Секоја година некаде во ноември и околу 26 јули се навраќам на сонгот и стиховите што ги пеев во седумдесеттите. Песната е снимена во Студиото 2 на Македонското радио, како програмска определба на продукцијата за откривање и афирмирање домашни авторски профили, кантавтори, за каков што бев најверојатно третиран според строгите критериуми на продукцијата. Аранжманот го направи мојот пријател, покојниот Боби Мицев, клавирски виртуоз и талент, боем, син на познатиот професор Миодраг Мицев – голем познавач на психоанализата, Достоевски, театарот и пасиониран играч на спортска прогноза. Со Боби, кој во тоа време беше голема музичка надеж, се договоривме, а и така направивме, аранжманот да биде мелодиски развиен, а текстот да се испее во т.н. парландо-манир.
„Мојот прв сосед беше правник / Не беше оженет / Играше фудбал беше познат и омилен / Јас бев негов редовен гледач / Го ценев и бев горд што го знам“
Праволиниски и во баритон-регистар го отпеав и овој текст, по што ги начув и првите шеговито цинични коментари по ходниците и музичките кулоари, дека сум прозвучел како поп, дека во песната се чувствува траур, дека велелепното најубаво тонско Студио 2 на Балканот сме го претвориле во црква и слични скерца.
Рефренот со мелодиско-ритмичниот набој ја ублажи мачната ситуација. Продуцентот и луѓето во тонската режија како да се разведрија и здивнаа, сонгот најверојатно им прозвучи во духот и рамките на стандардниот шлагерски звук и ќе можат полесно да го оправдаат доделувањето на терминот на „надворешни таленти“ – кантавтори, што носи секогаш извесен ризик.
„Бевме деца во тоа време / Фудбал беше во секој од нас / Во маало главен беше мојот сосед / Сакав таков да бидам и јас“
Во времето за кое пеев, навистина го сакавме фудбалот, а мојот прв сосед беше вистинска личност и студираше право. Играше за некои од скопските клубови и ни беше идол. Со Тома Петровиќ, денес покоен, долги години бевме колеги режисери во Македонската телевизија и при нашето дружење го коментиравме во шега тој момент на идолопоклонство што го бев вградил и во своето однесување и секогаш го „признавав“ како респект од раната маалска фасцинација.
„Градот во кој сум роден / И во кој денес живеам / Во 63-та беше срушен од земјотрес / Тој ден јас бев на морскиот брег / Се вратив со првиот воз“
Продолжува и се згуснува текстот, парландото добива интензитет и драматичност.
„Возот со којшто се вратив / Во градот во којшто живеев / Пројде покрај многу срушени домови / Застана на урнат перон / Застана на урнат перон“
Повторно негодување во тонската режија. Продуцентот со забелешка дека толку многу текст во една песна немало досега во историјата на македонската забавна естрада. Така ти е тоа со кантавтори, благо се себепрекори и одмавна со рака во знак да продолжиме со работа.
„Бевме деца во тоа време / Тажен беше и стар и млад / Го немаше веќе мојот сосед / Малку остана од нашиот град“
Повторно рефренот, мала кафе-пауза и прашање од тон-снимателот кој е „мојот сосед“, дали навистина постоел, што во некоја рака ми потврди дека текстот има смисла штом буди интерес и отвора прашања. Тоа ми ја врати самодовербата.
„Градот во кој сум роден / И во кој денес живеам
Денес е голем светол и модерен / Има и нов стадион / Но стои и оној урнат перон“
Се исклучуваат магнетофоните, скапата миксета единствена од тој вид во тоа време на Балканот. Продуцентот и тон-мајсторот прибележуваат нешто во картоните и песната што ја носев во себе и ја подготвував со години е веќе дел од огромната правлива фонотека на националното радио во која и ден-денес се наоѓа. Песната во која е испеана мојата љубов кон Скопје, искрено со мера, без естрадна лажна патетика, а може да се чуе одвреме-навреме и денес во некои пригодни програмски појаси, најчесто околу годишнините од земјотресот или во некои од емисиите на мојот драг колега од радиото, Гиш, вљубеник и посветен, вреден истражувач на малку познати скопски знаменитости. Ова се случи во фамозната 1984 г. и во некоја рака беше инспирирана и поттикната од еден градителски подвиг. Имено, во тоа време беше направен дел од јужната фудбалска трибина, што за мене и мојата генерација вљубеници во фудбалот беше случка од собитиен карактер. Само еден дел од стадионот, една трибина и бевме во зоната на возгордеаност и себечувствие. Така беше тогаш, со тоа во извесна смисла се приведе кон крај една етапа во постземјотресно Скопје, време во кое на планот на градењето се случија навидум многу работи, а некако градот отиде многу во широчина, ја загуби душата како што милуваат да се изразат поетски мистерија. Според хронолшките податоци, масовната изградба на поголеми станбени објекти започнува најпрвин во центарот на постземјотресно Скопје, и тоа во состав на т.н. Градски ѕид, кој е идејно дефиниран со конкурсниот проект на Кензо Танге. Но при разработката на проектот со т.н. деветта варијанта се отстапува од конкурсната идеја за Градски ѕид оформен со повеќекатни терасести блокови, кои се заменети со станбени кули и ламелни станбени блокови. Домашни и странски архитекти учествувале во масовната обнова и градба на новото Скопје. Така никнуваат фамозниот Градски ѕид, новата железничка станица, а јавниот простор во градот го узурпираат и освојуваат футуристички градби – архитектурни фантазмагории во натур-бетон како комплексите УКИМ, МОБ, Поштата и сл.
Бевме деца во тоа време и некои работи малку ги разбиравме. Скопје по земјотресот беше прогласен за Град на Солидарноста и во него се влеваше многу братска помош. Беа изградени населби со фински, норвешки, шведски бараки, руски монтажни комплекси, некои капитални објекти, како театарот, универзитетскиот комплекс, Градскиот ѕид, транспортниот центар, на падините на Водно никна и елитна населба на просторот околу црквичето во Капиштец и пошироко. Паралелно почна да се гради и околу Охрид, Елешец, Лагадин. Она што остана недоречено и помалку загадочно беше центарот на Скопје.
Ентузијазмот како да подзапре, градителскиот занес папса. Најверојатно потскусија и средствата од братската југословенска помош и пошироко се прелеаја во раскошни пространи градби на падините на Водно… Сето тоа беше изведено мошне итро и, се разбира, во тесен круг во кој беа другарите од политичката врхушка и, се разбира, ескорт од личности од јавниот и културниот живот за приказната да биде поубедлива. Градежната оператива го расчисти теренот, го распарцелизира и ги удри темелите на првото прелевање на капиталот од фондовите на постземјотресно Скопје, во приватни имоти, кои сега во посттранзицијата се вистинско богатство. Многу од нив им се продадоа на новопечените богати махери и трагата полека се покрива и брише. Многу од бетонот и другиот градежен материјал од солидарната братска помош се вгради и околу охридското крајбрежје, според некои, и се пренесе и во Нов Белград и пошироко. Градскиот плоштад остана простран, празен и безличен.
Скопје по двеилјадитатa, најпрвин во виртуелна 3Д-анимација, а потоа следуваше интензивен градежен период. Некаква топлина во нас, визури на градот за кои некогаш мечтаевме. Скопје, градот за каков можевме само да сонуваме, веќе стана реалност и како птицата феникс никна и од виртуелно, стана реално, нешто што можеше да се види, допре, доживее. Нов театар, Музеј на револуцијата, Филхармонија, Археолошки музеј, многубројни споменици, фонтани, мостови преку Вардар… многубројни нови величествени визури. Во британскиот весник „Гардијан“, во рубриката „Патувања“ насловена „Бегствата на Џоан О’Конор“, авторката пишува вака: „Панорамата на Скопје сама ја раскажува приказната за себе многу поживописно од која било историска книга: станбените блокови од социјалистичкото време, минарињата на отомански џамии, византиските куполи, турските бањи и контроверзијата од последно време – неокласичните згради, мостовите и грандиозните споменици, резултат на неодамнешната градежна треска во насока на зајакнување на националната гордост. Сега, кога правта е слегната, посетителите ќе најдат големо задоволство за нивната љубопитност“. Џоан О’Конор препорачува прошетка по тесните улички на Скопската чаршија, на плоштадот „Македонија“ со Триумфалната капија, спомениците на националните херои, осветлените фонтани. Пишува за манастирот од 12 век „Свети Пантелејмон“, за жичницата на Водно.
Мал град со големо срце, подвлекува авторката Џоан О’Конор за главниот град на Македонија, земја што исто така ја препорачува да се посети. Скопје со старите и новите градби е модерен култ и тајна и цивилизациска мистерија. Крстопат каде што се разурнувало, палело, доградувало, надградувало, менувало, место што како птицата феникс секогаш одново никнува и станува реалност и може да се види, допре и доживее, место што мора да се посети
А за оние што навистина го сакаат и „старото и новото“ Скопје, еве ги линкот за сонгот и спотот како дел од искрената љубов кон „Градот во кој сум роден“ што може да се погледнат на Јутјуб.
https://www.youtube.com/watch?v=b24I05HAwKE
Аљоша Симјановски
