За да се избегнат војни и нереди, на светот му требаат поправедни правила. За жал, Европската Унија не е активна во промовирањето вакви промени
Светскиот поредок обично го решаваат победниците во големите војни. Најважниот пример е поредокот воспоставен по Втората светска војна, кој вклучува создавање на Обединетите нации и системот Бретон-Вудс, кој ги вклучува Меѓународниот монетарен фонд, Светската банка и Светската трговска организација.
Ова го официјализира системот во кој американскиот долар беше крал.
Новосоздадениот Совет за безбедност на Обединетите нации имаше задача да обезбеди меѓународен мир и безбедност – или подобро кажано, овековечување на „pax Americana“, во која се водеа многу мали војни, но без да се стави во опасност системот.
САД, Обединетото Кралство, Франција, СССР (Русија по 1991 година) и Кина станаа петте постојани членки на Советот за безбедност на ОН со право на вето. Но наскоро стана јасно дека Советот за безбедност на Обединетите нации не може да дејствува, освен во конфликти во кои постојаните членки немаа удел.
Имаше редок исклучок во 1950 година кога Советот за безбедност на ОН донесе резолуција со која се овластува коалицијата предводена од САД да ја одбие севернокорејската инвазија на Јужна Кореја, благодарение на отсуството на претставникот на СССР на состанокот.
Војната во Украина уште еднаш го истакна недостигот од моќ на Советот за безбедност на Обединетите нации да го спречи нередот создаден од една од нејзините членови.
Составот на Советот за безбедност на Обединетите нации исто така изгледа застарен: она што денес е најголемата земја во светот, Индија, не е членка, додека големите континенти како Африка и Латинска Америка не се претставени на кој било начин. Спротивно на тоа, Европа, мал континент и по географија и по демографија, е презастапена. Но дали, Франција, на пример, би се согласила да го напушти своето место на масата?
Во отсуство на резолуции на ОН, групи земји со истомисленици усвојуваат санкции за да го казнат агресорот, но бидејќи тие се извадени надвор од надлежностите на ОН, другите земји не се придржуваат до нив. Јасно е дека таквите санкции не се многу ефикасни.
Обединетите нации и мултилатералниот систем се под закана како никогаш досега, како што предупреди нивниот генерален секретар Антонио Гутереш.
Реформата на ОН ќе бара согласност од најмалку две третини од земјите-членки на ОН на гласање на генералното собрание – и ратификација со истиот сооднос. Понатаму, сите постојани членки мора да се согласат, што, иако звучи како невозможна мисија, не значи дека напорите треба да престанат.
ЕУ е далеку од тоа да биде активен промотор на реформите на ОН, иако во совршен свет, обновениот СБ на ОН треба – мислам – да ги вклучи Африканската унија, УНАСУР од Латинска Америка и ЕУ – наместо Франција.
Но ние не се движиме во оваа насока. Наместо кон еден мултилатерализам, светот се стреми кон два мултилатерализми.
Земјите незадоволни од постојниот светски поредок имаат тенденција да создаваат антизападни алтернативи – неодамнешниот самит на БРИКС во Јужна Африка е јасен пример.
Но ако БРИКС беше формиран во 2010 година, ова до одреден степен е одговор на тоа што Западот во 1973 година го создаде Г7, кој се состои од Канада, Франција, Германија, Италија, Јапонија, Велика Британија и САД (плус ЕУ од неодамна, како „ненапишан член“).
Потребата за реформирање на светскиот поредок станува уште поинтензивна во контекст на пролиферацијата на конфликти, климатската криза, систематските напади врз демократијата и човековите права и сè подлабоките глобални нееднаквости.
Дали ни е потребна уште една светска војна за нејзините победници да одлучат за новиот светски поредок? Нема смисла, ризикот за планетата е преголем.
Како Европеец, би бил повеќе од задоволен доколку ЕУ, претставувајќи го континентот што најмногу настрада за време на последната светска војна, ги стави на маса идеите за поправеден светски поредок.
Би бил уште посреќен доколку таквата дискусија ги збогати дебатите пред европските избори следната година.
(Еурактив)
