Во Парламентарното собрание на Советот на Европа веќе е изготвено нацрт-мислење за барањето на Косово за прием во Советот на Европа. ПССЕ му препорачува на Комитетот на министрите да го покани Косово да стане членка на Советот на Европа под името „Косово“. Во изготвениот нацрт-извештај стои став во кој се вели дека „…признавањето е привилегија на државите. Затоа, ќе зависи од секоја земја членка на крајот да процени дали Косово е ’европска држава‘ за целите на Статутот на Советот на Европа при гласањето за апликацијата на земјата за членство. Според внатрешните прописи на Советот на Европа, оваа одлука не бара едногласно гласање и може да се донесе со двотретинско мнозинство од неговите членови“
ЕКСКЛУЗИВНО:
Нацрт-мислењето до кое дојде „Нова Македонија“ од Парламентарното собрание на Советот на Европа (ПССЕ), во пресрет на седницата каде што за првпат во историјата на Советот на Европа ќе се разгледува апликација без досегашните критериуми
Грчката пратеничка и поранешна министерка за надворешни работи Дора Бакојани пред Комисијата за политички прашања и демократија на ПССЕ ќе го претстави својот извештај за барањето на Косово за прием во најстарата паневропска организација Советот на Европа. Според она што стои во нацрт-мислењето, за кое ќе се расправа идната недела во Париз на ниво на комисија, а потоа и на пленарна сесија, ако мислењето добие зелено светло, ПССЕ ќе побара од Комитетот на министрите да го покани Косово да стане членка на Советот на Европа под името „Косово“.
Советот на Европа (СЕ) сака да му помогне на Косово да го затвори јазот помеѓу законодавството и неговата имплементација преку обезбедување зголемен надзор и влијание од страна на Советот на Европа
Во нацрт-мислењето, до кое дојде „Нова Македонија“, се вели дека „треба да се признае напредокот на Косово во областите на демократијата, човековите права и владеењето на правото. Неговиот правен систем во голема мера е усогласен со стандардите на Советот на Европа и членството во Организацијата ќе ѝ помогне на земјата да го затвори јазот помеѓу законодавството и неговата имплементација преку обезбедување зголемен надзор и влијание на Советот на Европа“.
Треба да се знае дека земјите членки на Советот на Европа немаат заеднички став во однос на државниот статус на кандидатот. Додека 34 од нив го признаа Косово како суверена и независна држава, другите 12 не го имаат признаено. Србија смета дека „Косово и Метохија“ е составен дел од нејзината територија, што е исто така запишано во преамбулата на нејзиниот устав, се вели во предложеното мислење
„Еминентните правници (без да се именуваат дали се тоа тие од Советот на Европа или Венецијанската комисија) се ограничија на процена на усогласеноста на косовскиот правен систем со стандардите на Организацијата и не се осврнаа на прашањето дали Косово ги исполнува условите за членство во Советот на Европа според нејзиниот статут, кој во членот 4 се однесува на која било ’европска држава‘. Од нивна гледна точка, оценувањето на државноста е политичка одлука. Сепак, тие појаснија дека меѓународното присуство на Косово нема извршни овластувања, дека косовските власти вршат јурисдикција над територијата и населението на Косово, а тоа второто одржува меѓународни односи“.
Без изречно да го наведат, угледните правници, Бакојани се повика на Конвенцијата од Монтевидео за правата и должностите на државите од 1933 година, која, според државната практика и доктрина, го кодифицира обичајното меѓународно право, и имплицитно изјави дека Косово ги исполнува релевантните критериуми. Понатаму, таа потсетува дека Меѓународниот суд на правдата заклучил, во своето советодавно мислење, дека прогласувањето независност на Косово не е спротивно на меѓународното право и не ја прекршило Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на Организацијата на Обединетите нации.
– Признавањето е привилегија на државите. Затоа, ќе зависи од секоја земја членка на крајот да процени дали Косово е „европска држава“ за целите на Статутот на Советот на Европа при гласањето за апликацијата на земјата за членство. Според внатрешните прописи на Советот на Европа, оваа одлука не бара едногласно гласање и може да се донесе со двотретинско мнозинство од неговите членови – стои во предложеното мислење.
Процена е дека аспирацијата на Косово да стане членка на Советот на Европа треба да наиде на позитивен одговор
Пред сè, членството ќе им овозможи на сите луѓе во јурисдикција на Косово, без разлика на нивната националност или заедница, пристап до Европскиот суд за човекови права, кој ќе гарантира заштита на нивните права од највисоката европска судска институција. Пристапувањето во Советот на Европа, исто така, ќе означи важен чекор во продолжувањето на процесот на европска интеграција на Косово, смета Бакојани.
Аспирацијата на Косово да стане членка на Советот на Европа треба да наиде на позитивен одговор. Прифаќањето на Косово во семејството на Советот на Европа, сепак, нема да биде крајниот резултат, туку почеток на еден процес, смета известувачката и „се надевам дека Косово, со климата на доверба што беше воспоставена во текот на долги години на соработка и зајакната со нашиот дијалог во контекст на апликацијата за членство, ќе го искористи ова членство за да ги консолидира својата демократија и демократска култура со цел да ги добие довербата и верноста на сите заедници и да стане фактор на стабилноста во регионот“.
Во тековниот дијалог меѓу Советот на Европа и Косово одредени прашања се издвојуваат по нивната важност. Прво, иако Собранието го поздравува фактот што долгоочекуваното извршување на пресудата на Уставниот суд на Косово од 2016 година за случајот на манастирот Високи Дечани е одлучено од актуелната влада, треба да продолжи да ја следи оваа работа и препорачува Комитетот на министрите го прави истото тоа.
ПССЕ, исто така, треба да очекува опиплив и суштински напредок од косовските власти во однос на заедницата на општини со српско мнозинство, за да се формира што е можно побрзо.
Понатаму, ПССЕ во своето нацрт-мислење вели дека треба да се бара од косовските власти експропријациите да се вршат во строга согласност со законот и секое идно законодавство во оваа област да биде целосно во согласност со планот на Ахтисари, вклучувајќи и во однос на заштитата на имотот на Српската православна црква.
Што очекува Парламентарното собрание на Советот на Европа од Косово (ПССЕ), за да биде примено во Советот на Европа (СЕ)?
Во писмото од 3 март 2024 година, упатено до известувачката Дора Бакојани, премиерот Албин Курти се обврзува дека Косово ќе потпише и ќе ратификува неколку договори на Советот на Европа по пристапувањето и за продолжување на ова. Овие заложби се појавуваат во нацрт-мислењето приложено кон овој меморандум за објаснување.
Понатаму, таа смета дека ПССЕ треба да очекува од косовските власти:
- да ги преземат сите мерки за да ги намалат тензиите во северно Косово и да се воздржат од преземање еднострани одлуки, кои, најверојатно, ќе доведат до дополнително влошување на безбедносната ситуација;
- преземање итни мерки за промовирање на реинтеграцијата на косовските Срби во полициските сили, судството и јавното обвинителство во северно Косово;
- да се воздржат од употреба на специјални полициски сили во северно Косово за обични полициски задачи, да се осигурат дека овие сили се распоредуваат само кога е потребно и да се интензивира нивната соработка со КФОР и ЕУЛЕКС;
- да обезбедат ефективно спроведување на правната рамка за заштита на националните малцинства;
- да одвојат доволно ресурси за ефективно спроведување на законодавството во врска со употребата на јазиците;
- дека поттикнуваат настава на немнозинските јазици во училиштата;
- да ги зајакнат мерките насочени кон поддршка на социоекономската интеграција и политичкото учество на луѓето што припаѓаат на немнозинските заедници;
- да преземат видливи и конструктивни мерки за промовирање на помирувањето меѓу заедниците на Косово;
- да продолжат да се ангажираат во дијалогот што го олеснува Европската Унија и дека ги почитуваат обврските и обврските прифатени под нејзино покровителство;
- дека прават вистински напори како дел од процесот на нормализирање на односите со Србија;
- дека се обврзуваат мирно да ги решаваат меѓународните спорови и да ги унапредуваат добрососедските односи во регионот.
По пристапувањето, Собранието треба да го следи почитувањето на обврските и обврските наведени погоре во случаите на нејзината процедура за следење, таканаречениот мониторинг-процес.
ПССЕ, доколку го поддржи пристапувањето на Косово во Советот на Европа, треба да го повика Комитетот на министри да ги земе предвид посебните околности во врска со ова барање за да се осигури дека членството на Косово во Советот на Европа не е само корисно за Косово и неговите граѓани туку и фактор на стабилност, демократска безбедност и мир во Европа.
За првпат во историјата на Советот на Европа, сите негови земји членки не признаваат дека апликантот е држава!
Доколку не е потребна едногласност за пристапување на нова членка, приемот на нова членка по гласање би бил без преседан. Дипломатијата, дијалогот и компромисот се неопходни за да се осигури дека приемот на Косово нема да го наруши единството на земјите членки на Советот на Европа, што би било спротивно на духот на Самитот од Рејкјавик.
Во одлуката на Комитетот на министри треба да се обезбедат потребните заштитни мерки за да се обезбеди пристапот на Косово во Советот на Европа да се одвива без да се наруши позицијата на различни земји членки во однос на државноста на Косово надвор од институционалната рамка, особено во нивните билатерални односи. Тука уште еднаш треба да се каже дека земјите членки на Советот на Европа немаат заеднички став во однос на државниот статус на кандидатот. Додека 34 од нив го признаа Косово како суверена и независна држава, другите 12 не го имаат признаено.
Во исто време, сите земји членки, вклучувајќи ги и оние што би можеле да ви се спротивстават, треба да ја почитуваат одлуката донесена од Комитетот на министри и да соработуваат искрено и ефективно во постигнувањето на целите на Советот на Европа преку обезбедување правилно функционирање на своите институции, тела и механизми. Организацијата како таква не може да продолжи да има политика на неутралност во однос на статусот на Косово откако ќе биде примена како членка. Затоа, повеќе нема да биде неопходно да се користат ѕвездичката и соодветната фуснота и затоа сегашната практика би застарела.
Конечно, Собранието треба да биде подготвено да ја испита апликацијата на Косово за членство во Комитетот на министри во рамките на Мешаниот комитет.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ на Стразбур
