На Брисел му е потребен литиумот за да ги зголеми употребата на обновливи извори на енергија и производството на електрични возила, но локалните жители во голем дел од Португалија не ги поздравуваат овие планови
Португалците не ги сакаат рудниците на литиум
Заспаниот град Фундао во централна Португалија, опкружен со бујни ридови и вишни дрвја, е една од шесте области што Владата претходно оваа година ги одобри за истражување литиум. Но локалните жители се против тоа. Литиумот е клучен елемент во батериите за напојување на електричните возила и други зелени технологии, кои Европската Унија (ЕУ) треба да ги употреби за да ја постигне целта на Зелениот договор за да стане климатски неутрална до 2050 година. Но во Фундао и другите градови низ Португалија, плановите за отворање нови рудници создаваат јаз меѓу Владата и локалните заедници, кои се загрижени дека активностите за екстракција би можеле да им наштетат на животната средина и на блиските фарми, поткопувајќи ја нивната егзистенција.
Рударството ризикува да ги исцрпи и контаминира резервите на вода и ќе создаде загадување со бучава и прашина. Жоао Галамба, државниот секретар за енергетика на земјата, ги отфрла тие грижи, тврдејќи дека тие произлегуваат од „намерни дезинформации“ и „пропаганда“ што ги шират невладините организации за да ги соберат жителите против рудниците. Но некои луѓе од Фундао велат дека Владата не направила доволно за да одговори на нивните грижи за потенцијалното влијание врз нивните заедници. Многумина не се против ископувањето на литиум. Доколку се поштеди земјоделското земјиште, плановите, всушност, би можеле да имаат корист за регионот со инвестиции и создавање работни места.
Отпад од животната средина
Одамна се водат слични спорови во други градови, со резултати што не се особено охрабрувачки за еколошките активисти. Во Барко, на околу 20 километри од Фундао, Владата и локалните групи со години кршеа копја кога, во октомври, државата потпиша договор за концесија со компанијата „Неомина – Минериос Аргемела“ и покрај противењето на многу жители и на општината.
Како и во Фундао, областа може да забележи контаминација и ерозија на водата. Активистите велат дека Владата не докажала дека рудниците нема да предизвикаат штета, но властите велат дека процените на влијанието, проверени од национална агенција, покажуваат дека проектите нема да ѝ наштетат на животната средина. Националната лабораторија за енергија и геологија (ЛНЕГ), истражувачка гранка на португалската влада, ги брани плановите на Лисабон. Претседателката на извршниот одбор, Тереза Понс де Леао, рече дека современото ископување литиум носи само мали еколошки ризици.
Во обид да се спречи локалниот отпор, рударските компании презентираат планови за заштита на животната средина, кои вклучуваат одредби како рециклирање на поголемиот дел од водата што се користи за време на екстракција и спречување на контаминација на водата. Но активистите не веруваат и велат дека мерките не се доволни и не се справуваат со долгорочни прашања, како што е закиселувањето на почвата. Тие несогласувања ги зголемуваат тензиите, особено затоа што Владата може да избере да ги натера луѓето да ја напуштат нивната земја доколку нема пријателско решение. Ако се случи тоа во Фундао, тоа би бил експлозивен потег и би го продлабочил тековниот спор меѓу Владата и локалните општини за тоа кој е сопственик на земјиштето и кој треба да плати за зелената транзиција.
Ризичен бизнис
Додека Владата го спроведува наративот дека нејзините планови ќе помогнат да се зајакне стратегиската независност на ЕУ кога станува збор за суровините, експертите не се толку сигурни дека стратегијата ќе се исплати. Португалија веќе ја има најголемата европска индустрија за литиум, ископувајќи околу 900 тони во 2020 година или еден отсто од глобалното производство. Чиле произведува околу 20.000 тони, а Австралија 40.000 тони.
Компанијата „Савана“ е во процес на отворање нов рудник на северот на Португалија до 2025 година, проект што не е дел од шесте области што Владата неодамна ги отвори за истражување литиум. Оттаму се надеваат дека ќе произведуваат околу 5.000 тони литиум годишно откако рудникот во Баросо ќе почне да работи и има цел да обезбеди поквалитетен литиум за батерии за електрични автомобили. Забрзаното преминување кон електрични возила и обновлива енергија создава глобален недостиг од литиум, а цените се зголемија повеќе од двојно минатата година. Но економскиот аргумент за отворање рудници во Португалија е несигурен, бидејќи е производител со висока цена. Во Јужна Америка, литиумот се екстрахира од солените полиња што е побрз процес, кој чини околу половина од ископувањето. Дури и националната истражувачка агенција признава дека Владата можеби нема да може да отвори толку рудници колку што се надева.
И покрај тие несогласувања, фирмите како „Савана“ и Владата напредуваат со проекти за литиум соочени со локалниот отпор. Литиумот мора да се ископува некаде за да се поттикне зелената транзиција. Барем во Португалија, земјата ќе ги следи правните стандарди и ќе работи на ублажување на секое влијание врз животната средина. Но месното население останува скептично.
