Старата идеја за заедничка војска повторно се актуализира низ европските престолнини
Откако беше првпат предложена во 1950-тите, идејата за европска армија не стигна никаде, но таа продолжува да ја крева својата неефикасна глава. Сега, додека Европа се соочува со итната потреба да ја зајакне својата одбрана против Русија, која сака да го преобликува поредокот на континентот по Студената војна преку војна, идејата за заедничка војска повторно се врти низ европските престолнини. Со неодамна објавената одбранбена индустриска стратегија на Европската Унија и планот за назначување европски комесар за одбрана, може да се заклучи дека идејата за воена и одбранбена политика на ЕУ конечно може да започне. Но, како и во минатото, ова е ќор-сокак. Заедничката централизирана европска одбрана нема да се случи – ниту треба да се случи.
Теоретски, идејата за здружување на силите изгледа привлечна: единствена европска војска би избегнала скапо дуплирање, би создала огромни економии по обем и би ја елиминирала бирократската неефикасност. Заедничката војска, исто така, може да доведе до поверодостојно одвраќање и поголема ефикасност на бојното поле.
Но сѐ додека ЕУ се состои од национални држави, идејата за заедничка војска е суштински погрешна. Секоја таква војска, доколку се создаде, би била командувана под сенката на вето од Франција, Германија, Унгарија или која било друга земја членка што би можела да има поинаков пристап кон употреба на сила, различен однос кон Русија или различно гледиште за обезбедување оружје во конкретен конфликт. Бидејќи животите на илјадници нивни граѓани се загрозени, незамисливо е Париз, Берлин или Варшава да бидат подготвени да ги испратат своите војници под знамето на ЕУ без да имаат крајно вето на оваа одлука. Бесконечните расправии, горчливиот гнев и други несогласувања би биле присутни. Каква корист би имала војската на ЕУ ако на крајот не можете да ја користите?
Наместо да се држи за фатаморгана на армијата на ЕУ, Европа ќе биде колективно посилна и побезбедна ако може да распореди тим од зајакнати национални војски. Европските лидери треба да се фокусираат на проширување на нивните национални способности, со сите потенцијални дуплирања и неефикасности својствени на овој пристап.
Навистина, на неодамнешната сесија на дискусија за барање решение во Европската служба за надворешна акција, учесниците се запрашаа дали земјите на ЕУ би можеле да ѝ веруваат на Франција или Германија за егзистенцијални безбедносни прашања, со оглед на досегашното искуство на двете земји, особено нивната долга историја на игнорирање на претпазливите грижи на земјите на ЕУ поблиску до Русија. На друга неодамнешна дискусија за европската одбрана, воените експерти, исто така, се залагаа за пристап оддолу нагоре, управуван од националните главни градови, наместо реинвенција на тркалото од горе надолу во Брисел. Како што истакна тогашниот претседател на Европскиот совет, Доналд Туск во 2018 година, во однос на потребата на европските држави да си помогнат себеси, „Ако ви треба рака за помош, ќе ја најдете на крајот од раката“.
Националното дуплирање треба да се гледа како механизам за неуспех или дополнително осигурување: ако една земја одлучи да не учествува – како што го направи тоа Германија за време на интервенцијата на НАТО во Либија – другите земји можат да го отстранат застојот. Секоја неефикасност во одржувањето на повеќе национални команди, всушност, обезбедува флексибилност и безбедност за искористување на тие војски во различни коалиции и конфигурации по потреба. Така, дури и ако Париз не сака да ѝ обезбеди никакво оружје на Украина или да ги обучи нејзините војници – како што беше случајот на почетокот на војната – ова не треба да ги кочи другите. Ако ЕУ не обезбеди средства за набавка на муниција од странство, тоа не треба да ги спречи Чешката Република и другите партнери да го сторат тоа за да ѝ помогнат на Украина.
Всушност, најголемиот дел од европските воени капацитети веќе се концентрирани меѓу пет земји – Германија, Франција, Италија, Шпанија и Полска – кои заедно сочинуваат повеќе од 70 проценти од трошоците за одбрана во ЕУ. Дали овие земји ги прошируваат своите трошоци или не, како што направија Полска и Германија, е национална привилегија и така ќе остане. На пример, дали претседателот Емануел Макрон ќе ја следи својата нова наметлива реторика со дополнителна воена помош за Украина и повеќе француски војници на источното крило на Европа, ќе продолжи да биде единствено дискрециско право на Франција, а не на европскиот комесар за одбрана во Брисел. Да се верува поинаку е замајувачка политичка салонска игра.
Земјите на ЕУ треба тесно да се координираат не само со Соединетите Американски Држави – чија посветеност на Европа може да се промени по годинашните претседателски избори – туку и со сојузниците во НАТО, Велика Британија и Норвешка, кои заедно трошат околу една третина од она што 27-те членки на ЕУ трошат за одбрана.
Да го парафразирам поранешниот министер за одбрана на САД, Доналд Рамсфелд: Се подготвувате за војна со ЕУ што ја имате, а не со онаа што можеби ја сакате или замислувате. Тоа, исто така, значи користење на институциите на ЕУ за одредени работи што всушност може добро да ги направи – собирање средства за набавки за одбрана по пониска каматна стапка од многу поединечни членки, на пример, како и регулаторна реформа и индустриска политика што ги поттикнува одбранбените технологии и иновации.
Веќе собирањето средства од Брисел е една од причините поради која ЕУ и нејзините членки збирно посветија повеќе од двојно поголема вкупна помош за Украина од Соединетите Американски Држави – 144 милијарди евра (околу 156 милијарди долари) во споредба со 68,7 милијарди евра (74 милијарди долари). Финансирањето на ниво на ЕУ вклучува 11,1 милијарди евра (12 милијарди американски долари) од Европскиот мировен фонд за финансирање испораки со оружје за Украина од 2022 до 2024 година. Официјални претставници на ЕУ, вклучувајќи ги и комесарот за внатрешен пазар Тиери Бретон и членката на Европскиот парламент, Натали Лоазо, неодамна ја изнесоа идејата за собирање дополнителни 100 милијарди евра за украинската одбрана преку фондовите на ЕУ – како што предложив во „Форин полиси“ пред повеќе од една година. Овие средства треба да му дадат приоритет на европското производство за да помогнат во изградбата на европската одбранбена и технолошка индустриска база. Но, кога е потребно, тие треба да бидат достапни и за набавка на оружје и материјал надвор од блокот и за заеднички проекти со сојузници што не се членки на ЕУ.
Брисел е на сличен начин добро поставен да ги обликува регулативите низ ЕУ за да обезбеди поголемо разгледување на одбранбените и безбедносните грижи. На пример, новиот Закон за вештачка интелигенција на ЕУ веќе ги иззема „системите за вештачка интелигенција развиени или користени исклучиво за воени цели“ од нови регулаторни оптоварувања. И другите аспекти на одбранбената и технолошката индустриска база на Европа треба да се следат брзо. Олеснувањето на регулаторната рамка што ги финансира и поттикнува одбранбените иновации треба да биде основен приоритет на ЕУ доколку Европа сака да има долгорочна технолошка предност пред своите противници. Така, новиот европски комесар за одбрана треба да се фокусира на пресекот помеѓу одбранбената индустриска политика, технолошката политика и економската безбедност со цел да се обезбеди идната воена сила на Европа.
