Туристичкиот потенцијал на Македонија
Географската положба на Република Македонија претставува потенцијал не само за туристички туку и за економски развој. Применувањето практични модели на вмрежување на активностите на локалната заедница, приватниот сектор, образовниот сектор и државните институции е неопходно во времето во кое живееме и работиме. Разумната употреба на туристичкиот потенцијал на културното наследство и дополнителната економска придобивка од разумно истражување и употребување на природните ресурси се едни од начините за развој и раст на економијата во Република Македонија.
Во 21 век, конкуренцијата на пазарот е посилна и посурова од кога било. Туристичкиот пазар се развива според туристичката побарувачка и туристичките понуди. Побарувачката е определена од мотивот како движечка сила зад планирана посета, а се однесува на потенцијални дестинации, туристички животен стил, туристички услуги и продукти што потенцијалните клиенти ги сметаат за привлечни. Туристичката понуда претставува постојана синхронизација на атрактивни, комуникативни и рецептивни фактори. За оформување туристичка понуда, продукти и услуги, организацијата што ќе биде одговорна за менаџментот и маркетингот на туристичката дестинација и туристичките атракции, задолжително треба да ги определи своите активности преку маркетинг-микс, кој ќе ги идентификува и разграничи ресурсите и нивното вклучување на пазарот, со цел стратегиско поставување на пазарот. Маркетингот на туризмот има свои карактеристики што се нераскинливо поврзани со туризмот како услуга. За да се оствари конкурентност на пазарот, маркетинг-стратегијата треба да ги има предвид и сегментите на пазарот кон кои е ориентирана. Успехот во стратегиското поставување зависи од организациските и финансиските ресурси со кои располага организацијата за управување, кои и во туризмот се определени како продукт, цена, дистрибуција и промоција, на што се додаваат луѓето, процесот и физичкиот доказ. Комбинацијата помеѓу елементите на маркетинг-миксот што се употребува во туризмот треба да одговара и да се адаптира според побарувачката на пазарот, но и да предизвикува создавање нови потенцијални клиенти и потрошувачи. Квалитетот носи сатисфакција, која на долгорочен план влијае на лојалноста на туристите.
Во конкурентната динамика на современиот туристички пазар, бизнисите се потпираат на стратешки рамки за ефикасно да допрат до нивната целна публика. Една од најфундаменталните и најтрајните е маркетинг-миксот, збир на контролирани тактички алатки што една компанија ги комбинира за да го произведе посакуваниот одговор од својот целен пазар. Тој служи како стратешки нацрт, водејќи ги напорите да се влијае на побарувачката и да се постигнат маркетинг-цели. Јадрото на маркетинг-миксот се „четирите П“ – product, price, place, promotion (продукт, место, цена, промоција), концепт претставен од Е. Џером Мекарти во 1960 година, во „Основен маркетинг: Менаџерски пристап“. Јасната категоризација на Мекарти им обезбеди на маркетарите непроценлива рамка за јасно позиционирање. Маркетинг-миксот се однесува на стратешката комбинација на елементи што се користат за влијаење врз одлуките за купување на потрошувачите. Во туризмот конкретно се однесува на стратегиите што се насочени кон привлекување на посетителите, подобрување на нивното искуство и обезбедување задоволство. Овој модел им помага на бизнисите ефикасно да ги продаваат своите производи и услуги, фокусирајќи се на тоа што го нудат, ценовната стратегија, дистрибутивните канали и промотивните активности. За потребите на маркетингот, 4П е проширен во 7П, каде што се додаваат уште три елементи: people, process, physical evidence – во туризмот тоа се однесува на – луѓе (вработените што влијаат на туристичкото искуство), процес (постапките за испорака на услугите) и физички докази (материјали како брошури и објекти што го потврдуваат туристичкото искуство). Со стратешко управување со овие елементи, бизнисите и дестинациите можат ефикасно да ги позиционираат своите понуди, да привлечат целна публика и да создадат незаборавни искуства што ќе донесат успех на денешниот динамичен пазар.
За да се направи маркетинг-микс на туристичката дестинација, истата таа прво треба да биде дефинирана како таква. Постоењето на туристичката дестинација е условено од капацитети за сместување, што го прави речиси невозможно сегашното поставување маркетинг-модели за поединечните плански региони во Македонија, најмногу поради состојбата на терен, нивото на организираност и условите, бројот и видот на капацитети за сместување.
Појдовната точка за поставување маркетинг-микс во туризмот секогаш мора да го има предвид адаптирањето на 4П на понудата, продукт, цена, место и промоција, со 4Ц на побарувачката – customer, cost, convenience, communication – потрошувачот, трошоците, достапноста и комуникацијата. Традиционалниот маркетинг-микс може да биде употребен во туристичкиот сектор преку поставување на фокусот врз интересот на потрошувачката перспектива и нивните постојано променливи потреби, но и стабилни побарувања. Најдобри начини за рекламирање се преку самото искуство на потрошувачките групи, кои се напредниот извор за „усно“ рекламирање. Промената од услужен во маркетинг на искуството се случи пред помалку од две децении, со тоа и самите маркетинг-практики, кои под влијание на пазарот, потрошувачите и модерните технологии постојано еволуираат. За да се оствари одржлив модел на раст и развој, туристичкиот продукт треба да е соодветен на потенцијалните посетители и туристи, цената на понудата треба да е соодветна со состојбата на пазарот и стандардот на побарувачката, начинот и местата на промоција да се убедливи за потенцијалните потрошувачи, а промоцијата да е во жива комуникација со целните групи. Човечкиот ресурс е најважниот учесник во туристичката промоција. Обучениот и искусен кадар, со познавања не само на јазици и технологии туку и пошироки знаења, е неопходен за почетен развој на туристичката понуда. Затоа, во какво било идно менаџирање на туристичките ресурси на Македонија, препорачливо е да бидат вклучени лица што имаат соодветно образование, знаење и искуство за учество во работата со туристичкиот потенцијал. Процесот на менаџирање и стратешко поставување на државата како конкурентна туристичка дестинација во 21 век побарува да соодветствува со правилата и начините на работа на поголемите пазари и светски организации, но и да ја задржи автентичноста од домашната култура. Локациите каде ќе бидат вршени туристичките посети, но и консултациите, давањето упатства, дури и работата на организација за управување со туристичката дестинација се надворешната слика на менаџментот и целиот маркетинг-процес, па затоа треба да бидат не само модерни туку и балансирани со начинот на живот, традициите и обичаите од регионите во државата.
Практичната примена на потенцијалот за туризам во 21 век може да се оствари преку прилагање методи и техники усвоени од авторитетите во светскиот маркетинг и преку употреба на oдржливи економски модели за туристички и економски развој и раст. Достапноста на модерната технологија, поедноставените начини за нејзино користење, зголемените можности од технолошките и техничките достигнувања, заедно со условите за промоција и продажба на интернет, се неограничени ресурси што треба да се стават во полза на разумно управување со туристичкиот потенцијал. Нивото на развој на научната дисциплина маркетинг ни дава можност стратешки да се позиционираме, како на теренот така и во дигиталниот свет. Во ерата кога маркетингот е свесен за еволуцијата на технологијата и промените во човечката свест и разбирањето на пазарот и купопродажбата, а искуството на потрошувачите е еден од најважните критериуми при создавање на продажните стратегии, Македонија може да стане новата светска туристичка атракција!
Никола Ристевски
(Авторот е долгогодишен истражувач на македонските природни ресурси и културно наследство)
