Дали е можна заедничка воена структура во рамките на БРИКС? БРИКС стана најголемиот предизвик за Западот досега, дури поголем и од оној на СССР од времето на Студената војна, чија економска моќ на својот врв не беше ни блиску до онаа што ја има БРИКС сега. Како ќе му пристапи Западот – од позиција на конфронтација (која е крајно ризична според сите сметки) или со нудење „помирувачка рака“ подготвена да соработува според некои нови правила на игра – останува да видиме. За второто, за жал, не сум убеден, пишува Зоран Метер на „Геополитика њуз“
Фељтон: Омаловажувањето на БРИКС би можело да му се врати на Западот! (4)
Во БРИКС на сите членки им е јасно дека им се попотребни брзи практични потези, кои ќе имаат видливо влијание „на терен“ отколку обични идеолошки бесполезни дискусии и игри со овој или оној вредносен систем. За такво нешто пред сѐ им е потребна финансиска сила. Засега таа дефинитивно е на страната на Западот, кој ги надгледува клучните меѓународни финансиски институции. Во оваа смисла, БРИКС полага голема надеж во Новата развојна банка (НДБ), на чело со поранешната бразилска претседателка Дилма Русеф.
Со проширување на уште шест членки, оваа финансиска институција, која првенствено се потпира на кинески пари, веројатно ќе мора да го зголеми своето сервисирање на развојните потреби и инвестициите на новите членки. Затоа, во оваа смисла, секако би биле добредојдени финансиските инпути во нејзиниот имот од новодојдените земји, пред сè „бесрамно“ богатата Саудиска Арабија.
Непосредно пред објавата за прием на Саудиска Арабија во БРИКС, францускиот медиум „Фигаро“ пишуваше дека се водат преговори за приклучување на Саудиска Арабија кон банката (НДБ), која е основана во 2014 година од земјите на БРИКС под покровителство на Кина. НДБ е создадена за да ја финансира помошта за развој и е дизајнирана да се натпреварува со структурата на Светската банка под контрола на Западот, наведува францускиот медиум. Притоа се наведува дека Саудиска Арабија, иако нејзината валута сè уште е поврзана со доларот, со месеци преговара за дедоларизација со Кина.
Според истражувачот Наем Гина, моделот на Новата банка за развој не се разликува од моделот на Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд, бидејќи е во сопственост на членовите на БРИКС, но тој е развиен како алтернатива на глобалниот капиталистички модел – пишува онлајн верзијата на Ал џезира.
Тука би додале дека НДБ досега има позајмено 33 милијарди долари за околу 100 проекти. Во последните три години, три нови членки, Египет, Обединетите Арапски Емирати и Бангладеш, ѝ се приклучија, а Уругвај треба да биде примен наскоро. Имено, една земја не мора да биде членка на БРИКС за да се приклучи на нејзината Нова развојна банка.
Во овој контекст, претставуваме неколку едноставни статистики:
– БРИКС во својот стар (претходен) формат сочинува 27 отсто од светската територија (40 милиони квадратни километри) и околу 42 отсто од светското новинарство (3,2 милијарди луѓе). Земјите од Г7, на пример, имаат само 800 милиони луѓе.
– Во 2022 година, вкупниот БДП на земјите од БРИКС беше 44 трилиони долари. Контролира 17 отсто од светската трговија и дава значителен придонес во Светската трговска организација (СТО).
– Нејзините пет членки имаат 15 отсто од гласовите во Светската банка и Меѓународниот монетарен фонд, додека САД имаат 17 отсто, а земјите од Г7 имаат 45 отсто.
– Со новите шест членки, овие стапки дополнително се зголемуваат, така што БРИКС сега зазема 36 (и веќе не 27) проценти од површината на Земјата, 45 проценти од нејзиното население, 30 проценти од светската економија и 44,35 проценти од светските резерви на нафта, со фактот што сега обезбедуваат до 80 отсто од неговото производство.
БРИКС сега ги проширува можностите на Новата развојна банка (НДБ) и Базенот на контингентни девизни резерви, развивајќи унифициран електронски систем за плаќање и ја зголемува улогата на националните валути во меѓусебните порамнувања меѓу земјите-членки.
Заклучок
Кога конечно сѐ ќе се собере, и плус и минус, влијанието на БРИКС во светот сигурно рапидно ќе расте. Неговиот потенцијал е огромен, а прашање на волјата на инволвираните земји ќе биде дали целосно ќе го операционализираат во практика – во корист на нивниот развој и изградбата на нов свет во согласност со нивните визии.
Охрабрен сум за таков заклучок, не само од импресивните бројки туку уште повеќе од зголемената опасност од глобален геополитички конфликт каде што Соединетите Американски Држави сè повеќе, речиси во крајна линија, бараат од неутралните земји да се приклучат на нејзиниот блок.
Но тоа не го сакаат неутралните или суверените земји (за што, сепак, сведочи и оваа анализа). Напротив, тие сакаат по секоја цена да избегнат да бидат вовлечени во конфронтациите на големите и моќните, по што, како што историјата безброј пати докажала, земјите во развој би останале најголеми губитници.
Колку БРИКС стана важен говори и фактот што на вториот ден од самитот во Јоханесбург (БРИКС+), кога се разговараше за неговото проширување (одлуката беше донесена зад затворени врати од лидерите на петте актуелни членки), присуствуваа високи претставници на дури 60 земји од светот, а присуствуваше и генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш.
БРИКС, како што се претставува, не е антизападна организација, туку организација што сака да покаже дека е можно без Западот. Јас би додал – ако е потребно. А дали ќе биде потребно ќе зависи пред сѐ од потезите на САД како лидер на обединетиот Запад.
Ниту на Запад нема единство за сите клучни прашања, колку и да избегнуваат јавно да зборуваат за тоа. Тоа го нема ни кога станува збор за иднината на украинската војна, а камоли за помалку незгодни прашања како што се економските односи со Кина, прашањето за Тајван итн.
А Западот, во својата суштина, како и БРИКС, е само група држави поврзани со интереси, со еден исклучок: дополнително е поврзан со заедничка воена структура – НАТО. А на Западот (кој сега го персонифицира клубот Г7, иако е познато дека САД играат клучна улога во него) ќе владее хармонијата сѐ додека клучните интереси на најважните земји се релативно усогласени.
Што и да се мисли, БРИКС стана најголемиот предизвик за Западот досега, дури и поголем од оној на СССР од времето на Студената војна, чија економска моќ на својот врв не беше ни блиску до онаа што ја има БРИКС сега.
Како ќе му пристапи Западот – од позиција на конфронтација (што е крајно ризично) или со нудење „помирувачка рака“ подготвена да соработува според некои нови правила на игра, останува да видиме.
За второто не сум убеден, но навистина се надевам дека грешам.
(Крај)
