Некаде на интернет наидов на прашање на еден форум: Дали ние Словенците сме западњаци? И што сме воопшто? Големата разновидност и значајност на одговорите ме изненади. Дозволете ми да споменам само едно: „Словенците, или поточно нашите предци, живееле под Западот барем од 0 до 1918 година. Потоа следувале 69 години живот под влијание на источните држави (1918–1941 и од 1945 до 1991 година), а во последните 30 или повеќе години сме назад на Запад во нашата сопствена земја“. Секако, прашањето за Исток и Запад е доста релативно. Имено, ние сме западно од Москва и источно од Париз. Според мое скромно мислење, од 1991 година живееме во контурите на парламентарна демократска република. Целата власт во земјата сега треба да ја држи народот и му припаѓа на народот. Власта е поделена на законодавна, извршна и судска. Извршната власт функционира како дел од владата, додека судската власт работи независно и од законодавната и од извршната власт. Бидејќи сме млада земја, имаме општи проблеми со лабаво напишаните закони, кои дијалектички ги менуваме секојпат со секоја нова влада. Секако, Словенија е толку мала што секој ги познава речиси сите, освен ако не се поврзани со нив. И затоа мора да имаме (повеќе на хартија) комисија за спречување на корупцијата и омбудсман. Исто така, прочитав дека западната цивилизација ги опфаќа народите што живеат во Западна Европа, Америка и некои делови од Медитеранот. Таму се вели дека се во сила и општоприфатени верувања како што се индивидуализмот, демократијата и рационализмот. Ова потекнува од античка Грција. А грчко-римските влијанија придонеле за силна доверба во разумот и логиката. Дали е тоа точно?
Без оглед на сè што е кажано, јас отсекогаш сум бил Словенец и Европеец. И не сум ниту западњак ниту Балканец, иако живеам јужно од реката Сава. Би рекол дека сум генерално независна неврзана личност. И ги користам навиките што ги стекнав на Запад, а балканизмите воопшто не ми се туѓи. Треба да се каже тука дека живеев и го стекнав моето образование на Запад во Јорк, Англија, во текот на неколку години. Прво, забелешка за активност што ми е најважна: храна и пијалаци. Секако, не можам без шолја црно кафе наутро. И турско кафе директно од ѓезве со малку шеќер. Како дополнителна забелешка, ако нарачате турско или грчко кафе во Грција, однапред мора да кажете колку шеќер сакате – без, малку, многу. Секако, западњаците усвоија и разни варијанти на „еспресо“ – еве ме пијам „макијато“. Неодамна станаа модерни и домашните автомати, каде што вметнувате соодветен жетон за кафе и носите шолја. Покрај чајот, западњаците го усвоија и пиењето кафе. За мене, најлошата опција се разните приготвувања на инстант-кафе. Од пролет до есен, Словенците знаат за јадења на скара приготвени надвор – скарата е на гас или класична со јаглен. Освен ќебапчиња, плескавица, исто така со сирење, живина, шницли, риба и разновиден зеленчук, ова е добро време за дружење на отворено со сокови, вино и пиво. Особено добра храна е, на пример, и телешкото „под сач“. Во Англија, главно поради дождот, немаше многу такви можности, а студентската популација јадеше ручек главно во поевтини кинески и индиски ресторани. Ретко вечеравме со „Т-боун“ стекови, но често имавме „сендвич ручеци“ во пабови. Некако, не се навикнав таму да пијам пиво, кое беше млако. На првиот ручек со англиски познаници предизвикав мал проблем со зелената салата. Листовите од зелена салата беа само измиени со вода. Кога побарав сол, масло и оцет, предизвикав возбуда кај мојот домаќин. Како е можно еден источњак да јаде салата со „француски дресинг“. Секако, објаснив дека дома сите јадеме салата на тој начин. Подоцна, дознав дека францускиот дресинг може да содржи и лук итн. Секако, Словенците можат да уживаат и во други јадења од словенечката, италијанската, унгарската и медитеранската кујна поради нашата геополитичка локација.
Многу сакам да користам добри обичаи од Западот и Истокот, но некако сè уште не сум во полза на Денот на вљубените, Денот на благодарноста и Ноќта на вештерките.
Иван Лебан
Авторот е пензиониран универзитетски професор
