Иако некои европски политичари се амбивалентни кон донесеното законодавство за заштита од климатските промени (ИРА) на американските демократи, американскиот насочен владино центриран план за пристап е многу поверодостоен за разлика од пазарно ориентираниот пристап што ја води актуелната зелена агенда на Брисел. Наместо да се бори против ИРА, Европа треба да ја прифати својата наклонетост кон работниците
Неодамна донесениот Закон за намалување на инфлацијата (ИРА) на САД, кој вклучува стотици милијарди федерални субвенции за зелени технологии и обновливи извори на енергија, означува одамна задоцнета промена во американската климатска политика. Но иако одлуката на САД да се приклучат на глобалната борба против климатските промени е добро прифатена во Европската Унија (ЕУ), некои лидери изразија загриженост дека нацрт-законот премногу се фокусира на домашното производство и може да ги дискриминира компаниите со седиште во ЕУ.
Во неодамнешниот политички документ тврдам дека Европа не треба да се спротивстави на новиот американски пристап кон климатската политика. Наместо тоа, европските земји треба да го поздрават и да развијат подобра верзија од него. Една од причините зошто Европејците треба да ја прифатат ИРА е тоа што таа оди подалеку од малку поедноставен пристап кон климатските промени, што често доминира во дискусиите за политиките.
Тековниот пристап на ЕУ, како пример на нејзината иницијатива „Фит за 55“, се придржува до пазарна парадигма што се потпира на цените на јаглеродот за да се обезбеди саморегулација од страна на емисиите. ИРА, напротив, претпоставува дека влада што гледа напред може да ја забрза транзицијата кон зелена економија преку насочени инвестициски субвенции за луѓето и компаниите. Згора на тоа, ИРА има јасна наклонетост кон работниците, фокусирајќи се на домашното вработување и обидувајќи се да ги зголеми платите со условување на некои даночни кредити со посветеноста на компаниите да ги исплаќаат постојните плати.
Додека ИРА претставува зелена индустриска политика со потенцијал да создаде милиони работни места со добра чиста енергија, пазарно-либералниот пристап на ЕУ сигурно ќе пропадне, бидејќи економската теорија што ја заснова занемарува две клучни карактеристики на човечките општества: индивидуалните трошоци за приспособување и односите на економската моќ. И додека европските политичари изгледаат воодушевено од бајковитиот свет на слободните пазари, насочениот и владино фокусиран пристап на ИРА се заснова на здраво економско размислување. ИРА има дополнителна предност што нуди позитивен наратив. Главниот политички инструмент на пропазарните економисти за да ги натера луѓето да ја прифатат одржливоста е да ги казнат за еколошки неодговорно однесување.
Дополнително, пазарниот пристап ја намалува социјалната димензија на климатските политики за пренос на плаќањата на таканаречените „губитници“ од транзицијата кон јаглеродна неутралност. Но повеќето луѓе не уживаат во казната, не сакаат да добиваат владини субвенции и секако не сакаат да бидат нарекувани губитници. Повеќето луѓе сакаат зелена економија што обезбедува пристојни, добро платени работни места и очекуваат владите да помогнат во создавањето услови за тоа. Но иако целокупниот пристап на ИРА кон климатската политика е здрав, тој има една голема мана. Едноставно кажано, на САД им недостигаат работни институции неопходни за да се преточи работнички насочената владина агенда во вистинска политика. Решавањето на структурната асиметрија на моќта меѓу работниците и работодавците бара добро организирани синдикати, работни совети и посилно спроведување на законите за минимална плата.
Јасно е дека кога станува збор за развивање климатска агенда погодна за работната сила многу европски земји имаат предност во однос на САД што можат и мора да ја искористат. За почеток, концептот на ИРА за „постојна плата“ е донекаде нејасен и би било тешко да се спроведе. Во повеќето земји на ЕУ, индустриските плати се покриени со колективни договори, а платите на синдикатот лесно може да се користат како одредници во другите сектори. Земји како Франција и Германија би можеле да водат по ова прашање. Имајќи предвид дека Германија веќе планира да постави услови за пристојна плата за сите федерални изведувачи оваа година, примената на слични барања за субвенции за зелени инвестиции не изгледа пресилно.
Покрај тоа, програмите за обука на работници мора да бидат составен дел на секоја зелена агенда. ИРА има цел да го поддржи создавањето висококвалификувана работна сила преку нудење даночни кредити на компаниите што обезбедуваат стажирање. Но успехот на овие програми зависи од достапноста на висококвалитетна настава, која оди рамо до рамо со работодавците. Ваквата практика постои само во некои делови на САД, додека Германија и неколку други земји на ЕУ имаат долга традиција на користење програми за стажирање и преквалификација за поддршка на работниците во стекнување технички вештини потребни за повеќето индустриски работни места.
Но индустриската политика нема да направи многу за да ги зголеми платите во услужниот сектор, поради што законите за минимална плата се од суштинско значење за секоја агенда за работничка политика.
Земјите на ЕУ мора да ја искористат транзицијата кон зелена енергија како можност да одредат фер минимална плата што обезбедува пристоен животен стандард. Германската влада неодамна направи важен чекор во оваа насока кога ја зголеми минималната плата од 10,45 евра на 12 евра (околу 16 долари во однос на паритетот на куповната моќ), иако голем дел од ова зголемување на минималната плата ќе биде поништен со високата инфлација. Во согласност со неодамнешната декларација на ЕУ за минимални плати, Германија мора да ја зголеми својата минимална плата најмалку на 16 евра што е можно поскоро. Така, тоа би можело да помогне да се поттикне целата ЕУ кон силен работнички насочен одговор на ИРА.
Том Кребс
(„Проџект синдикејт“)
