Што носи изборната година за некои од владите во светот
За разлика од 2022 година, годинешните избори низ светот ќе бидат помалку јасни и со очекуван резултат. Ова делумно се должи на тоа што тие се претежно парламентарни за разлика од претседателските. Она што треба да се додаде во стартот е дека украинскиот конфликт влијаеше на секоја земја во овој преглед, а наедно може да ја одреди политичката егзистенција на многу лидери низ светот.
Естонија – 5 март
Руската инвазија на Украина во февруари 2022 година ја промени малата балтичка нација на Естонија, која брзо ја презеде водечката улога во Европската Унија (ЕУ) и НАТО во притисокот за солидарност со Киев и санкции кон Москва. Предводничка на напорите беше премиерката Каја Калас (45). Таа е ќерка на поранешен естонски премиер, но самата не беше избрана на функцијата. Калас застана на кормилото на Естонија во 2021 година, откако нејзиниот претходник поднесе оставка поради скандал.
Во март раководството на Калас ќе биде ставено на тест на редовно закажаните парламентарни избори во Естонија, кои се одржуваат на секои четири години за да се изберат сите 101 член на законодавниот дом на земјата. Кандидатите се избираат со пропорционална застапеност на отворена листа, а партиите мора да го поминат прагот од пет проценти за да влезат во парламентот.
Финска – 2 април
Слична динамика ќе се случува на изборите што се одржуваат еден месец подоцна во Финска. Како Калас, финската премиерка Сана Марин, која ја презеде функцијата во 2019 година, на 34-годишна возраст, се соочи со пандемијата и со украинскиот конфликт, кој суштински го промени начинот на кој Финска, која дели граница со Русија, пристапува кон безбедноста и одбраната. Државата лани потпиша протокол за влез во НАТО. Политичката кариера на Марин на многу начини веќе беше дефинирана со тој потег.
Меѓутоа, според анкетата на „Политико“, заклучно со 16 декември 2022 година, 19 отсто од гласачите планираат да гласаат за Социјалдемократската партија (СДП) на Марин, што е околу пет отсто помалку отколку што доби Националната коалициска партија (КОК). Екстремно десничарската Финска партија се најде на третото место, која вклучува помали партии, како членовите на петпартиската коалиција на Марин. Ако продолжи овој тренд, Марин најверојатно ќе го загуби мандатот за формирање влада на изборите во април.
Турција – 18 јуни
Голем дел од моќта на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган во изминатите две децении е резултат на неговите реформи. Во 2014 година, тој стана првиот народно избран претседател на Турција. Овој потег ќе стане клучот за консолидација на моќта што следуваше во 2016 година и понатаму, кога тој ја трансформира Турција во суперпретседателски систем, по неуспешниот обид за државен удар против неговата влада. Според неговата реформа во 2017 година, турскиот претседател може да има најмногу два мандата од пет години, од кои Ердоган речиси го заврши првиот. За повторно да ја добие претседателската функција, тој мора да освои целосно мнозинство, ако не на 18 јуни, тогаш на вториот круг од изборите на 2 јули.
Ердоган може да наиде на проблеми во вториот круг. Истражувањето од август до ноември 2022 година на „Ал-монитор“ и „Премис“ покажа дека неговата партија АКП има гласачка поддршка од 28 отсто, а ЦХП е втора, со 24 отсто. Иако многу други партии имаа едноцифрена поддршка, шест од нив, предводени од ЦХП, формираа коалиција позната како „Шест партии“, и во февруари 2022 година објавија дека планираат да дадат заеднички кандидат во обид да го соборат Ердоган. Врз основа на раните шпекулации, се чини дека претседателскиот кандидат на „Шест партии“, најверојатно, ќе потекнува од ЦХП. Лидерот на партијата Кемал Киличдароглу се чини дека е главен фаворит.
Полска – датумот допрва ќе се одреди во октомври или во ноември
Едно нешто што конфликтот сè уште не го промени во Полска е нејзината влада. Десничарската популистичка партија Право и правда (ПиС) управува со земјата од 2015 година и ги контролира и претседателството и долниот дом на Парламентот, како дел од широката коалиција на конзервативни партии наречена „Обединета десница“. Претседателот Анджеј Дуда е официјално независен, но претходно беше член и сè уште е поддржан од ПиС, која е контроверзна, но сепак популарна партија. И покрај нејзината отворена демократска ерозија, таа со години е далеку пред своите најблиски ривали во либералната центристичка Граѓанска платформа (ПО), предводена од Доналд Туск. Оваа есен Туск ќе се бори против актуелниот премиер на ПиС, Матеуш Моравјецки. Иако Моравјецки е шеф на полската влада, ПиС останува водена од својот коосновач Јарослав Качински. Качински е тврдокорен, кој формално ја извршува функцијата вицепремиер, но е на пат да ја концентрира целата државна моќ во свои раце.
Качински веќе се обиде да ја зацврсти контролата на ПиС врз изборите, на кои ќе се борат за 100 места во Сенатот и 460 места во Долниот дом преку пропорционална застапеност на отворената листа. Партиите мора да обезбедат праг од пет отсто за да влезат во кое било тело, а за коалициите овој праг е осум отсто.
Шпанија – избори до 10 декември
Редовно закажаните парламентарни избори, кои се одржуваат на секои четири години, треба да се одржат до 10 декември и може да ја соборат владејачката коалиција на премиерот Педро Санчез. Санчез, кој ја предводи централнолевичарската Шпанска социјалистичка работничка партија (ПСОЕ), дојде на власт во 2018 година, откако гласањето за недоверба го активира скандалот на премиерот од централнодесничарската Народна партија (ПП). Коалицијата ПСОЕ-Подемос сè уште води малцинска влада, што значи дека двете партии се потпираат на поддршката од опозицијата за усвојување на законите. Законодавниот дом на Шпанија има 350 места во Долниот дом, или Домот на пратениците, и 266 во Горниот дом или Сенатот. Речиси сите членови на Домот на пратеници се избираат директно, преку пропорционална застапеност на затворена листа, а партиите мора да исполнат праг од три отсто за да влезат во телото. Најмалку 40 отсто од партиските листи мора да бидат жени. А 208 места во Сенатот, исто така, се избираат директно преку отворени листи, додека преостанатите се назначени од секој од регионите на Шпанија.
