Здруженост, сплотеност и поврзаност на луѓе, друштва, организации и институции кон една заедничка цел или поради заедничка причина. Често на овој начин знаеме да ја дефинираме заедницата. Но колку сите овие локални чинители учествуваат во оваа „здруженост“ и напредок на локалната заедница?
Италијанскиот писател и говорник Ернесто Сироли напишал: „Иднината на секоја заедница лежи во освојување на страста, мечтата и ресурсите на нејзините луѓе“. Страста и мечтата за кои говори Сироли лесно може да се воочат кај локалното население, кое најдобро ги познава вистинските потреби на заедницата. Од друга страна, се наоѓаме во ситуација каде што ресурсите не се секогаш доволни за да се реализира едно одржливо решение како одговор на општествениот проблем. Но здружувањето на ресурсите на сите локални чинители, вклучувајќи ги и компаниите од приватниот сектор, целосно ја менува приказната за 180 степени.
Потврдено е дека локалното население е најдобро запознаено со расположливите локални ресурси, потребите (на пример, нов парк, велосипедска патека, расчистување диви депонии и слично) и како тие може да се задоволат и дека компаниите од приватниот сектор може да придонесат кон диверзифицирање на економијата преку развој на повеќе различни индустрии во локалната заедница.
Често, првата асоцијација ни е поддршка со финансиски ресурси. Но тоа не значи дека тие се единственото нешто со кое компаниите може да придонесат кон заедницата. Напротив, ставање на располагање на својата опрема, обезбедување волонтери од редовите на вработените, помагање во процесот на стекнување вештини и практично искуство, вработување на локалното население и слично се дел од начините преку кои компаниите може да се вклучат во руралниот и локалниот развој.
Можеби следното прашање е „зошто компаниите, нели е ова надлежност на носителите на одлуки и на граѓанскиот сектор“. На што одговорот би бил дека вистинскиот одржлив локален развој е возможен преку вклучување на сите локални чинители, од идентификување на проблемите до наоѓање и реализација на нивното решение.
Покрај приватниот сектор, тука ги вбројуваме и локалното население, месните заедници, лидерите на заедницата, граѓанските организации, локалната самоуправа, локалните образовни институции, локалните медиуми и сите други организации и индивидуи што дејствуваат во заедницата. Ова е и еден од принципите на ЛЕАДЕР-пристапот што се применува во Европа.
Охрабрувачки е што кај нас активно се имплементираат вакви иницијативи за стимулирање на локалниот развој. Тие најчесто потекнуваат од граѓанскиот сектор и се поддржани од меѓународната и домашната донаторска заедница, како ЕУ или Агенцијата на САД за меѓународен развој – УСАИД. Пример за ваква иницијатива е проектот „Програма за развој на заедницата“, кој цели кон ангажирање на приватниот сектор во процесот на развој на заедницата и решавање на проблемите на заедницата.
Дополнително, интересен е примерот и на организацијата и иницијативата „Донирај компјутер“, чија мисија молскавично се шири на социјалните мрежи со фокус на твитер-заедницата. Несомнено, мисијата секое семејство во државата да има барем по еден компјутер е масовно прифатена и поддржана од дел од домашните компании, покрај други поддржувачи. Вклученоста и поддршката од приватниот сектор се предвидени и во потцелите на Целите за одржлив развој на ООН. Постојат позитивни примери кај нас и во странство на компании што придонесуваат кон дел од овие цели, а последната, седумнаесетта цел, предвидува градење одржливи партнерства за исполнување на целите. Таа предвидува сплотување на целиот свет во заедничките напори да се исполнат другите шеснаесет цели.
Една од најчесто користените „хит фрази“ во последните дваесет години во корпоративното работење е корпоративна општествена одговорност. Многу автори различно ја дефинираат, но во суштина таа претставува одговорност што компаниите како правни лица ја имаат како резултат на своите одлуки и активности кон општеството и животната средина. Покрај транспарентноста и етичкото работење, овој концепт вклучува и вложување во заедницата. Ова беше потенцирано и во рамките на проектот „Општествена одговорност на претпријатија“. Општествената одговорност и дејствувањето за доброто на заедницата стана императивно очекување и од страна на купувачите, кои стануваат сѐ повеќе свесни од кого ги купуваат и користат производите, односно услугите.
Но зошто велиме повеќе од само корпоративна општествена одговорност? Таа претставува стратегиска определба и начин на водење бизнис. Таа не е само донирање (иако е можно да биде од суштинско значење за заедницата) туку сеопфатна стратегија што во фокусот ги има заедницата и зголеменото позитивно општествено влијание на голем број полиња. Помагање на заедницата не е објава на социјалните мрежи за честитање на Денот на планетата Земја, а наедно загадувајќи ги реките во близина. Многу често играта со овие термини стана моќна комуникациска алатка. Одговорноста кон заедницата е многу посуштинска стратегиска определба, која се издигнува над ПР-напорите за додворување на купувачите.
Според Исмаил (2009), во дел од улогите на општествената одговорност спаѓаат: ублажувањето на дел од негативните последици како резултат на индустријализацијата, градење посилни и поблиски врски помеѓу корпорациите и заедницата, помош во пронаоѓање „таленти“, заштита на животната средина и борба против климатските промени, помош во справување со сиромаштијата и др.
Уште еден концепт, кој за разлика од корпоративната општествена одговорност, која е карактеристична за големите компании, е одржливото претприемништво. Дебарлиев (2017) наведува дека тоа е можност за сите бизниси да се диференцираат од своите конкуренти и да ја зголемат, покрај економската, и општествената вредност.
Можеби највисокото ниво на вклученост на приватниот сектор во развојот на локалната заедница е социјалното претприемништво. Тоа е доволно широк концепт што подразбира интегрирање на економски и социјални цели, односно продажба на производи и услуги за генерирање добивка и профит и во исто време решавање на некој општествен предизвик или проблем. Ваквите социјални претпријатија непосредно или посредно ѝ помагаат на локалната заедница и на околината – непосредно, како на пример преку решавање еколошки или општествени проблеми или вработување локално (маргинализирано) население, или посредно преку негување добри практики во деловното дејствување базирани на етика, транспарентност и инклузија.
Иако можеби кај нас развојот на овие претпријатија не може да се спореди со остатокот од светот, сепак, направени се големи чекори. Овој модел на социјално претприемништво го среќаваме сѐ почесто. Еден од поуспешните примери е списанието „Лице в лице, кое веќе неколку години го негува духот на социјално и микропретприемништво, јасно препознатлив и на лицата на вредните продавачи низ улиците на Скопје. Тука може да ги споменеме и „Мама Органа“ – циркуларен бизнис за производство на органски ѓубрива, претпријатието „Еснаф“, кое претставува платформа за развој на мали занаетчиски бизниси и многу други што се охрабруваат да го прифатат и да го применат овој модел. Благодарение на организации и центри како центарот за социјални бизниси „Јунус“ при Економскиот факултет – Скопје и здружението АРНО, кои стимулираат социјални иновации, овој екосистем е во подем и се очекува да го оправда епитетот „секторот на иднината“.
Компаниите од приватниот сектор се неделива алка од големата слика што ја сочинува локалната заедница. Притоа, нужно е приватниот сектор да биде вклучен заедно со другите чинители во унапредувањето на развојот. Од донации, финансиски придонес и придонес со опрема и материјали до секојдневно помагање на локалната заедница во рамките на својот бизнис-модел, секоја поддршка во помал или поголем дел помага во подобрување на животниот стандард и начинот на живот во недоволно развиените подрачја.
Радува и фактот што бројот на македонски компании што се општествено свесни и одговорни расте, а во пораст е и бројот на социјални претпријатија. Само со вклученоста на сите локални чинители навистина ќе го оправдаме вистинското значење на зборот „заедница“ – заедништво, сплотеност и соработка.
Бојан Китановиќ
(Respublica.edu.mk)
