Мултилатералната изјава на Г7 за поддршка и согласност се претвори во фрагментиран и несигурен аранжман, опфатен со внатрешни политички и правни расправии
Во јуни 2024 година, Г7 вети заем од 50 милијарди долари за Украина – ветување за кое се надеваа дека ќе го сигнализира западното единство и ќе покаже сила. Но само неколку месеци подоцна, оваа посветеност ризикува да се распадне.
Она што започна како мултилатерална изјава за поддршка за опколената нација сега се претвори во фрагментиран и несигурен аранжман, опфатен со внатрешнополитички и правни расправии. И самиот заем, првично дизајниран да биде без ризик за кредиторите на Г7, се соочува со многу реален ризик од неуспех, освен ако не се преземе итна акција.
Оригиналниот план, роден на самитот на Г7 во Апулија, Италија, зависеше од меѓусебните отстапки од двата нејзини главни партнера. ЕУ требаше да работи на тоа заемот да го направи „отпорен на Трамп“, заобиколувајќи го Конгресот, додека САД неволно се согласија да ја почитуваат загриженоста на блокот во однос на меѓународното право, со откажување од целосната конфискација на руски имот. Наместо тоа, заемот ќе биде отплатен со неочекувани профити од замрзнатите средства на руската Централна банка – паметно, но кревко решение.
Сега, сепак, пукнатините во овој аранжман стануваат јасно очигледни.
Најголемиот проблем е шестмесечниот циклус на обновување на санкциите на ЕУ – технички, но критичен проблем. Потребна е едногласност меѓу членките на ЕУ за да се обноват санкциите, што значи дека секој глас со себе носи можност за прекин на санкциите и, следствено, прекин на приливот на приходи што треба да ја финансира отплатата на Украина. Оваа неизвесност предизвика загриженост во Канцеларијата за менаџмент и буџет на Белата куќа, која стравува дека несигурниот проток на неочекувани приходи може да создаде буџетски ризици, кои Конгресот никогаш нема да ги одобри.
Се разбира, тешко е да се игнорира иронијата овде. Од една страна, САД бараат од ЕУ да го заобиколи меѓународното право и да ги заплени руските средства. Од друга страна, таа се откажува од идејата за преземање какви било домашни правни ризици, повлекувајќи ја линијата на самиот процес на обновување на санкциите на ЕУ. Овој двоен стандард е симбол на пошироките борби и во рамките на Г7: европската неодлучност се спротивставува на правната ригидност на Америка, со Украина фатена во средината.
Сепак, решението за овој ќор-сокак може да биде едноставно. Доколку постои политичка волја, ЕУ би можела да се префрли од својот шестмесечен процес на обновување поцврст систем, поврзувајќи ги санкциите со усогласеноста на Русија со меѓународното право. Ова би го условувало укинувањето на санкциите со плаќање отштета од војната од страна на Москва, наместо да се повикува на гласање на секои шест месеци за да се задржат, а ревидираниот механизам би барал едногласно гласање за нивно прекинување.
Ваквиот потег би се усогласил и со пресудите на Судот на правдата на Европската Унија, кој никогаш не барал ригиден шестмесечен циклус на ревизија, сè додека карактерот на санкциите е „привремени мерки на претпазливост“. Сепак, политичката инерција и правните формалности продолжуваат да го блокираат овој пат за напредување. И унгарскиот премиер Виктор Орбан веќе јасно стави до знаење дека ќе стави вето на промената за продолжување на временската рамка за обновување на санкциите.
Во меѓувреме, времето истекува. И додека американскиот придонес за заемот од Г7 останува во неизвесност, ЕУ сè уште се бори да го финализира сопствениот дел од заемот.
Притискајќи напред еднострано, Европската комисија предложи билатерален заем од 40 милијарди долари за Украина – преку исклучителниот буџетски простор што ѝ овозможува на ЕУ да позајмува средства. Но иако оваа мистериозна и непроѕирна алатка се покажа како корисна во минатите кризи, сега е под лупа. Во моментов нема јасно јавно сметководство за тоа колку простор останува, а позајмувањето за Украина мора да биде завршено до крајот на годината.
Покрај тоа, условите на заемот на ЕУ се мошне вознемирувачки. За разлика од САД, Канада и Јапонија – кои ќе ѝ понудат на Украина заеми без регрес што го ослободуваат Киев од отплата доколку пресушат неочекуваните профити од руските средства, заемот на ЕУ е регресен. Ова значи дека ако падне профитот од руски средства, Украина ќе биде одговорна за 40 милијарди долари – неподнослив товар за економијата веќе осакатена од војна.
Уште полошо, ова може да предизвика загриженост за одржливоста на долгот кај Меѓународниот монетарен фонд, што потенцијално ќе го прекине пристапот на Украина до витален капитал.
Интересно е што оваа разлика помеѓу пристапите е обратна кога станува збор за големината на самиот заем. Додека САД се внимателни во однос на заштитата на својот национален буџет од ризик, ЕУ, и покрај построгите услови за отплата, се чини подготвена да засили и да преземе поголем дел од ветувањето на Г7. Доколку САД не успеваат да го постигнат својот удел, блокот е подготвен да покрие 40 милијарди долари од вкупниот износ од 50 милијарди долари, додека преостанатите 10 милијарди долари ќе бидат обезбедени од други партнери од Г7.
Но оваа навидум дарежливост со длабок џеб на крајот ја маскира растечката фрагментација во поддршката на Западот за Украина, при што секоја земја од Г7 се повлекува во своите правни и политички грижи. Заемот на Г7 требаше да биде симбол на западното единство. Но тоа единство, барем на финансиски план, се распаѓа. Наместо тоа, останува делумниот пристап за поддршка на Украина, каде што првобитната визија за кохезивен, безризичен заем е изгубена во политичко мочуриште и правни сложености.
Ако Г7 не дејствува брзо за да ги реши овие прашања, оваа клучна финансиска поддршка може да се претвори во неуспех – токму кога на Украина ѝ треба најмногу поддршка.
Армин Штајнбах
Авторот е професор по право и економија на Универзитетот ХЕЦ во Париз и соработник во институтот „Бригел“
