Кога станува збор за проширувањето (не само за Украина), ЕУ не е целосно искрена. Однадвор се тврди дека процесот е исклучиво „заснован на заслуги“. Доколку се исполнат формалните барања, не би требало да има пречки за нова членка на ЕУ. Но сите знаат дека се работи и за непредвидлива реална политика. Покрај тоа, правото на вето на земјите од ЕУ може да биде суспендирано во речиси секое време. Само помислете на Македонија. Земјата аплицираше за членство во 2004 година, доби статус на таканаречена земја-кандидат во 2005 година, а потоа мораше да почека до летото 2022 година пред да започнат преговорите. Долгото време на чекање не се должи на немање „заслуги“, туку на тоа што Бугарија не сакаше да ја вклучи Македонија и затоа го искористи своето вето за да спречи почеток на преговорите
Моќен беше говорот што претседателот на Украина го одржа пред Европскиот парламент. Аплаузот не престана кога Володимир Зеленски изјави дека борбата на Украина против руските трупи е исто така борба за европските вредности и Украина да се „врати дома“ во Европа и да стане членка на ЕУ. „Затоа се бориме“, објасни претседателот подоцна вечерта кога се сретна со шефовите на држави и влади на ЕУ.
Но, од друга страна, одговорот на ЕУ не беше толку јасен. Од различни страни се повторуваше дека иднината на Украина „лежи во ЕУ“, но што значи тоа навистина не е јасно. Сите убави зборови од различните претставници на ЕУ можат да остават впечаток дека Украина наскоро може да биде добредојдена како членка. Но тоа, веројатно, нема да се случи. Кога станува збор за проширувањето (не само за Украина), ЕУ не е целосно искрена. Однадвор се тврди дека процесот е исклучиво „заснован на заслуги“. Доколку се исполнат формалните барања, не би требало да има пречки за нова членка на ЕУ.
Но сите знаат дека се работи и за непредвидлива реална политика. Покрај тоа, правото на вето на земјите од ЕУ може да биде суспендирано во речиси секое време.
Само помислете на Македонија. Земјата аплицираше за членство во 2004 година, доби статус на таканаречена земја-кандидат во 2005 година, а потоа мораше да почека до летото 2022 година пред да започнат преговорите. Долгото време на чекање не се должи на немање „заслуги“, туку на тоа што Бугарија не сакаше да ја вклучи Македонија и затоа го искористи своето вето за да спречи почеток на преговорите.
Размислете и за Србија, која аплицираше за членство во 2009 година и преговара со ЕУ од 2014 година, или Црна Гора, која аплицираше во 2008 година и преговара од 2012 година. Или Албанија, која аплицираше во 2009 година, но не ѝ беше дозволено да започне преговори до ова лето. И за Молдавија и Босна Херцеговина, кои ова лето станаа земји-кандидати. Фрустрацијата расте насекаде: Дали ЕУ нѐ сака заедно – или не? Разочарувањето е опасна сила. Во Западен Балкан, незадоволството од легитимните очекувања може да доведе до тоа земјите да се оттргнат од ЕУ, кон Русија или Кина. Кога ова лето шефовите на држави и влади на ЕУ ѝ доделија на Украина статус на таканаречена земја-кандидат, затоа постои ризик тоа да биде игра за галериите.
Боже мој, можеби ќе поминат неколку децении пред Украина да биде членка, одлуката беше коментирана во ходниците на ЕУ. Боже, корупцијата е страшна, трае вечно. И земјоделската поддршка на ЕУ! Со сегашните правила на ЕУ, Украина би голтнала речиси сѐ.
Така звучеше низ главните градови на ЕУ, но во меѓувреме Украина го засили темпото. Во екот на војната што беснее, украинските политичари и функционери успеаја да ги штиклираат едно по друго барањата на ЕУ. Фактот дека заменик-министерот за одбрана на Украина беше принуден да ја напушти функцијата во декември, на пример, се вели дека се толкува како знак дека раководството на земјата е сериозно во обидот да се надмине корупцијата.
Затоа, наскоро се очекува разврска. Ако ЕУ е сериозна околу тоа дека Украина „ѝ припаѓа на ЕУ“ (а тоа важи и за земјите од Западен Балкан), мора да се подготви за ново проширување.
Затоа, во Брисел и меѓу истражувачите на ЕУ низ Европа, во моментов се зборува за „постепена интеграција“. Идејата е дека новите земји-членки треба да се примаат чекор по чекор, област по област. На овој начин можеше да се избегне нова голема експлозија, како на пример кога Унијата доби десет нови земји-членки во 2004 година.
Звучи добро, но како точно би функционирало е тешко да се разбере.
Уникатната работа за камен-темелникот на ЕУ – слободното движење – е тоа што нема разграничени области на внатрешниот пазар. И како би се одвивало одлучувањето? Седењето на маса е суштината на членството и се чини комплицирано да се користи таа моќ секторски.
Подобро би било конечно да се спроведе долга серија реформи што сѐ уште ѝ се потребни на ЕУ.
На пример, без разлика на Украина, ЕУ треба да ги намали земјоделските субвенции, да ја заостри контролата на сите субвенции на ЕУ, да овозможи исфрлање членка што не ги следи принципите на владеењето на правото и да ја воведе таа заштитна клаузула за слободната миграција за која Дејвид Камерон преговараше пред референдумот за брегзит.
На овој начин и ЕУ би била подобро опремена да прими нови членки.
Најтешкото прашање во врска со Украина е, се разбира, за војната на Русија: Дали земја што е воено нападната и нема контрола над својата територија и граници може да стане дел од ЕУ? Одговор сѐ уште нема и ЕУ мора да почне да размислува за решение што е можно поскоро.
Кипар, секако, е делумно окупирана земја на ЕУ, но кипарскиот конфликт не може да се спореди со она што се случува во Украина.
Но ЕУ не може да отстапи. Следен чекор е извештајот за евалуација на комисијата, кој ќе биде објавен оваа есен.
За време на посетата на Киев на почетокот на февруари, претседателката на комисијата, Урсула фон дер Лејен, навести дека рејтингот на земјата за усогласување со ЕУ може да биде висок, што ќе отвори формални преговори. Но кога Шарл Мишел од Европскиот совет објасни што ќе се случи следно на самитот на ЕУ во декември, тој звучеше алармантно лизгаво.
Ако лидерите на ЕУ намерно го одложат патот на Украина во ЕУ, кредибилитетот на Унијата ќе биде уништен. Тоа би било историско и непростливо предавство.
(Авторката е новинарка и независна колумнистка во „Дагенс нихтер“)
