Ги замолив моите пријатели во статусот на социјалната мрежа да предложат тема за расправање. Па, која е темата за добра расправија денес? Навистина не ни недостигаат теми. Бидејќи има голем број и би било штета да се истакне само една, полесно е да се пишува за феноменот на нашите расправии на јавниот простор. Тие речиси секогаш ја имаат истата шема; ред на подигање на тензијата, низа безгранични навреди, заедно со сочни пцости.
Има многу различни мислења меѓу нас, иако сме малку на број. Ова не е нужно лошо и се подразбира. Општеството треба да има простор за различни луѓе. И не е проблем што во Хрватска не се согласуваме речиси на сите теми, проблемот настанува затоа што органски не трпиме поради тоа. Или, да се каже целосно политички коректно, воопшто не се толерираме. Другите и различните ни се непознати поими, исто колку што овие други и различни се далеку од нашите срца. На кој референтен настан и да ни дојде при рака, тука сме во отворен конфликт со придружната содржина на навреди. Од политичари до граѓани. Се бориме со зборови како на бојно поле. Како да ни е последно.
Не знам како ја замислувавме демократијата на јавниот простор кога ја посакувавме, но кај нас, простете ми за изразот, тоа често е обично с..ње. Имено, мислењето што е навистина вредно е еднакво вредно како и мислењето што е малку вредно или безвредно, но и начинот на кој се изразува. Секој одлучува според својот лакт и сѐ зависи од тоа која идеологија ја застапува, како и чии ставови брани. Дали тоа значи дека човек треба да се воздржува од изразување на своите ставови? Не мора и не треба, иако често тоа му ги штеди нервите.
Масата се приклонува и се мери во бројки, а кога некој ќе покаже дека е поинаков, тој е осуден да се брани од комбинирани напади. Се чини дека како општество ни е тешко емоционално да се одвоиме од едногласните ставови. Онака, гласно. Фактот дека некој во близина мисли сосема спротивно од нас го доживуваме како инстант предизвик. Премногу его го задушува секој обид да се воспостават универзални вредности, затоа што ги толкуваме само по сопствена дискреција. Секој со тоа станува мерило за нештата и демократијата, иако ова е стапицата на сопнување на сопствените правила. Зашто, ако си даваме право, мора да му го признаеме и на другиот.
И сега можеме да дебатираме додека не се онесвестиме, но тоа е токму водечката идеја за демократијата, која, како што се испостави, е преголем залак за нас. Тоа е како кога на незрела личност ќе ѝ дадете предмет со кој едноставно не знае да ракува. Нешто слично ни се случи и со демократијата. Со промена на системот, наводно, еднопартискиот систем го „излечивме“ со воведување повеќепартиски и демократија, а придружните појави се, претпоставувам, дел од пакетот, кој воопшто не мора да ни се допаѓа, но ние не сме исти и мора некако да живееме заедно. Додуша, не сме исти кога зборуваме или пишуваме.
Навредите во јавниот простор толку лесно ни се лизгаат низ уста, а сето тоа, угодувајќи си себеси, ѝ го припишуваме на слободата на говорот, која ни ја донесе демократијата. Затоа, кога некој ќе ве навреди поради различно мислење, разберете дека тоа може да го направи под „слободата на говорот“, сосема едноставно. Тој е суштински безобразен и не знае да зборува освен со навреди, но сепак ја консумира демократијата. Без двоумење.
Аргументите не се важни, бидејќи тој не е должен да ги презентира. Барем да не ти се закани и да не те избрка од државата. Упс! Дали сте доживеале закани и сте принудени да ја напуштите земјата? Почнуваме да ја разбираме оваа вообичаена практика како дел од фолклорот. Оваа млада демократија не е на висината на задачата, но веќе покажа не многу репрезентативно лице.
Ова е мала земја каде што е тешко да се разбере концептот на демократија. Мислам, разбирливо е кога устата ни е полна со одбрана на нашето право на мислење и слобода на говор, но кога му се обраќаме на противникот, единствената голема работа во говорот се навредите. Значи, проблемот воопшто не е во различните ставови, туку во начинот на нивното изразување. Се чини дека од демократијата сме го зеле она што ни одговара, сето тоа за нашите фрустрации да стигнат до соодветна цел. Ако ова се нашите крајни опсези, тие не се нешто посебно. Некој еднаш рече дека зборовите имаат моќ на атомска бомба, па иако не се гледаме себеси како милитанти, нашите зборови можат да нѐ направат токму тоа. И да, тогаш ние не сме слободоумни, туку се оттргнуваме од (само)контролата.
Јелена Миловиќ
