Дали е можна заедничка воена структура во рамките на БРИКС? БРИКС стана најголемиот предизвик за Западот досега, дури поголем и од оној на СССР од времето на Студената војна, чија економска моќ на својот врв не беше ни блиску до онаа што ја има БРИКС сега. Како ќе му пристапи Западот – од позиција на конфронтација (која е крајно ризична според сите сметки) или со нудење „помирувачка рака“ подготвена да соработува според некои нови правила на игра – останува да видиме. За второто, за жал, не сум убеден, пишува Зоран Метер на „Геополитика њуз“
Фељтон: Омаловажувањето на БРИКС би можело да му се врати на Западот! (3)
Од самиот чин на проширување е евидентно зајакнувањето на улогата на африканското и азиското (пред сè на блискоисточното) крило на БРИКС, со оглед на тоа што од тој „табор“ во неговиот состав влегоа дури пет од шест земји – Египет, Етиопија (Африка) и Иран, Саудиска Арабија и ОАЕ (Азија, или Блискиот Исток). Секако, многу е важен и влезот на Аргентина, како втора по големина земја и економија во Јужна Америка, по Бразил.
Сепак, во очи паѓа фактот дека Саудиска Арабија и Иран му се приклучија во БРИКС во исто време. Најголемо противење на влезот на првиот и убедување дека нема да се случи тоа дојде од САД, со оглед на тоа што Ријад е стратегиски блискоисточен партнер на Вашингтон повеќе децении, од чиј безбедносен чадор е целосно зависен, а исто така и двете земји со децении заедно ја обликуваат светската нафтена политика.
Шокот за Вашингтон е дотолку поголем што С. Арабија влезе во БРИКС во пакет со Иран. Имено, покрај воено-безбедносното и економското значење, нивното заедничко влегување во БРИКС несомнено ќе има силно и позитивно влијание врз верскиот сегмент во рамките на муслиманскиот свет, а не само на Блискиот Исток.
Имено, за првпат по Иранската исламска револуција во 1979 година, Иран како глобален лидер на шиитите (кои сочинуваат околу 10 отсто) и Саудиска Арабија како лидер на сунитскиот свет (кој вклучува околу 90 отсто од муслиманските верници) ќе седат заедно на иста маса во еден формат, што им обезбедува еднаков статус. Тоа сигурно ќе им овозможи да работат на внатреисламско помирување или барем на спречување на верските конфликти што со децении го дестабилизираат Блискиот Исток и го забавуваат неговиот развој, а најмногу ги фаворизираат силите што немаат географски врски со тоа.
Улогата на Кина
Во оваа приказна видливо е најголемото влијание на Кина, која, а сега можете да видите и зошто, го шокира светот не толку одамна со успешно посредување во помирувањето меѓу заколнатите непријатели на Ријад и Техеран преку упорниот и тивок дијалог на нивните претставници во Пекинг.
Кинеските инвестиции едноставно прават чуда. Во документите потпишани пред неколку години за стратегиското партнерство на Кина со Иран, тие надминуваат 20 милијарди долари, главно во енергетскиот и инфраструктурниот сектор, а импресивни се и во сличен договор меѓу Кина и Саудиска Арабија, каде што спектарот на меѓусебна соработка е уште поширок.
Покрај тоа, двете страни долго време преговараа за плаќање на саудиската нафта во кинески јуани. Доколку се случи тоа, веројатно ќе биде најголемиот удар за американскиот долар досега, чија стабилност, како и целокупниот развој на САД, всушност се заснова на петродоларот – валутата со која првенствено се плаќа во глобалната трговија со нафта.
Нови можности од геоекономски и геоенергетски карактер
Кога на сето тоа ќе го додадеме и влезот во БРИКС на Обединетите Арапски Емирати, многу развиена и богата земја и голем извозник на нафта, станува јасно дека експанзијата на БРИКС, освен геополитички, има и силен, речиси тектонски геоекономски (првенствено геоенергетски) карактер.
Така пишуваше „Асошиејтед прес“ (АП) во пресрет на самитот во Јоханесбург за новите можности за БРИКС доколку му се приклучи Саудиска Арабија (без Иран и ОАЕ). Влегувањето на земјата во економски блок со Русија и со Кина јасно ќе го привлече вниманието на САД и нивните сојузници во предизвикувачка геополитичка средина.
АП ги пренесе зборовите на Талмиз Ахмад, поранешниот индиски амбасадор во Ријад, кој рече: „Ако Саудиска Арабија влезе во БРИКС, ќе му даде големо значење на обединувањето“.
Тој се осврна и на важноста на Египет, кој зазема единствена географска положба и е сопственик на Суецкиот Канал, кој контролира една од најважните сообраќајни артерии во светот. Ако ги погледнете населението и местото на египетската армија во рангирањето на најсилните армии во светот (и на Блискиот Исток), можете да замислите колку ќе се зголеми моќта на БРИКС доколку Египет стане членка на овој блок, се наведува во текстот.
Воен сегмент
Иако БРИКС во никој случај не претставува воено-безбедносен блок и не тежнее кон тоа, што често го нагласува со истакнување на неговиот економски карактер како примарен, не е тајна дека во рамките на досегашните пет членки, воената соработка се развила многу на билатерална или трилатерална основа.
Сите знаат колку брзо се динамизира руско-кинеската воено-техничка соработка, како и нивните сè почести воени вежби, дури и од стратегиски карактер, како и заедничките воздушни и поморски патроли во азиско-пацифичкиот регион (или во Индопацификот, како што сега почесто се нарекува регионот, првенствено на Запад, сакајќи да укаже на растечката важност на Индија).
Исто така, пред неколку месеци во водите на Источна Африка се одржаа првите заеднички трилатерални поморски вежби на Јужна Африка, Кина и Русија, што предизвика отворено негодување и протест од САД кон Јужна Африка.
Наедно, трилатерални поморски вежби се одржуваат меѓу Русија, Кина и сега новата членка на БРИКС, Иран, во зоната на Арапско Море веќе неколку години.
Исто така, познато е дека Русија е најголемиот партнер на Индија кога станува збор за увоз на оружје. Русија е сè уште неприкосновен лидер во снабдувањето со оружје во Индија, иако Њу Делхи активно го диверзифицира својот увоз на сметка на САД, Израел и Франција. Сепак, сè повеќе инсистира на паралелен увоз на технологија за воено производство, за која Западот често нема интерес. Тоа неодамна го покажа Франција при купувањето на француските авиони „рафал“ од страна на Индија, што предизвика незадоволство во Њу Делхи и повторно се сврте кон Русија, која е подготвена да сподели воена технологија. Тоа веќе го направи со испорака на советскиот носач на авиони, врз основа на чиј модел Индија го изгради својот прв носач, но и во сферата на високата ракетна технологија, како што е заедничкиот проект на ракетата „брахмос“, суперсонична крстосувачка ракета со среден дострел што може да се лансира од подморници, бродови и борбени авиони и која е најбрза суперсонична крстосувачка ракета во светот.
Од друга страна, Индија е членка на проамериканската воено-безбедносна платформа КВАД, заедно со САД, Австралија и со Јапонија, за кои Американците тврдат дека не претставуваат воен сојуз. Сепак, има нескриен антикинески карактер, а земјите членки редовно спроведуваат поморски вежби, главно во водите на Бенгалскиот Залив.
Сепак, Индија исто така нагласува дека нема да дозволи да биде вовлечена во какви било конфликти со Кина поради интересите на другите земји по прашањето на Тајван. За разлика од Јапонија, која неодамна објави дека е подготвена да учествува во заштитата на тој остров во случај на кинеска инвазија, Њу Делхи прагматично изјави дека Тајван не е во зоната на националните интереси на Индија.
Во исто време, Индија и Кина заеднички интензивно работат на решавање на граничните проблеми во регионот Ладах на Хималаите, кои во последните години доведоа до силни воени судири што се заканија со нова голема војна, од која последната беше во 1962 година, кога Индија беше поразена.
Политичката реторика и генерално високото ниво на меѓусебни трговски односи меѓу Индија и Кина отворено се контрадикторни со споменатите безбедносни проблеми, па јасно е дека тие всушност ги оптоваруваат. Но, се разбира, постои и забележливо меѓусебно трговско ривалство во потенцијалниот и брзорастечки регион на Југоисточна Азија.
Всушност, кинеско-индиските односи ставаат најголем товар на севкупните односи во рамките на БРИКС. Сепак, евидентен е трендот на двете страни за надминување на постојните проблеми. Во тоа несомнено им помага и општо сознанието колку нивната нова војна негативно би се одразила на развојот и иднината на двете земји, што со оглед на количеството и видовите на оружје секако би ги фрлило со децении назад.
Поради сѐ што е наведено, не треба целосно да се отфрли можноста во иднина да се формира одредена заедничка воена структура во рамките на БРИКС. Но, засега, сè уште изгледа подалеку од усвојувањето заедничка валута и сопствен платен систем.
(Продолжува)
