Повишувањето на тонот кон децата, односно викањето „ја премолчува“ пораката што сакаме да му ја пренесеме на детето и води до тоа детето само да ги слуша нашиот глас и нашиот гнев и да се чувствува отфрлено и збунето
Родителско воспитување: Грешки при дисциплинирањето и казнувањето
Родителството е една од најтешките, но и најубава работа, а секој одговорен родител се прашува дали добро го воспитува своето дете. Една од најтешките задачи е дисциплинирањето на детето, кое многу родители често го мешаат со казнување. Кои се замките на тој процес и дали е можно да се создаде авторитет без викање, открива психологот Марија Миркуловска.
Иако експертите предупредуваат дека викањето на децата, исто како и физичкото казнување, негативно влијае на нивниот емоционален развој, за многу родители во одреден момент тоа изгледа како единствено решение, иако можеби подоцна се каат за тоа.
Миркуловска вели дека воспитувањето на детето подразбира топлина, разбирање, љубов, поддршка и охрабрување што ги дава родителот.
– Но и насочување. Ова е една од основните задачи на родителството, бидејќи воспитувањето без граници, всушност, е занемарување на потребите на детето. Дисциплината е процес на учење на децата за прифатливо однесување во одредени граници и, секако, не е исто што и казнување. Истражувањата јасно покажуваат дека физички казнетите деца се изложени на зголемен ризик од агресивно однесување во иднина, проблеми со менталното здравје, насилство од партнерот и злоупотреба на супстанции. Физичкото казнување е независен фактор што придонесува за различни проблеми кај децата. Истото важи и за викање и навредување, како и за заканите. Парадоксално, кога викаме, детето главно не ни слуша што сакаме да кажеме. Кога викаме, ја изразуваме нашата беспомошност и признаваме дека сме изгубиле контрола – објаснува психологот.
Се чувствува отфрлено и збунето
Викањето, додава таа, „ја премолчува“ пораката што сакаме да му ја пренесеме на детето и води до тоа детето само да ги слуша нашиот глас и нашиот гнев и да се чувствува отфрлено и збунето.
– Родителите треба да претставуваат сигурна база, да бидат луѓе на кои детето треба да им верува и кои се таму да го заштитат, а не да го плашат и повредат. Родителите се првите личности од кои детето учи по модел, а со викањето всушност му испраќаат порака дека ваквото губење на контролата е во ред. Родителите многу често доаѓаат на консултации со голем број примери на негативно детско однесување, а мене како психолог обично многу повеќе ме интересира како се однесуваат кога ќе се појават проблеми. Постојат цела низа однесувања и соодветни воспитни процедури што лежат помеѓу целосното попуштање пред детето и лажниот авторитет, што произлегува од стравот на детето од реакцијата на родителот, а се јавува кога родителот ќе вика или ќе го удира – вели психологот.
Миркуловска вели дека еден од показателите за квалитетно родителство не е само однесувањето на детето – детето поминува низ авантурата на растење во која треба да доживее и успеси и грешки. Подобриот пристап за дисциплинирање на децата е проактивен и планиран, според кој ги учиме децата на правилата пред да се појават ситуации во кои тие можат да ги прекршат и родителот да реагира.
Психолозите сметаат дека најважни се реалните очекувања на родителите, кои зависат пред сѐ од возраста на детето. Бебињата плачат, децата од предучилишна возраст и градинките прават неред додека истражуваат, децата на училишна возраст понекогаш лажат за да избегнат последици, а тинејџерите прават голем број ризични работи на патот кон независноста. Се разбира, ваквите однесувања не треба да се игнорираат, но важно е да се разберат чувствата и развојните фази низ кои поминува детето и да се земе предвид тоа при дисциплинирањето.
– Секое семејство има различни правила направени „по мерка“ и тоа е во ред, но тие мора да бидат јасно дефинирани, познати на сите и спроведливи. На детето треба јасно да му кажеме што сакаме од него, кои опции му стојат на располагање и каков е позитивниот исход од неговата соработка – вели Миркуловска.
Родителот треба да биде доследен на правилата
Добро поставените граници мора да ги почитуваат потребите и на родителите и на децата и да им овозможат на двајцата да го добијат она што го сакаат.
– Начинот на комуникација за добро насочување кон правилното не треба да биде како закана, туку како ветување. На пример, „Може да ги земеш лего-коцките кога ќе ги средиш другите играчки“, а не: „Нема да добиеш ништо додека не ја средиш собата“. Родителот треба да биде доследен на правилата, бидејќи кога не е, децата веднаш ќе го забележат тоа и ќе ја добијат пораката дека следниот пат треба да бидат малку поупорни за родителот да попушти. Многу често родителите се премногу уморни и исцрпени, па кога ќе се вратат дома по напорен ден, ја следат линијата на најмал отпор и се неконзистентни, а родителството бара трпение, упорност, време и посветеност. Предвидливи и јасни последици од кршење на правилата се исто така важни. Добро е да им се дозволи на децата сами да одлучуваат за последиците, односно за тоа од какви привилегии се откажуваат кога прават нешто што не е според правилата. На овој начин тие учат да преземаат одговорност за себе и за своите постапки – вели Миркуловска.
Важно е родителот да остане фокусиран на процесот на воспитување, а не само на моменталниот резултат, туку и на трудот на детето, вели Миркуловска и додава дека е важно да се награди трудот.
– Почитувањето, на крајот ќе доведе до посакуваните резултати и затоа доброто однесување треба секојдневно да се засилува. Децата сакаат пофалби и имаат поголема веројатност да се однесуваат соодветно кога ќе видат дека однесувањето се наградува. Кажете им нешто како „Ми се допаѓа кога…“ или „Убаво е што го правиш тоа!“ или „Бидејќи се однесувавте толку добро денес, како да додадеме уште десет минути на играта?“ ќе направи детето да се чувствува гордо, а тоа е чувството што сакаме да го предизвикаме кај него – додава Миркуловска.
Совети за родителите
Американската психолошка асоцијација ги издаде следните препораки за позитивна дисциплина на децата според возраста, до осум години:
– повторувајте ги и објаснете ги правилата и очекуваните однесувања;
– дајте им по една инструкција, кратка и јасна;
– игнорирајте ги однесувањата што не се опасни;
– пренасочете му го вниманието на детето на нешто друго;
– користете „кога“ и „тогаш“ без закана;
– користете го методот на тајмаут за да го смирите детето – по една минута за секоја година од возраста на детето;
– игнорирајте што прави детето во тајмаут ако тоа не е опасно;
– применувајте природни и логични последици за да го научите детето на последиците од неговото однесување (ако уништи играчка, нема да добие нова; ако направи неред, мора да исчисти; ако се качи на оградата, не оди во парк);
– да се применуваат последици веднаш по непослушноста.
