Нуриел Рубини
Големата умереност го отвори патот до големата стагфлација, која ќе биде карактеризирана со нестабилност и наплив на забавени негативни шокови во понудата. Вредноста на американските и светските акции веќе е во опаѓање, додека сè уште не се знае колкави ќе бидат процените од обемот на кризата што претстои
Веќе една година тврдам дека инфлацијата постојано ќе се зголемува, дека нејзините причини вклучуваат не само лоши политики туку и негативни шокови во понудата и дека обидот на централните банки да се борат против неа ќе предизвика драстичен пад во економијата. Кога ќе се случи рецесијата, како што предупредив, таа ќе биде тешка и долготрајна, со широкораспространети финансиски проблеми и должнички кризи. И покрај нивните агресивни ставови, централните банкари, фатени во должничката замка, сепак може да тргнат по полесниот пат и да се согласат на инфлација над прагот. Секое портфолио на ризични акции и помалку ризични обврзници со фиксен приход ќе изгуби пари на обврзниците, поради повисоката инфлација и инфлациските очекувања.
Како може да се сфатат овие предвидувања? Прво, оние што мислеа дека инфлацијата ќе биде привремена, очигледно се покажа дека беа во заблуда, а во право беа оние што прогнозираа дека таа постојано ќе расте. Покрај претерано лабавата монетарна, фискална и кредитна политика, негативните шокови во понудата предизвикаа раст на цените. Карантините во пандемијата на ковид-19 предизвикаа тесни грла во синџирите на снабдување, вклучувајќи и во работната сила. Кинеската политика за искоренување на инфекциите со ковид-19 создаде уште повеќе проблеми за глобалните синџири на снабдување. Руската инвазија на Украина предизвика шокови на енергетските и другите пазари на стоки. И поширокиот режим на санкции, не само користењето на американскиот долар и другите валути како оружје, дополнително ја подели глобалната економија, со формирање пријателски табори, како и трговските и доселеничките ограничувања, кои го забрзуваат трендот кон деглобализација.
Сега сите признаваат дека овие постојани негативни шокови во понудата придонесоа за инфлација, а Европската централна банка (ЕЦБ), Банката на Англија и Федералните резерви (ФЕД) на САД почнаа да признаваат дека ќе биде исклучително тешко да се изведе контролираното забавување на економијата. Претседателот на ФЕД, Џером Пауел, сега зборува за контролирано забавување со барем „некој проблем на патот“. Во меѓувреме, тешкото сценарио станува консензус меѓу пазарните аналитичари, економистите и инвеститорите.
Многу е потешко да се постигне контролирано забавување на економијата во услови на стагфлациски негативни шокови во понудата отколку кога економијата се прегрева поради прекумерната побарувачка. Од Втората светска војна, никогаш немало случај кога ФЕД постигнал контролирано забавување на економијата со инфлација над пет отсто (во моментов е над осум отсто) и невработеност под пет отсто (моментално е 3,7 отсто). Иако драстичниот пад во економијата е основната линија за САД, тоа е уште поверојатно во Европа, поради рускиот енергетски шок, забавувањето на Кина и ЕЦБ уште повеќе заостанува зад кривата во однос на ФЕД.
Дали сме веќе во рецесија? Сè уште не, но САД објавија негативен раст во првата половина од годината, а повеќето напредни показатели за економската активност во напредните економии укажуваат на нагло забавување, што ќе стане уште полошо со затегнување на монетарната политика. Драстичниот пад во економијата до крајот на годината треба да се смета како главно сценарио.
Иако многу други аналитичари сега се согласуваат, се чини дека тие мислат дека претстојната рецесија ќе биде кратка и плитка, додека јас предупредив на таквиот релативен оптимизам, нагласувајќи го ризикот од тешка и долготрајна стагфлациска должничка криза. И сега, најновата неволја на финансиските пазари, вклучувајќи ги и пазарите на обврзници и кредити, го зацврсти мојот став дека напорите на централните банки да ја вратат инфлацијата до прагот ќе предизвикаат и економски и финансиски крах.
Исто така, долго време тврдам дека централните банки, без оглед на нивните тешки разговори, ќе почувствуваат огромен притисок да го поништат своето затегнување штом ќе се оствари сценариото за драстичен пад во економијата и финансиски крах. Во Велика Британија веќе се забележуваат рани знаци на колебање. Соочени со реакцијата на пазарот на непромислениот фискален стимул на новата влада, Банката на Англија започна програма за итно квантитативно олеснување (КО) за купување државни обврзници (чии приноси се зголемија).
Монетарната политика сѐ повеќе е подложна на фискално заробување. Потсетете се дека сличен пресврт се случи во првиот квартал од 2019 година, кога ФЕД ја прекина својата програма за квантитативно заострување (КЗ) и почна да спроведува мешавина од квантитативно олеснување на задна врата и намалувања на стапките на политиката, откако претходно сигнализира континуирано зголемување на стапката и квантитативно заострување, на првиот знак на мали финансиски притисоци и забавување на растот. Централните банки ќе користат тешки зборови, но постои добра причина да се сомневаме во нивната подготвеност да направат „сè што е потребно“ за да се врати инфлацијата до нејзината целна стапка во свет на прекумерен долг со ризици од економски и финансиски крах.
Згора на тоа, постојат рани знаци дека големата умереност ѝ го отстапи местото на големата стагфлација, која ќе се карактеризира со нестабилност и наплив на забавени негативни шокови во понудата. Покрај гореспоменатите нарушувања, овие шокови може да го вклучат стареењето на општествата во многу клучни економии (проблем што се влошува со доселеничките ограничувања), кинеско-американско разидување, „геополитичка депресија“ и распад на мултилатерализмот; нови варијанти на ковид-19 и нови епидемии, како што се мајмунски сипаници, сè поштетните последици од климатските промени, сајбер-војни и фискални политики за зголемување на платите и моќта на работниците.
Што значи тоа за традиционалното портфолио 60/40? Претходно тврдев дека негативната корелација помеѓу цените на обврзниците и капиталот ќе се распадне како што расте инфлацијата, и навистина се случи така. Помеѓу јануари и јуни оваа година, американските (и светските) капитални индекси паднаа за над 20 отсто, додека приносите на долгорочните обврзници се зголемија од 1,5 на 3,5 отсто, што доведе до огромни загуби и на акциите и на обврзниците (позитивна ценовна корелација).
Дополнително, приносите на обврзниците паднаа за време на пазарното закрепнување помеѓу јули и средината на август (како што точно предвидував дека ќе биде привремен скок на цените на акциите), со што се одржува позитивната ценовна корелација. Од средината на август, акциите го продолжија својот остар пад, додека приносите на обврзниците се многу повисоки. Бидејќи повисоката инфлација доведе до построга монетарна политика, се појави урамнотежен пад пазарите за акциите и за обврзниците.
Но американските и глобалните акции сè уште не се целосно проценети дури и при умерен и краток економски пад. Акциите ќе паднат за околу 30 отсто во умерена рецесија и за 40 или повеќе отсто во тешката стагфлациска должничка криза што ја предвидов за глобалната економија. Знаците на оптоварување на должничките пазари се зголемуваат: суверените распони и стапките на долгорочните обврзници растат, а распоните со високи приноси нагло се зголемуваат; пазарите на заеми со потпора и задолжителни заеми се затвораат, високозадолжените фирми, банките во сенка, домаќинствата, владите и земјите влегуваат во должничка криза. Така што, кризата веќе настапи.
