Австрискиот министер за надворешни работи Александар Шаленберг фрли вртена топка кон ЕУ додека блокот го одржуваше клучниот самит на кој одлучуваше дали формално да го одобри почетокот на пристапните преговори со Украина и со Молдавија.
Ќе биде „геостратегиска катастрофа“, рече Шаленберг, ако ЕУ го отфрли Западен Балкан во корист на Украина кога станува збор за донесување одлука за отворање преговори на состанокот на Европскиот совет неделава.
На почетокот на ноември Европската комисија препорача почнување на пристапните преговори со Украина и со Молдавија, но одлучи да го запре почетокот на преговорите со Босна додека „не се постигне потребниот степен на усогласеност со критериумите за членство“.
Но Балканот, како и Украина, е подеднакво важен, според Шаленберг. Австрискиот министер за надворешни работи смета дека ЕУ треба да работи на стабилизирање на двата региона (Источна и Југоисточна Европа) со закотвување на Украина и на Босна и Херцеговина во својата орбита. Предупредувањето од високиот дипломат на Австрија доаѓа во време на зголемени тензии на Балканот со потенцијал за обновување на конфликтот. Дијалогот ЕУ-Белград-Приштина се чини дека е во лоша состојба, а Милорад Додик, прорускиот лидер на Република Српска, не се плаши да упатува чести сецесионистички закани во Босна. Овој сè понестабилен геополитички пејзаж ја поткопува довербата на инвеститорите во критично време за регионот, бидејќи се обидува да ја модернизира својата постјугословенска економија за пристап во ЕУ.
Имајќи го предвид географското и историското искуство на Австрија, не треба да биде шок што Шаленберг има резерви за сегашниот пристап на ЕУ кон проширувањето. Многу малку земји членки на ЕУ имаат подобро знаење и разбирање за тоа што значи нестабилноста на Балканот за безбедноста на целиот европски континент од Австрија.
Поразот на Отоманската Империја во Руско-турската војна од 1877-1878 година создаде отвор за Русија да ги прекрои границите на регионот во согласност со нејзините интереси. Но Австрија, една од големите европски сили во тоа време, беше критична за одржување на рамнотежата на силите. На Конгресот во Берлин од 1878 година, австриската дипломатија го запечати своето присуство во Босна, со што територијалните придобивки на Русија беа ограничени на Бесарабија (две третини од денешна Молдавија).
Рускиот империјализам во деветнаесеттиот век не е различен од капацитетот на Владимир Путин да дејствува како расипувач на Балканот денес. Неуспехот на Западот да ги реши споровите што произлегоа од колапсот на Југославија во 1992 година му овозможи на Путин да ги искористи симпатиите наклонети кон Русија во регионот и да го попречи неговиот процес на европска интеграција.
Фрустрирана од ЕУ, Србија сѐ повеќе се зближува со Русија и одби да се усогласи со санкциите на ЕУ како одговор на целосната инвазија на Украина.
Овие јасни историски паралели ја илустрираат важноста да се слуша австриската перспектива. Заканата на Русија за Европа не е ограничена само на бојното поле во Украина, туку се протега и на Балканот – регион опкружен со земји членки на ЕУ. Неуспехот да се води кредибилна политика во Југоисточна Европа, а камоли во Украина, ќе отвори сериозни прашања за способностите на ЕУ да ги брани своите вредности на светската сцена.
Австрија често е исмевана затоа што е мекото подножје на Европа за руското влијание. И покрај инвазијата на Украина, нема знаци за придвижување кон пристапувањето во НАТО бидејќи воената неутралност останува содржана во австрискиот устав. Владата во Виена, иако ги поддржува санкциите на ЕУ против Русија, ги задржа односите со Кремљ. Австрискиот канцелар Карл Нехамер стана првиот лидер на ЕУ што се сретна со Путин во Москва од почетокот на целосната инвазија на Украина.Но би било грешка да се отфрли Австрија како земја без какви било решенија за безбедносниот предизвик што го претставува Русија. Навистина, ескалацијата на ситуацијата на Балканот ја потврди клучната улога на Австрија во идниот успех на политиката на ЕУ кон регионот. Ниту една друга земја членка на ЕУ не направи повеќе од Австрија за да им понуди на шесте балкански земји перспективи за полноправно членство во ЕУ. Учеството во иницијативите за регионална соработка, како што е Берлинскиот процес, е исто така приоритет на австриската надворешна политика.
Австриското раководство во европската интеграција на регионот е во целосна спротивност со ограниченото внимание што ЕУ му го посвети на ова прашање. Нападот на Русија врз Украина не се материјализираше во признавање на стратегиската важност на Балканот на ниво на ЕУ.
По дводневниот самит, чија цел беше да се решат тензиите меѓу Бугарија и Македонија, претставниците на ЕУ не учествуваа на прес-конференцијата закажана со шестемина лидери од регионот. Тоа доведе до широкораспространето незадоволство кон ЕУ низ целиот регион, при што растеше скептицизмот во текот на 2030 година како целна година на Европскиот совет за пристапување.
Австрискиот министер за надворешни работи ја повика ЕУ да се откаже од бинарното размислување за проширувањето и да го придвижи процесот на европска интеграција во Украина, Молдавија и на Балканот со постепено темпо.
Шаленберг неодамна упати директен предизвик до своите партнери во ЕУ, прашувајќи дали ние (како ЕУ) сме способни да извезуваме стабилност или ризикуваме да увезуваме нестабилност.
Една од клучните лекции од искуството на Централна Европа за европската интеграција во раните 2000-ти беше важната улога што ЕУ ја одигра во градењето на политичката и економската стабилност.
Прифаќањето на Украина и на Босна истовремено во ЕУ ќе обезбеди нови можности за инвестиции и економски раст. Додека ЕУ денес се соочува со заканата од Русија, можеби ќе биде добро да се сети на сопствената историја и да го следи водството на Австрија.
Автор: Хуго Блевет-Мунди
