Додека економистите и политичарите долго време го ценат економското значење на знаењето и науката, тие не посветуваат доволно внимание на условите што го прават знаењето корисно. Технологиите, традициите и идеите што добро функционираат во една средина можеби нема да дадат исти резултати кога ќе се усвојат на друго место или ќе се одржуваат по промената на условите
Знаењето го држи клучот за економскиот просперитет. Технологијата, иновациите и знаењето, сето тоа произлегува од учењето нови начини за производство на стоки и услуги што нè збогатуваат. Знаењето е исто така архетипско „јавно добро“: новите идеи може да бидат од корист за сите. Освен ако владите или монополите не го ограничат нивното ширење, употребата не ја намалува достапноста. Ова е особено важно за сиромашните земји. Тие едноставно можат да усвојат технологии и методи создадени од побогатите земји за да го поттикнат сопствениот економски развој.
Додека економистите и политичарите долго време го ценат економското значење на знаењето, тие не посветуваат доволно внимание на условите што го прават тоа корисно. Секоја разлика помеѓу условите под кои се генерираат идеите и специфичностите на средината каде што се применуваат може значително да ја намали вредноста на стекнувањето знаење.
Откако ги проучувале овие и многу други примери, економистите Џејкоб Москона и Картик Састри од универзитетот „Харвард“ тврдат дека несоодветноста на технологиите развиени во напредните економии може да претставува значајна пречка за растот на земјоделската продуктивност во областите со ниски приходи. Според нивната анализа, технолошката неусогласеност кај штетниците и патогените специфични за културите може да претставува 15 отсто од глобалната разлика во земјоделската продуктивност.
Во неодамнешната панел-дискусија организирана од Меѓународната економска асоцијација, Москона и други експерти дадоа широк спектар на илустрации за несоодветни технологии на работа. Миреј Камариза, биоинженерка во УКЛА, опиша дека развојот на дијагностички технологии за туберкулоза и други заразни болести, кои главно ги погодуваат земјите со ниски приходи, многу заостанува зад дијагностичките технологии за болестите во богатите земји.
Кога ковид-19 ги погоди богатите земји, стотици дијагностички тестови станаа достапни за неколку месеци. Спротивно на тоа, беше потребно повеќе од еден век за да се постигне споредлив напредок во однос на туберкулозата. Покрај тоа, напредните техники за дијагностика на туберкулоза сè уште се потпираат на обучени техничари и стабилно снабдување со електрична енергија, која можеби не е достапна во услови со ниски приходи.
Разликите може да се појават и во земјите кога технологиите приспособени на интересите на одредени групи се пошироко распоредени. Автоматизацијата и дигиталните технологии, на пример, може да бидат несоодветни ако создаваат непожелни ефекти за многу работници. Како што забележува Антон Коринек од Универзитетот во Вирџинија, сите иновации се меч со две сечила: тие можат генерално да ја подобрат продуктивноста, но тие исто така можат да дадат силни редистрибутивни ефекти што ги фаворизираат сопствениците на капиталот пред работниците. И кога севкупните добивки во продуктивноста не се многу големи, тие лесно можат да бидат надминати (од општествена перспектива) со негативните редистрибутивни ефекти. Роботите даваат најјасен пример за оваа неповолна промена на работниците, а вештачката интелигенција го проширува опсегот на домени каде што дистрибутивните конфликти можат да станат значајни. Влијанието е зголемено во земјите во развој, каде што евтината работна сила е единствениот извор на компаративна предност.
Згора на тоа, знаењето е вградено не само во семињата или софтверот туку и во културните норми. Економистот Нејтан Нун зборуваше за еден поинаков временски вид на неусогласеност каде што знаењето и практиките што биле соодветни за едно општество во еден момент подоцна може да станат нефункционални. Културните традиции им пренесуваат корисно знаење на идните генерации. Религиозните ритуали, на пример, може да помогнат да се координира садењето на културите, а одредени техники за готвење што се пренесуваат генерациски во семејството можат да заштитат од токсини во исхраната. Но бидејќи културните норми еволуираат бавно, брзите промени во општеството може да предизвикаат „еволуциска неусогласеност“.
Без разлика дали тие имаат форма на несоодветни технологии или културни практики, таквите разлики треба да се решат ако знаењето му биде од корист на општеството. Една стратегија е издигање на свеста. На тој начин еколошкото движење помогна да се насочи побарувачката на потрошувачите од фосилните горива и да се мобилизира поддршката за развојот на обновливите извори на енергија. Слично движење „технологија за работници“ би можело да ги пренасочи иновациите во попријатна насока за трудот. Зајакнувањето на гласот на релевантните засегнати страни, како што се работниците или сиромашните земји, во одлуките за иновации и технологија ќе се заштити од усвојување несоодветни технологии.
Јавните политики се исто така критични. Зелената револуција во дваесеттиот век беше мотивирана од експлицитното признавање дека за подобрување на земјоделската продуктивност во земјите со ниски приходи или во развој ќе треба да се развијат сорти на семиња со висок принос што одговараат на тропските средини. Но, дури и во тие земји, иновациите имаат тенденција да ги следат нормите и преференциите на Силициумската Долина, наместо локалните потреби. Би било добро политичарите и иноваторите да запомнат дека не нѐ зајакнува знаењето, туку корисното знаење.
Автор: Дани Родрик е професор по меѓународна политичка економија на школата „Кенеди“ на „Харвард“, а исто така е претседател на Меѓународната економска асоцијација
