонска експедиција се искачуваше на Аконкагва. Тоа беа: Здравко Стојков (машински инженер, Скопје), Петар Митров (економист кибернетичар, Скопје), Борче Јовчевски (металостругар, Велес), Владимир Петковски (професор, Економски факултет, Скопје), Никола Стојанов (судија, Скопје), Константин Циривири (апсолвент на медицина, Скопје), Аце Стаменковски (трговец,
Струмица), Владимир Трпковски (студент на машинство, Скопје), Лео Урбанц (апсолвент на медицина, Скопје), Васко Георгиевски (службеник, Велес). Петмина стигнаа на врвот. Толку дозволи планината. Таа секогаш го има последниот збор
Под заеднички наднаслов „Аконкагва, љубов моја“, во две продoлженија, денеска и утре, ви го пренесуваме сеќавањето на проф. Владимир Петковски за искачувањето на Аконкагва, највисокиот врв на Андите. Настанот што се случи пред точно 30 години засекогаш е врежан во сеќавањето на учесниците,
а професорот Петковски ни ги отстапи за објавување овие два исечока од спомените на овој несекојдневен потфат
Што е потребно за да се сфати дека може да ја освоите планината само ако таа ви го дозволи тоа?
На источната страна на аргентинските Анди, на околу 2.700 метри надморска височина, води меѓудржавен експресен пат што ги поврзува Мендоза, во Аргентина, и Сантијаго, во Чиле. Тоа е приближно висината на Титов Врв или на Кораб во Македонија. На дваесетина километри пред граничниот премин меѓу двете земји, патот навлегува во една пространа висорамнина. Од десната страна се гледа огромната силуета на Аконкагва. Со своите 6.960 метри височина, Аконкагва е највисок врв на Андите и, наедно, највисокиот врв на западната хемисфера (двете Америки заедно), од Алјаска на север, до Огнена Земја на крајниот југ на Аргентина.
На почетокот на висорамнината се наоѓа едно знаменито место за високогорските планинари и алпинисти што се намериле да ја искачат планината. Тоа место, на шпански, се вика, Puente del Inka – Мост на Инките. Името не е симболично. Означува феномен во стварен физички простор. Реката што извира од високите глечери во пределот на Аконкагва сама си направила мост. Под него влегува и излегува како од тунел што го издлабила низ милениумите. Пуенте де лос Инкас претставува граница со јужните предели во овој дел на континентот до кои историски се протегало Царството на Инките.
Веднаш до Мостот на Инките се наоѓаат неколку издашни извори на топла минерална вода. Остатоци од историска градба – бања, оставаат впечаток дека потекнуваат уште од времето на Инките. Капењето на отворено на таа височина, додека во далечината се гледа силуетата на Аконкагва, во горниот дел закована во мраз, ретко кој планинар си дозволува да го пропушти. Тоа е како собирање сила пред да се влезе во пазувите на планината чија сурова прегратка знае да биде смртоносна. Кога заедно со другите планинари од македонската експедиција влегов во бањата на отворено, тоа го доживеав како кус момент на бегање од реалноста. Планината, дури и оддалеку, го одзема здивот. Глетката буди страв пред опасностите и неизвесноста на искачувањето. Омаеноста од топлите води ја подгрева надежта дека планината сепак може да се совлада и качувачот да се врати дома жив и неповреден.
Наспроти бањата, во рамниот дел се наоѓаат неколку современи метални хангари. Во сезоната на искачување во нив престојуваат планинските гаучоси. Наоколу се гледаат нивните моќни коњи и мазги, оседлани со специјална опрема за носење товар низ планинските стрмнини. На ова место почнува и завршува пазарењето околу условите и цената, сета опрема на експедицијата и храната за десет дена, колку што во просек трае искачувањето и враќањето од врвот, да се пренесе до базниот логор на 4.300 метри надморска висина.
До базниот логор се стигнува по дводневно искачување и едно преспивање во месноста Конфлуенција, на 3.700 метри височина. На тоа место и на таа височина, планината сè уште е пријатна и пријателска, дури и гостољубива, особено наутро, кога може да се направи првото и истовремено последно утринско миење со вода, која тука ја има во изобилие. Голем број потоци и поточиња полетно и нестрпливо се спуштаат од околните ридови носејќи свежа, кочан ладна вода од глечерите. Тука се спојуваат (Конфлуенција – спојување на водотеци) пред да се влеат во реката, која потоа ја добива својата конечна сила на моќна глечерска река и преку Пуенте дел Инка се спушта надолу, сѐ до Мендоза. Конфлуенција е последната точка на високогорска романтика на води и планинско зеленило. Тоа е место на илузии. Лесно може да се падне во замката да се чувствуваш повеќе како турист во егзотичен предел отколку како планинар што се одважил да си ги испроба силата и среќата на планината што неретко знае да убие.
По Конфлуенција чевлите постепено стануваат темносиви. Милениумска прашина и безживотни карпести предели – остатоци од одамна изгаснати вулкани, се протегаат во недоглед. Оттука нагоре мора да се носи вода со себе. Во следните пет дена, веќе од базниот логор и трите висински логори, па сѐ до Ла Кумбре, секој „произведува“ вода сам, со топење снег и мраз од глечерите.
Немата бучава на Гробиштата на андинистите (закопани во туѓа земја, на својата планина)
Од спротивната страна на двете градби во Пуенте дел Инка се наоѓаат Cementerio de los Andinistas, Гробиштата на андинистите. Високогорските планинари во Латинска Америка ги викаат андинисти, како што во Европа и во други места во светот ги викаат алпинисти, по Алпите.
Во моментите додека со другите членови на експедицијата се движев низ гробиштата бев сведок на една неподнослива бучава што одекнува немо, повеќе во свеста и во душата отколку во ушите. Гробиштата ги доживеав како нестварен простор потонат во мистична тишина, додека бучавата на камионите и автобусите, стотина метри подолу, на автопатот, допираше како ехо на стварниот живот.
Во средината на гробиштата има голем железен крст со распнатиот Спасител. Чувството е несекојдневно. Внатре влегуваш со љубопитство на турист, на дојденец оддалеку, а излегуваш заробен од чувството дека си бил сведок на еден неостварен сон платен со живот. Заробени во камен и мермер, тука почиваат главно млади луѓе од целиот свет. Семејствата и роднините немале пари посмртните останки да ги вратат дома, неретко, на другиот крај на светот, преку Атлантикот или Пацификот. Така, останале во вечната прегратка на планината, која откако ги убила, не сакала да ги пушти од себе.
Какво отрезнување се Гробиштата на aндинистите! Каква страшна опомена се за сите оние што се одважиле да ја „освојат“ Аконкагва! Какво потсетување се Cementerio de los Andinistas дека планината може да ја „освоите“ само ако таа ви го дозволи тоа! Пред поаѓањето за Аргентина немавме поим дека првото соочување со реалноста на Аконкагва се гробиштата на планинарите.
Во екот на завршните подготовки за експедицијата ми се јавија од кабинетот на тогашниот министер за надворешни работи, Стево Црвенковски. Немаше навестување за темата. Само што стапнав во неговиот кабинет, Црвенковски, без заобиколување, ми соопшти дека определба на претседателот на државата, Киро Глигоров, е за местото македонски амбасадор во НР Кина да бидам номиниран јас. Додаде дека и тој како министер го споделува истото тоа. Бев затекнат од понудата, која ми правеше голема чест. Сакав да верувам дека во заднината, веројатно, беше содржано моето поранешно дипломатско искуство како југословенски амбасадор во Картум, Судан, само две години пред тоа, и како советник за наука и технологија при југословенската амбасада во Вашингтон, неполни десет години пред тоа. Но она што најмногу ме штрекна од дијалогот со министерот беа моите сопствени зборови.
– За неполн месец ќе одам на искачување на Аконкагва, во Латинска Америка. Сметам дека ти, како министер, а и претседателот, треба да бидете информирани за тоа.
– Владо, тоа си е твоја работа, ми рече Црвенковски, со извесна лежерност, која во моментот ме изненади. Се надевам дека знаеш што правиш.
Откако го напуштив кабинетот, уште во ходникот, останав вџашен од она што пред само неколку минути го изустив. Не беше во прашање информацијата што му ја дадов, туку смислата на реченото – ако се случи нешто трагично ќе ги ставам на мака да си побараат друг кандидат за амбасадор. Кога се најдов на улица немав сила да размислувам за понудата од највисоко место. Неподносливо ми беше сознанието дека соопштувајќи му ја информацијата, како да не бев истовремено толку загрижен за тоа што ќе биде со Калиопи и децата и моето поблиско семејство доколку нешто лошо навистина се случи. Нелојалност на граница на неверство – саркастично се прекорив себеси, додека наплив од непријатност ненадејно ме поклопи како неочекуван летен порој.
Владимир Петковски
(Продолжува)
