Дејвид Малпас
Според последните прогнози на Светската банка, светскиот раст се очекува да забави за 2,7 процентни поени меѓу 2021 и 2024 година, што е повеќе од двојно од темпото меѓу 1976 и 1979 година. За да се избегне продолжен период на стагфлација, политичарите во светот мора да се фокусираат на неколку области
Нешто повеќе од две години откако пандемијата ја предизвика најдлабоката светска рецесија од Втората светска војна, светската економија повторно е во опасност. Овој пат истовремено се соочува со висока инфлација и бавен раст. Дури и ако се избегне светска рецесија, ефектите од стагфлацијата може да траат неколку години, со потенцијални дестабилизирачки последици за економиите со ниски и средни приходи, освен ако не се постигнат силни зголемувања на понудата.
Во услови на конфликт во Украина, зголемена инфлација и раст на каматните стапки, најновите прогнози на Светската банка велат дека светскиот раст се очекува нагло да опадне оваа година на 2,9 отсто, од 5,7 отсто во 2021 година. Ова, исто така, одразува речиси една третина намалување на прогнозата за јануари 2022 година, која предвидуваше раст од 4,1 отсто за оваа година. Зголемувањето на цените на енергијата и храната, заедно со прекините во снабдувањето и трговијата предизвикани од украинскиот конфликт и неопходната нормализација на каматните стапки што сега е во тек, се причина за најголем дел од намалувањето на растот. Последиците од војната во Украина ги комплицираат предизвиците за многу од економиите во развој. Се очекува тие да постигнат раст од 3,4 отсто во 2022 година. Слично на тоа, прогнозата за раст за земјите со среден приход во 2022 година е нагло намалена, губејќи 1,3 процентен поен во однос на јануарската прогноза.
Реалниот приход по жител во 2023 година ќе остане под нивото од пред пандемијата во околу 40 отсто од економиите во развој. За многу земји, ќе биде тешко да се избегне рецесијата. Со ограничено снабдување со природен гас, особено за употреба во ѓубрива и електрични мрежи во посиромашните земји, најавите за големи зголемувања на производството низ светот ќе бидат од суштинско значење за враќање на неинфлацискиот раст.
Опасноста дека натпросечната инфлација и потпросечниот раст ќе опстојат неколку години е значителна. Помеѓу 2021 и 2024 година, се предвидува светскиот раст да забави за 2,7 процентни поени. Слабиот раст, веројатно, ќе опстојува во текот на наредните години поради слабите инвестиции во поголемиот дел од светот. Со оглед на тоа што инфлацијата сега е на повеќедецениско највисоко ниво во многу земји, а се очекува понудата бавно да се зголемува, постои ризик стапката на раст на цените да остане повисока подолго од моментално очекуваното.
Освен тоа, надворешниот јавен долг на економиите во развој денес е на рекордно ниво. Поголемиот дел од нив се должи на приватните доверители, а голем дел од тоа вклучува променливи каматни стапки, кои би можеле ненадејно да се зголемат. Како што условите за светско финансирање се заоструваат и валутите поевтинуваат, должничките проблеми, кои претходно беа ограничени на економиите со ниски приходи, се проширија во земјите со среден приход.
Повлекувањето на ниските каматни стапки во САД и другите напредни економии, заедно со последователното зголемување на светските трошоци за задолжување, претставува уште еден значаен спротивен ветер за светот во развој. Покрај тоа, во текот на следните две години ќе заврши најголемиот дел од фискалната поддршка обезбедена во 2020 година за борба против пандемијата, иако нивото на долгот ќе остане зголемено. Со вакви чекори ќе биде важно да се намали нееднаквоста и да се бараат повисоки приходи за сите со користење фискални и монетарни алатки што ги зајакнуваат синџирите на снабдување, малите бизниси и процесот на распределба на капиталот.
Намалувањето на ризикот од стагфлација ќе бара насочени мерки од политичарите низ светот. Во ера на преклопување на светските кризи, политичарите насекаде ќе треба да ги фокусираат своите напори во пет клучни области. Прво, тие мора да ја ограничат штетата на луѓето погодени од украинскиот конфликт. Ова ќе бара координирање на одговорот на кризата, вклучувајќи и испорака на итна храна, медицинска и финансиска помош во областите зафатени од конфликт и споделување на товарот на сместување, поддршка и евентуално преместување на бегалците и внатрешно раселените лица. Второ, политичарите мора да се спротивстават на скокот на цените на нафтата и храната. Од суштинско значење е да се зајакне снабдувањето со клучните артикли со храна и енергија. Сите земји треба да ги поткрепат мрежите за социјална заштита и да избегнуваат ограничувања на извозот и увозот што ги зголемуваат зголемувањата на цените. Трето, постои итна потреба да се засилат напорите за олеснување на долгот. Како што должничките проблеми се шират во земјите со среден приход, ризиците за светската економија ќе растат во отсуство на брзо, сеопфатно и значително олеснување. Четврто, мора да се забрза транзицијата кон извори на енергија со ниска јаглеродна емисија. Намалувањето на зависноста од фосилни горива ќе бара повеќе инвестиции во електричните мрежи, почисти извори на енергија и поголема енергетска ефикасност.
Враќањето на долгорочниот просперитет зависи од продолжувањето на побрзиот раст и постабилното опкружување на политиките засновани на правила. Има добра причина да се очекува дека, штом ќе престане конфликтот во Украина, ќе се удвојат напорите за обнова на украинската економија и заживување на светскиот раст, вклучувајќи и од групацијата на Светската банка. Во меѓувреме, политичарите мора да ги ублажат другите закани по развојот низ светот: зголемените цени на храната и енергијата, постојаниот стагфлациски притисок, сè поопасните надвиснати долгови, растечката нееднаквост и нестабилност и безбројните ризици што произлегуваат од климатските промени.
Дејвид Малпас е претседател на групацијата на Светската банка
