Тоа беше најспектакуларното судење што било одржано во Виетнам, како што заслушува да биде процесуирана една од најголемите банкарски измами што светот некогаш ги видел
Зад прекрасниот жолт трем на судот од колонијалната ера во Хо Ши Мин, 67-годишната бизнисменка беше осудена на смрт во четвртокот за измама во една од најголемите банки во земјата во период од 11 години. Тоа е ретка пресуда – таа е една од ретките жени во Виетнам осудени на смрт за измама.
Одлуката е одраз на вртоглавите размери на измамата. Труонг Мај Лан беше осудена за земање заем од 44 милијарди долари (35 милијарди фунти) од Комерцијалната банка во Сајгон. Пресудата бара таа да врати 27 милијарди долари, за која обвинителите рекоа дека можеби никогаш нема да биде вратена. Некои веруваат дека смртната казна е начин на судот да се обиде да ја охрабри да врати дел од исчезнатите милијарди.
Вообичаено таинствените комунистички власти беа некарактеристично искрени во врска со овој случај, навлегувајќи во ситни детали за медиумите. Тие рекоа дека 2.700 луѓе биле повикани да сведочат, додека 10 државни обвинители и околу 200 адвокати биле вклучени.
Доказите биле во 104 кутии со вкупна тежина од шест тони. Осумдесет и пет други лица беа судени со Труонг Мај Лан, која ги отфрли обвиненијата и може да поднесе жалба на пресудата.
Сите обвинети беа прогласени за виновни. Четворица добија доживотен затвор. Преостанатите добија затворски казни од 20 до три години условно. Сопругот и внуката на Труонг Мај Лан добија затворски казни од девет и 17 години.
– Никогаш немало вакво шоу-судење, мислам, во комунистичката ера – вели Дејвид Браун, пензиониран претставник на американскиот Стејт департмент со долгогодишно искуство во Виетнам. Сигурно немаше ништо од вакви размери.
Судењето беше најдраматичното поглавје досега во антикорупциската кампања „Вжарени печки“, предводена од генералниот секретар на Комунистичката партија, Нгујен Фу Тронг.
Конзервативен идеолог верен на марксистичка теорија, Нгујен Фу Тронг, верува дека народниот гнев поради нескротливата корупција претставува егзистенцијална закана за монополот на моќта на Комунистичката партија. Тој сериозно ја започна кампањата во 2016 година, откако не соработуваше со тогашниот пробизнис-премиер за да ја задржи главната функција во партијата.
Во кампањата двајца претседатели и двајца вицепремиери беа принудени да поднесат оставки, а стотици службеници беа дисциплинирани или затворени. Сега една од најбогатите жени во земјата им се придружи во нивните редови.
Труонг Мај Лан потекнува од кинеско-виетнамско семејство во градот Хо Ши Мин, поранешен Сајгон. Таа долго време беше комерцијален мотор на виетнамската економија, што датира од времето кога беше антикомунистичка престолнина на Јужен Виетнам.
Таа започна како продавачка на пазар, продавајќи козметика со својата мајка, но почна да купува земја и имот откако Комунистичката партија започна период на економски реформи, познат како дои мои, во 1986 година. До 1990-тите, таа поседуваше големо портфолио на хотели и ресторани.
Иако Виетнам е најдобро познат надвор од земјата по својот брзорастечки производствен сектор, како алтернативен синџир на снабдување за Кина, повеќето богати Виетнамци ги заработија своите пари развивајќи и шпекулирајќи со имот.
Целото земјиште е официјално во државна сопственост. Добивањето пристап до него често се потпира на личните односи со државните службеници. Корупцијата ескалираше како што растеше економијата и стана ендемична.
До 2011 година, Труонг Мај Лан беше добро позната деловна фигура во градот Хо Ши Мин, и ѝ беше дозволено да организира спојување на три помали банки со готовина во поголем ентитет: Комерцијална банка во Сајгон.
Виетнамскиот закон забранува секое лице да поседува повеќе од 5 отсто од акциите во која било банка. Но обвинителите велат дека преку стотици офшор-компании и луѓе што дејствуваат како нејзини полномошници, Труонг Мај Лан всушност поседувала повеќе од 90 отсто од Комерцијална банка во Сајгон.
Тие ја обвинија дека ја искористила таа моќ за да назначи свои луѓе за менаџери, а потоа им наредила да одобрат стотици заеми на мрежата на офшор-компании што таа ја контролирала.
Извадените суми од банката се фрапантни. Нејзините заеми сочинуваа 93 отсто од целото кредитирање на банката. Според обвинителите, во период од три години, од февруари 2019 година, таа му наредила на својот возач да повлече 108 трилиони виетнамски донга, повеќе од четири милијарди долари во готовина од банката и да ги складира во нејзиниот подрум. Толку готовина, дури и ако сето тоа било во банкноти со најголемата деноминација во Виетнам, би тежела два тона.
Таа, исто така, беше обвинета за великодушно поткупување за да се осигури дека нејзините заеми никогаш нема да бидат проверени. Поранешен главен инспектор во централната банка доби доживотен затвор за примање поткуп од 5 милиони долари.
Масовниот официјално санкциониран публицитет за случајот го канализираше гневот на јавноста поради корупцијата против Труонг Мај Лан, чие уморно, ненашминкано појавување на суд беше во целосна спротивност со гламурозните публицитетни фотографии што луѓето ги виделе од неа во минатото.
Но се поставуваат и прашања за тоа зошто таа можела да продолжи со наводната измама толку долго.
– Збунет сум – вели Ле Хонг Хип, која ја води програмата за Виетнамски студии на институтот ИСЕАС – Јусоф Исак во Сингапур. Бидејќи тоа не беше тајна. На пазарот беше добро познато дека Труонг Мај Лан и нејзината група Ван Тин Пат ја користеа банката како сопствена детска касичка за финансирање на масовно стекнување со недвижен имот на најпознатите локации.
– Очигледно беше дека таа мораше да ги добие парите од некаде. Но проблемот е што тоа е толку вообичаена практика. СЦБ не е единствената банка што се користи вака. За жал, можеби Владата го изгубила видот бидејќи има толку многу слични случаи на пазарот – вели Хип.
Дејвид Браун верува дека била заштитена од моќни личности, кои со децении доминирале во бизнисот и политиката во градот Хо Ши Мин. И тој гледа поголем фактор во играта во начинот на кој се води овој судски процес: обид за повторно потврдување на авторитетот на Комунистичката партија над слободната деловна култура на југот.
