Постојаното задолжување на Европската комисија е економски неодговорно и очигледно води до зголемување на инфлацијата. Со продолжување на издавањето заеднички обврзници за финансирање на своите расходи, комисијата им штети на европските штедачи и им ја поткопува кредитната способност на националните влади
Силно погодена од пандемијата на ковид-19 и конфликтот во Украина, на Европската Унија (ЕУ) ѝ требаат пари. Со оглед на тоа што Паоло Џентилони, комесарот за економија на блокот, не може да ги добие директно од земјите-членки на ЕУ, тој сака да ги позајми. Се чини дека целта не е важна. Она што е важно е дека Европската комисија ќе добива пари, и тоа многу, дури и ако тоа значи да натрупа планина долгови.
Во 2020 година, Џентилони одигра клучна улога во создавањето на програмата „Идната генерација на ЕУ“ (НГЕУ) за итни случаи што ѝ овозможи на Унијата да позајми над 800 милијарди евра за да се справи со ефектите од пандемијата на ковид-19. Минатиот мај, тој сакаше да собере средства за помош на Украина, а во октомври предложи издавање заеднички долг за да им помогне на европските граѓани со нивните сметки за гас. Сега, во услови на бран на заеднички издавања долгови, Европската комисија планира да се натпреварува со Законот за намалување на инфлацијата од 369 милијарди долари на американскиот претседател Џо Бајден, кој вклучува субвенции за проекти за чиста енергија. Иако новиот план можеби нема да вклучува ново задолжување, тој предлага нов „Европски фонд за суверенитет“ за инвестирање во зелени технологии.
Сомнително е дека придобивките од овие програми ќе ги оправдаат нивните трошоци. На пример, се чини дека нема корелација помеѓу распределбата на средствата од НГЕУ и сериозноста на локалните појави на ковид-19. Сепак, постои негативна корелација помеѓу помошта од НГЕУ и БДП по жител, при што некои од посиромашните земји, кои беа помалку погодени од вирусот, добија неверојатни суми пари.
Проблемот со сегашното задолжување на комисијата е што сопствените правила на ЕУ ѝ забрануваат да се задолжува. Членот 311 од Договорот за функционирање на Европската Унија јасно вели дека таа мора да се финансира „целосно од сопствени ресурси“. Затоа земјите-членки требаше едногласно да се согласат за создавањето на НГЕУ. Друг голем проблем е нејасноста околу тоа кој ќе ги понесе трошоците за овој долг. Политичарите и економистите често велат дека должничкиот товар на ЕУ неизбежно ќе падне на идните генерации даночни обврзници, кои ќе мора да го намират. Иако има одредена вистина во ова, денешните штедачи ќе ја платат највисоката цена.
Како и поголемиот дел од развиениот свет, Европа закрепнува од враќањето на стагфлацијата. Во стагфлациско опкружување, неочекуваните настани (како конфликтот во Украина или ковид-19) создаваат шокови во понудата што се претвораат во пораст на цените поради вишокот побарувачка. Издавањето нов долг создава поголема побарувачка, а со тоа дополнително ја поттикнува инфлацијата.
Иако растот на цените се чини дека забавува, инфлацијата во еврозоната сè уште е на 8,5 отсто, што е четири пати повисоко од целта на Европската централна банка од два отсто и може повторно да се зголеми. Дури и најновата основна стапка на инфлација, која ги исклучува нестабилните цени на храната и енергијата, изнесуваше седум отсто, многу повисока од очекуваното. Без крајот на конфликтот во Украина и пензионирањето на претходните генерации од работната сила, високата инфлација веројатно ќе остане.
Постојаноста на високата инфлација ги прави пензионерите што ревносно штеделе за старост, заедно со штедачите што ги вложуваат своите пари во средства обезбедени со номинална вредност, како што е животното осигурување, вистински жртви на задолженоста на Европа. Дистрибутивните ефекти може да испаднат длабоки, ако не и катастрофални. Секако, денешниот инфлациски бран не е ништо како хиперинфлациските кризи од почетокот на дваесеттиот век. Но секоја инфлациска епизода започнува постепено, а тајната лежи во тоа проблемот да се пресече во корен пред да излезе од контрола.
Плановите на Европската комисија да собере милијарди со издавање долгорочни обврзници на ЕУ се правно сомнителни и економски неодговорни. Ова задолжување, за кое постојано се бараат нови оправдувања, очигледно доведува до зголемување на инфлацијата. Покрај тоа, пристапот на комисијата може да ја поткопа европската стабилност и да ја загрози единствената валута.
Ако продолжи по својот сегашен пат, ЕУ ќе ѝ наштети на кредитната способност на европските државни обврзници. Кога поранешната премиерка на Велика Британија, Лиз Трас, на сличен начин ги игнорираше сите предупредувања и се обиде да го зголеми веќе покачениот национален долг на Британија со нејзиниот катастрофален предлог за намалување на даноците минатата година, таа ги исплаши инвеститорите, ја урна фунтата и брзо ѝ беше покажана вратата за излез од владата.
Централните банкари во Европа и во САД агресивно ги зголемуваа каматните стапки во последните 18 месеци за да ја скротат инфлацијата. Следењето на плановите на Џентилони ќе ги поткопа овие напори. Секој нов долг сега е инфлациски и со тоа потенцијално може да ја уништи стабилноста на еврото.
Сето ова не значи дека политичарите не треба да бараат достојни цели. Но во стагфлациско опкружување, начинот да се направи тоа е преку даноци или други намалувања на расходите, а не преку задолжување. Ако на Европската комисија ѝ требаат пари, треба да побара од националните парламенти на нејзините земји-членки. Ако тие одбијат, ЕУ не смее да се задолжува. Ако се постапи поинаку, сонот за европско обединување ќе биде доведен во ризик.
Ханс-Вернер Син
(Авторот е почесен професор по економија на Универзитетот во Минхен, поранешен претседател на институтот за економски истражувања „Ифо“ и работи во Советот на германското министерство за економија)
