Јасно ми е дека во најголем дел во малопродажните продавници речиси на сите наши трговски синџири, цените ги диктираат трговците, особено со често лудо високи маржи. Верувам дека цените секако би биле пониски доколку макар и малку би ја потиснале нивната огромна желба за профит. Да расчистиме, немам ништо против сите во синџирот да прават пари, секако вклучувајќи го и трговецот. Само, не мора да биде до степен на несвестица
Јас не сум експерт, не сум ни некој што би бил подготвен да се вклучи во сериозна дискусија на тема спречување монополи и заштита на конкуренцијата и потрошувачите. Сепак, инспириран сум од неодамнешната прес-конференција на претседателот на државата, на која најави одредени намалувања на одредени производи, особено прехранбени производи. Да бидам искрен, не се сеќавам кога кај нас се случило некој претставник на државата да излезе во јавност и да најави пад на цените, затоа што одамна длабоко сме навлезени во пазарната економија, каде што државата, и да сака, нема мало право да се меша во нивото на цените.
Од лаичка гледна точка, јасно ми е дека во најголем дел во малопродажните продавници речиси на сите наши трговски синџири, цената ја диктираат трговците, особено со често лудо високи маржи. Верувам дека цените секако би биле пониски доколку макар и малку би ја потиснале нивната огромна желба за профит. Да расчистиме, немам ништо против сите во синџирот да прават пари, секако вклучувајќи го и трговецот. Само, тоа не мора да биде до степен на несвестица, особено не на храна што е од витално значење или производи што ги користиме секој ден. Во таа насока, можеби ќе треба да се промени законот и да се дозволи државата да интервенира на пазарот во овој сегмент со тоа што има право да му нареди на трговецот да ја намали маржата.
Ми се чини, повторно се оградувам, дека тоа не би било мешање во основните постулати на пазарната економија, бидејќи ако е лесно да се види дека трговецот остварува огромен процент од профитот од продажбата на тој производ преку маржата, сосема е во ред да му кажеш дека тоа не е правилно и дека е должен да ја намали за да го поевтини производот. Некако не ми се допаѓа кога продавачот заработува икс пати повеќе од производителот и тоа едноставно не е добро.
Можеби не би било лошо да се размислува да ѝ се дадат поголеми овластувања на Комисијата за заштита на конкуренцијата, бидејќи од она што таа го прави денес, можеме да заклучиме дека никој во Србија нема поим за што служи таа. Ако треба ресорниот министер да оди и да ги моли трговците да ги намалат цените, а самата комисија да нема овластувања или ресурси да ги убеди да го сторат тоа, тогаш да му го вратиме на Министерството тоа што некогаш го поседуваше и да ја затвориме комисијата на која државата троши значителна сума од буџетските пари, а од која нема голема корист. Едноставно мора некаде да се пресече.
Инаку, јас лично сум голем поддржувач на пазарната економија и на тоа дека цената на производот, неговата понуда и побарувачка е регулирана од самиот пазар. Досега не сум видел подобар концепт. Но, во ерата што започна и ќе владее уште долго, а која ќе ја обележат жестоки конфликти за ресурси, невозможно е целосно да се исклучи државата од пазарното регулирање.
Само по себе тоа е концепт што е утописки, бидејќи која е смислата на постоењето на државата ако некој бизнисмен или компанија може да дивее и да го ограбува народот, а државата да не може да го ограничи во тоа. Затоа, државата би морала да ги врати поранешните овластувања, а тоа е дека во одреден момент, доколку се забележи дека трговците претеруваат и ги креваат цените до небо за да остварат огромни профити, што секако предизвикува хаос и револт во општеството, може едноставно да ги ограничи, па дури и да го казни таквиот трговец со драконска казна за да му даде до знаење дека не може да прави такво нешто.
Кризните периоди што се случуваат во човештвото, каде што пазарите систематски ќе исчезнат, а побарувачката за многу производи ќе доведе до тоа државите некои од овие производи да ги третираат како суво злато, ќе ги убијат бајките за слободната трговија, пазарот, слободното формирање на цените и глупостите за целосна забрана на државниот интервенционизам. Тоа одамна се случува насекаде, дури и во САД, кои се познати како најсилна сила во светот и колепка на слободната трговија. Едно од решенијата е секако посилната конкуренција, така што секој трговски синџир што доаѓа кај нас, секоја фабрика, хотелски и угостителски комплекс, сето тоа влијае да се обезбеди поквалитетна и поповолна понуда за потрошувачот. Но, без можност за државна интервенција кога цените се претерани, тоа нема да биде можно во иднина. Дозволете ми да го констатирам ова на чисто лаички начин.
Владимир Ѓукановиќ
(Политика)
